Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Κυριακή 22 Αὐγούστου 2021 στίς 7.00 π.μ. ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας κ. Ναθαναήλ θά χοροστατήσει κατά τόν Ὄρθρο καί θα τελέσει τή Θεία Λειτουργία γιά τούς ἀποδήμους στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Δημητρίου στίς Χαϊχοῦτες.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν ἐντός τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ εἶναι ὑποχρεωτική ἡ χρήση μάσκας καί ἡ τήρηση ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τή Δευτέρα 2 Αὐγούστου καί τή Δευτέρα 9 Αὐγούστου στίς 7.00 μ.μ. θά ψαλεῖ ἡ Ἱερά Παράκληση στό Ἱερό Μητροπολιτικό Παρεκκλήσιο Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

Ἀκολουθεῖ κείμενο τοῦ Ἀθανασίου Γερ. Μουστάκη, Γραμματέως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κώου καί Νισύρου, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε ἀρχικῶς στό προσωπικό του ἱστολόγιο Θεολογικά καί ἄλλα τινά.

Τήν Κυριακή μετά τήν Πεντηκοστή ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τῶν Ἁγίων Πάντων. Ἡ μεγάλη αὐτή ἑορτή, συνδέεται μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα (γι᾿ αὐτό ἡ ἑορτή τοποθετεῖται ἀμέσως μετά τήν Πεντηκοστή) καί ἀρχικά ἀναφερόταν ἀποκλειστικά στούς ἀνά τήν Οἰκουμένη μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ ἀργότερα ἡ ἑορτή ἐπεκτάθηκε σέ ὅλους τούς Ἁγίους.

Ἀκόμη καί σήμερα, ὅμως, τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς, πού προέρχεται ἀπό τήν πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου (Ἑβραίους 11:33-12:2), ἀναφέρεται σχεδόν ἀποκλειστικά στούς μάρτυρες καί σέ ὅσα πέρασαν γιά τήν πίστη τους στόν Ἀληθινό Θεό. Βέβαια, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅταν γράφει τήν Ἐπιστολή του, στά μέσα τοῦ 1ου μετά Χριστόν αἰῶνα, δέν εἶχαν ἀναδειχθεῖ τά ἑκατομμύρια τῶν μαρτύρων πού ἀναδεικνύονται μέχρι καί σήμερα. Προφανῶς, ὅμως, εἶχε ὑπ᾿ ὄψιν του ἀρκετούς, ἀφ᾿ ἑνός ἐπειδή περιγράφει τόσους διαφορετικούς τρόπους μαρτυρίου καί τόσους τόπους πνευματικῶν ἀγώνων καί ἀφ᾿ ἑτέρου ἐπειδή ἀναφέρεται σέ «τοσοῦτον περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» (Ἑβραίους 12:1). Οἱ ἱερές μορφές στίς ὁποῖες ἀναφέρεται προέρχονται κυρίως ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη καί τή θρησκευτική παράδοση τοῦ ἰουδαϊκοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος διεφύλασσε τήν κληρονομιά του ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ, καί τήν ὁποία ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κατεῖχε σέ μεγάλο βάθος καί ἀξιοζήλευτη ἔκταση.

Αὐτή τήν ἐκτενή ἀνάφορά στούς μάρτυρες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί μέσῳ αὐτῶν στήν ἔννοια τοῦ μαρτυρίου, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καίρια παράμετρο τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς, ἡ Ἐκκλησία τήν κατεννόησε ἀπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή, ὡς ἀναφορά στούς δικούς της μάρτυρες καί τήν ἐνέταξε στήν παράδοσή της καί τή χρησιμοποίησε στή διδασκαλία της. Ἡ στάση αὐτή δείχνει ξεκάθαρα ὅτι, ἄν καί ὅταν ἐγράφη ἡ πρός Ἑβραίους εἴχαμε ἤδη τούς πρώτους διωγμούς, τοπικούς, ὅπως αὐτός πού ξεκίνησε ἀπό τόν λιθοβολισμό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἐνάντια στούς Ἀποστόλους, ὅπως παρουσιάζονται στήν Καινή Διαθήκη, καί τούς πρώτους διωγμούς ἀπό τή ρωμαϊκή διοίκηση, π.χ. τοῦ Νέρωνος, ἡ Ἐκκλησία δέν εἶχε καμία ἀμφιβολία ὅτι τό πέρασμά της ἀπό τόν κόσμο θά εἶναι μαρτυρικό καί ἐπώδυνο· ὅπως καί ἔγινε τελικά!

Κυριάρχη ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι στήν Ἐκκλησία μας ἡ παρουσία τῶν μαρτύρων. Κυρίαρχη στήν Ἁγία Γραφή, κυρίαρχη στήν παράδοση κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας, κυρίαρχη στά ὀνόματά μας, κυρίαρχη στούς ναούς μας, κυρίαρχη στούς βίους καί στά συναξάρια τῶν Ἁγίων. Ἀκόμη καί ὅσοι πού ἐτελειώθησαν εἰρηνικά, πάντοτε στή ζωή τους ἔφεραν τά στίγματα τοῦ μαρτυρίου καί πέρασαν πάμπολλες ταλαιπωρίες πού θά ἔκαναν ἀνθρώπους μέ λιγότερη πίστη νά λυγίσουν.

Μέ ἀφορμή αὐτή τή στέρεη θεολογικά βάση τῆς Ἐκκλησίας πῶς φθάσαμε σήμερα νά ὑποστηρίζουμε ὅτι ὁ Θεός θά μᾶς προστατεύσει καί δέν θά ἀσθενήσουμε ἀπό τή μάστιγα τῶν ἡμερῶν μας, τήν ἀσθένεια πού σαρώνει ὁλόκληρες κοινωνίες καί γονατίζει λαούς; Πῶς φθάσαμε νά ὑποστηρίζουμε ὅτι μέσα στόν Ἱερό Ναό δέν θά κολλήσουμε; Πῶς νομίζουμε ὅτι μέσα στόν Ναό ὑπάρχει ἕνα μαγικό πέπλο πού μᾶς προστατεύει; Μέσα στούς Ἱερούς Ναούς δέν ἀρρωσταίνουν οἱ πιστοί; Δέν ζαλίστηκε κάποιος, δέν αἰσθάνθηκε ἄσχημα λόγῳ ἀσθένειας, δέν ἔπεσε, παραδείγματος χάριν, καί ἔσπασε κάποιο μέλος τοῦ σώματός του; Γιατί μᾶς ἀρέσει νά λέμε ψέματα στούς ἑαυτούς μας;

Αὐτό τό σκεπτικό θά μποροῦσε ἴσως νά αἰτιολογηθεῖ κατά τήν περίοδο πρίν ἀπό τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Θά μποροῦσε νά ὑποστηριχθεῖ στόν ἀρχαῖο Ἰσραήλ ἴσως, ὅπου ὁ Ναός τῶν Ἱεροσολύμων (ὁ μοναδικός πού ἔπιτρεπόταν νά ὑπάρχει σύμφωνα μέ τήν πίστη τους) ἐθεωρεῖτο τόπος κατοικίας τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ναός τοῦ Θεοῦ ἦταν καί τόπος κατοικίας Του. Κατοικοῦσε στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, ἐπάνω στήν χρυσή πλάκα (Καπορέθ) πού κάλυπτε τήν κιβωτό τῆς Διαθήκης, ἀνάμεσα στά δύο χρυσά Χερουβείμ. Γι᾿ αὐτό, ὡς ἔνδειξη μεγάλου σεβασμοῦ κατά τήν περίοδο πού λειτουργοῦσε ὁ Ναός στά Ἅγια τῶν Ἁγίων δέν εἰσερχόταν κανένας, παρά μόνο ὁ Ἰουδαῖος Ἀρχιερέας μία φορά τόν χρόνο (τήν Ἡμέρα τοῦ Ἐξιλασμοῦ) καί μάλιστα κρατώντας τό αἷμα ἀπό τή θυσία ζώου πού εἶχε προηγηθεῖ. Μέ αὐτό τό αἷμα ράντιζε τόν χῶρο καί ἔτσι τόν ἐξάγνιζε γιά ὁλόκληρο τό ἔτος (πολύ ὄμορφα περιγράφει τά Ἅγια τῶν Ἁγίων καί τήν εἴσοδο τοῦ Ἀρχιερέα σέ αὐτά ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν περικοπή Ἑβραίους 9:1-7).

Ἐμεῖς ὅμως πού ζοῦμε στήν ἐλευθερία τῆς Ἐκκλησίας μετά τήν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο καί τόν φωτισμό μας ἀπό αὐτό, καί γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι «πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν» δέν δικαιολογούμαστε νά περιορίζουμε τήν ἁγιότητα ἤ τήν καθαρότητα πού προσφέρει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ σέ ἕναν τόπο, ἐν προκειμένῳ στόν Ἱερό Ναό. Ὁ Ἱερός Ναός, ὅπως καί κάθε ἄλλος τόπος, ἁγιάζεται ἀπό τήν «Ἐκκλησία τῶν πιστῶν», δηλαδή τή σύναξη τῶν πιστῶν σέ αὐτόν καί τά τελούμενα μυστήρια. Γι᾿ αὐτό πολύ ἁπλᾶ καί ὡραία τά μυστήρια μποροῦν νά τελοῦνται σέ κάθε κατάλληλα προετοιμασμένο χῶρο, σέ σπίτια, σέ στρατόπεδα, σέ σχολεῖα, σέ κατασκηνώσεις, σέ φυλακές κ.λπ. Μποροῦν δίχως πρόβλημα νά τελοῦνται σέ χώρους ὅπου μαζί μέ τούς πιστούς εἶναι καί τά ζῶα τους (ὅπως π.χ. συμβαίνει στήν ἱεραποστολή) ἤ σέ ναούς ἄλλων δογμάτων, ὅπως γίνεται σέ πάμπολλα μέρη τοῦ κόσμου, δίχως κανείς νά ἀμφισβητήσει τή δυνατότητα αὐτή. Βέβαια, θά μοῦ πεῖτε ὅτι κάποιοι ἴσως πιστεύουν ὅτι σέ ἕναν ρωμαιοκαθολικό ἤ προτεσταντικό ναό ὁ ἰός ἤ μιά ὁποιαδήποτε ἀσθένεια κολλάει ὅταν τόν χρησιμοποιοῦν οἱ ἀλλόδοξοι (π.χ. μέχρι τίς 10.00 π.μ.) καί δέν κολλάει ὅταν τόν χρησιμοποιοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι (π.χ. μετά τίς 10.00 π.μ. μέχρι τίς 12.00)… Κάτι τέτοιο ὅμως γελοιοποιεῖ καί ἀδικεῖ τήν πίστη μας, ἡ ὁποία, παρά τά προβλήματα καί τούς διωγμούς, πάντοτε μιλοῦσε μέ σεβασμό σέ κάθε ἄνθρωπο καί μεγάλη σοβαρότητα.

Ἀπορία ἔχω: κανείς ἀπό ὅσους πιστούς ἐκκλησιάζονται τακτικά σέ ὁλόκληρη τή ζωή τους δέν ἀρρώστησε ποτέ ἐπειδή ὁ διπλανός ἦταν ἄρρωστος ἔβηχε ἤ φτερνιζόταν ἤ ὁτιδήποτε ἄλλο; Γιατί τόσα χρόνια δέν ἀσχολούμασταν μέ τέτοιου εἴδους θέματα καί τώρα τό κάνουμε;

Ἄραγε δέν πέθανε ποτέ κανείς μέσα σέ κάποιον Ναό; Γνωρίζουμε ὅτι δέν ἰσχύει κάτι τέτοιο! Πρό ὀλίγου καιροῦ ἐκοιμήθη Ἀρχιερέας κατά τή Θεία Λειτουργία. Σέ πολλές περιπτώσεις πιστοί μαρτύρησαν ἀπό ἐχθρούς μέσα στόν Ναό ὅπου εἶχαν καταφύγει γιά νά σωθοῦν. Πιστοί πέθαναν μέσα σέ Ναό ἀπό σεισμό καί, φυσικά, καί ἀπό ἄλλες αἰτίες.

Ποιός ὁ σκοπός μας ὅταν πηγαίνουμε στόν Ναό; Νά ἐξασφαλίσουμε ὅτι δέν θά μᾶς βρεῖ κακό; Ἐφέτος πού γιά μῆνες ἐκκλησιαζόμασταν ἔξω ἀπό τόν Ναό, στό προαύλιό του ἤ ἀκόμη καί στό πεζοδρόμιο μπροστά του κινδυνεύαμε, ἐνῶ αὐτοί πού προλάβαιναν καί ἔμπαιναν μέσα ἦταν ἐξασφαλισμένοι; Καί πόσο «ἐξασφαλισμένος» πρέπει νά αἰσθάνομαι ἐγώ, «ὁ καλός χριστιανός», πού ἔμπαινα στόν Ναό ἀφήνοντας ἀπ᾿ ἔξω ὅσους, γιά διάφορους λόγους, δέν κατάφεραν νά φθάσουν πιό νωρίς ἀπό ἐμένα;

Γιά ἐμᾶς, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μεγάλο ὄφελος ἀπό τήν ἀσθένεια εἶναι αὐτοῦ τοῦ εἴδους τά διλήμματα καί τά προβλήματα πού, ἐδῶ πού τά λέμε, ποτέ δέν εἶχαμε σκεφθεῖ, καθώς ὅλα αὐτά (καί πολλά ἄλλα) τά θεωρούσαμε δεδομένα καί αὐτονόητα.

Τά πράγματα ὅμως δέν εἶναι ὅπως φαίνονται ἤ ὅπως θέλουμε νά τά βλέπουμε!

Ἡ Χάρη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀδιαμφισβήτητη, ἀλλά δέν συνδέεται τόσο μέ ἕναν τόπο ὅσο μέ ἕναν τρόπο. Τό νά μπαίνω στόν Ἱερό Ναό κατά τήν ὥρα τῆς Συνάξεως χωρίς νά τηρῶ τά μέτρα προστασίας δέν δείχνει πόσο μεγάλη πίστη ἔχω, ὅπως κάποιοι μέ ἔμαθαν νά νομίζω, ἀλλά πόσο ἀδιαφορῶ γιά τόν ἀδελφό μου, γιά τόν διπλανό μου, γιά τόν πλησίον μου. Ὅταν, καί ἔχει συμβεῖ σέ πάμπολλες περιπτώσεις, ἐπιμένοντας στόν ἐγωισμό μου ἀδιαφορῶ γιά κάθε ἔννοια ἐκκλησιαστικῆς τάξεως (π.χ. γιά τίς ὑποδείξεις τοῦ Ἱερέα ἤ τοῦ Ἐπισκόπου) καί δημιουργῶ προβλήματα στήν Ἐκκλησία τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ, μή σεβόμενος κανέναν, εἶναι τόσο δύσκολο νά καταλάβω ὅτι θέτω ἑαυτόν ἐκτός Ἐκκλησίας;

Τόσο πολύ ἔχουμε ἀφαιρέσει τήν ἔννοια τοῦ μαρτυρίου ἀπό τή ζωή μας, πού θεωροῦμε δεδομένο ὅτι ὁ Θεός ἔχει ὑποχρέωση νά μᾶς προστατεύσει κατά τίς ἐπιθυμίες μας…

Καί βέβαια, κανείς δέν ὑποστηρίζει ὅτι πρέπει νά ἐπιδιώκουμε τό μαρτύριο ἤ τίς δυσκολίες στή ζωή. Κάθε ἄλλο! Ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν πρώτη στιγμή καταδίκασε ἀνάλογες πρακτικές καί τίς ἔθεσε ἐκτός τοῦ τρόπου λειτουργίας της. Τό πρόβλημα ὅμως καί ἡ δυσκολία εἶναι στοιχεῖο τοῦ κόσμου μας. Κανένας χῶρος δέν εἶναι ἀποστειρωμένος ἀπέναντι π.χ. στό κακό ἤ στήν ἁμαρτία. Ὑπάρχει ἄνθρωπος μέ στοιχειώδη ἐκκλησιαστική συνείδηση πού νά ὑποστηρίξει ὅτι μέσα στόν Ναό δέν ὑφίσταται ἡ δυνατότητα νά ἁμαρτήσουμε;

Γι᾿ αὐτό τό καλύτερο πού ἔχουμε νά κάνουμε εἶναι νά προσευχόμαστε νά μᾶς ἐνισχύει καί νά μᾶς στηρίζει ὁ Θεός νά μένουμε σταθεροί στήν πίστη μας καί νά μήν χάνουμε τήν ἐμπιστοσύνη μας σέ Αὐτόν! Ἔπειτα, νά προσέχουμε τό κατ᾿ ἄνθρωπον νά μήν ἐκπειράζουμε τόν Θεό (δηλαδή νά μήν Τόν προκαλοῦμε μέ τήν ἀλαζονική καί ἀστόχαστη συμπεριφορά μας) καί νά εὐχόμαστε, ὅταν ἔρθει ἡ δοκιμασία, ἡ κάθε εἴδους δοκιμασία, νά μήν ἀπελπιστοῦμε καί νά συνεχίσουμε νά προσβλέπουμε στό ἔλεος καί στήν ἀγάπη Του.

Χρόνια πολλά!

 Σημείωση: Ἡ Εἰκόνα τῶν Ἁγίων Πάντων πού συνοδεύει τό κείμενο βρίσκεται στόν ὁμώνυμο Ἱερό Ναό στό Παραδείσι τῆς Κῶ καί εἶναι ἔργο τῆς κ. Ἀλίκης Σωτηράκη (2012).

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Κυριακή 4 Ἰουλίου στίς 7.30 μ.μ. θά τελεσθεῖ Ἀρχιερατικός Ἑσπερινός στό Ἱερό Κάθισμα τῶν ἐν Δωδεκανήσῳ Ἁγίων καί τῶν ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Κώου καί Νισύρου διαλαμψάντων στό Ἀσφενδιοῦ (περιοχή Μονάγρι) χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ δέν θά ἀκολουθήσει τό καθιερωμένο παραδοσιακό γλέντι οὔτε θά ὑπάρχει μουσική.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στό Ἱερό Κάθισμα εἶναι ὑποχρεωτική ἡ χρήση μάσκας, ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τό Σάββατο 3 Ἰουλίου ἑορτάζει ἡ Ὁσία Μελώ ἡ ἐν Βουρρίνῃ τῆς Κῶ.

Στίς 7.00 π.μ. θά τελεστεῖ Ὄρθρος καί ἐν συνεχείᾳ Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων δέν θά ὑπάρξει λεωφορεῖο γιά τή μετακίνηση τῶν προσκυνητῶν. Ἡ μετακίνησή τους θά πρέπει νά γίνει μέ ἴδια μέσα.
Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στήν Ἱερά Μονή εἶναι ὑποχρεωτική ἡ χρήση μάσκας, ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἀκολουθεῖ κείμενο τοῦ Ἀθανασίου Γερ. Μουστάκη, Γραμματέως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κώου καί Νισύρου, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε ἀρχικῶς στό προσωπικό του ἱστολόγιο Θεολογικά καί ἄλλα τινά.

Τό δεύτερο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου Πράξεις Ἀποστολῶν ἀναφέρεται σχεδόν ἀποκλειστικά στήν παρουσίαση τοῦ καθοριστικοῦ γιά τή ζωή καί τήν πορεία τῆς Ἐκκλησίας γεγονότος τῆς Πεντηκοστῆς καί ὅσων ἀκολούθησαν τήν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο.

Ἀπό τά πάμπολλα σημεῖα τοῦ κειμένου πού μποροῦμε νά σχολιάσουμε θά ἐπικεντρωθοῦμε στήν πρώτη φράση τοῦ κεφαλαίου:

«Καί ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἦσαν πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό» (Πράξεων 2:1).

Ἡ ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἑορταζόταν ἀπό τούς Ἑβραίους ἑπτά ἑβδομάδες μετά τό Πάσχα καί σέ αὐτή τιμοῦσαν τήν παράδοση τοῦ Νόμου ἀπό τόν Θεό στόν Προφήτη Μωυσῆ καί, κατ᾿ ἐπέκταση, στόν λαό Του. Ἡ ἡμέρα αὐτή ἦταν πολύ σημαντική διότι ἔτσι ὁλοκληρωνόταν αὐτό πού ξεκίνησε μέ τήν Ἔξοδο ἀπό τήν Αἴγυπτο (ἑορτή τοῦ Πάσχα). Πλέον, ὁ Ἰσραήλ εἶχε δικό του Νόμο, ἰδιαίτερο, καί σύμφωνα μέ τή ἐντολή τοῦ Θεοῦ θά πορευόταν στήν ἱστορία ἀκολουθώντας τίς ἐπιταγές του. Γιά τόν λόγο αὐτό, Ἰουδαῖοι καί προσήλυτοι ἀπό ὁλόκληρη τήν Οἰκουμένη, ἔσπευδαν στήν Ἰερουσαλήμ γιά νά συμμετάσχουν στή μεγάλη ἑορτή. Τίς ἡμέρες τῆς Πεντηκοστῆς, ὅπως καί τίς ἡμέρες τοῦ Πάσχα, ὁ πληθυσμός τῆς Ἁγίας Πόλεως πενταπλασιαζόταν καί ἀπό 30.000 περίπου ἔφτανε τίς 180.000.

Χαρακτηριστική τοῦ τρόπου ἑορτασμοῦ καί ἐνδεικτική τῆς σημασίας πού ἀπέδιδαν οἱ Ἰουδαῖοι στήν ἑορτή εἶναι ἡ ἐπιθυμία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, κατά τό ἔτος 57 μ.Χ., νά φθάσει στήν πόλη γιά νά ἑορτάσει μαζί μέ τήν ἐκεῖ Ἐκκλησία. Μάλιστα, στήν προσπάθειά του αὐτή πέρασε ἀπό τήν Κῶ (Πράξεων 21:1) καί κήρυξε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Βέβαια, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δέν βιαζόταν γιά νά ἑορτάσει τή Νομοδοσία μαζί μέ τούς συντοπίτες του, ἀλλά γιά νά συμμετάσχει στή χαρά τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἔγινε πενήντα ἡμέρες μετά τήν Ἀνάσταση.

Ὅπως γνωρίζουμε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δέν ἦταν παρών στό συγκλονιστικό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς καί τῆς ἐπιφοιτήσεως, ἀλλά εἶχε ἀνάλογη ἐμπειρία ἔξω ἀπό τή Δαμασκό ὅταν εἶδε τό ὅραμα πού ἄλλαξε τή ζωή του καί τόν ἔκανε μέλος τῆς Ἐκκλησίας (Πράξεων 9:1-19). Παρά ταῦτα, ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας συστέλλοντας τόν χρόνο, καί φθάνοντας στήν οὐσία τῶν πραγμάτων, στήν εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς τόν παρουσιάζει παρόντα, καί μάλιστα, τόν τοποθετεῖ ἀπέναντι στόν Ἀπόστολο Πέτρο, τόν Πρωτοκορυφαῖο Ἀπόστολο.

Γιά νά προχωρήσει ἡ Ἐκκλησία σέ αὐτή τήν προσθήκη στήν Εἰκόνα, μέ μή ρεαλιστικό, ἀλλά ἄκρως θεολογικό τρόπο, ἀντιλαμβανόμαστε πόση σημασία δίνει στήν ἔννοια τῆς παρουσίας του, καί, κατ᾿ ἐπέκταση, τῆς παρουσίας μας, στό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς καί, φυσικά, στήν Ἐκκλησία.

Αὐτή ἡ παράμετρος ὑπογραμμίζεται ἀπό τήν εἰσαγωγική φράση τῶν Πράξεων στήν περιγραφή τοῦ γεγονότος τῆς Πεντηκοστῆς:

«Ἦσαν πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό» γράφει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς θέλοντας νά δηλώσει τόν ἰδιαίτερο, μοναδικό χαρακτῆρα τοῦ περιστατικοῦ, τό ὁποῖο, ἄν τό διαβάσουμε θεολογικά, περιλαμβάνει καί ἐμᾶς τούς πιστούς, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού ζοῦμε σήμερα, ἀλλά καί κάθε ἄνθρωπο, καθώς εἴμαστε πλασμένοι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ, καί ἡ σωτηρία εἶναι μία ὑπόθεση πού ἀγγίζει ὅλους, ἀκόμη κι ἄν δέν ἔχουν ἀκούσει ποτέ γιά τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Μέ τό ἴδιο μοτίβο κλείνει τό δεύτερο κεφάλαιο τῶν Πράξεων λέγοντας ὅτι μετά τήν Πεντηκοστή, ἡ πρώτη Ἐκκλησία ἐν σώματι προσκαρτεροῦσε «τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καί τῇ κοινωνίᾳ, τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καί ταῖς προσευχαίς» (Πράξεων 2:42) καί «πάντες οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπί τό αὐτό» (Πράξεων 2:44). Ἡ πρώτη Ἐκκλησία, ἀπό τίς πρῶτες στιγμές της ζοῦσε ὡς Ἐκκλησία. Μέ μελέτη, κήρυγμα, προσευχή καί, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, συμμετοχή στό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, καθώς αὐτό ἀποτελοῦσε καί ἀποτελεῖ τήν καρδία τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τό ἐπίκεντρο τῆς μυστηριακῆς ζωῆς. Ὅσοι εἶχαν πιστεύσει «ἦσαν ἐπί τό αὐτό», δηλαδή ἦταν μαζί καί, ὅπως συνεχίζει τό κείμενο «εἶχον ἅπαντα κοινά» (Πράξεων 2:44).

Τό κυρίαρχο χαρακτηριστικό τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, ὅπως τό διαβάζουμε στίς Πράξεις, τό συναντᾶμε στά κείμενα τῶν Πατέρων καί τό ζοῦμε ἀκόμη καί σήμερα εἶναι ἡ Ἑνότητα, ἡ ὁποία, δέν ἦταν ἁπλός λόγος, ἀλλά ἐκφραζόταν σαφέστατα στή συνείδηση ὅτι γιά νά εἶναι κάποιος μέλος τῆς Ἐκκλησίας καί νά λογίζεται ὡς τέτοιο ὀφείλει νά συμμετέχει στήν κοινή ζωή.

Πρέπει νά ἀναφέρουμε, μάλιστα, ὅτι ἡ Ἑνότητα καί αὐτή ἡ συνειδητοποίηση τούς προφύλασσε ὅταν, ἐλλείψει ἄλλου κατάλληλου τόπου προσευχῆς, ἀνέβαιναν στό ἱερό, δηλαδή στόν Ναό τοῦ Θεοῦ, πού εἶχε οἰκοδομήσει ὁ Ἡρώδης καί προσεύχονταν ἐκεῖ μαζί μέ τούς Ἰουδαίους, δίχως νά φοβηθοῦν μήπως ἀλλοιωθεῖ ἡ πίστη τους καί προδώσουν μέ τή στάση τους τόν Χριστό. Κι αὐτό συνέβαινε διότι, ὅπως, κατ᾿ ἐπανάληψη, τονίζουν οἱ Πράξεις τό ἔκαναν «ὁμοθυμαδόν», δηλαδή ὅλοι μαζί (Πράξεων 1:14, 2:46, 4:24, 5:12, 15:25) ὡς ἕνα Σῶμα, μία διαφορετική ὀντότητα μέ Ἑνότητα καί ξεχωριστή ἰδιοπροσωπία, ἡ ὁποία εἶχε ἀφετηρία τόν ἴδιο τόν Χριστό!

Ὁ Χριστός, τό κέντρο τῆς πίστεως τῶν χριστιανῶν, κατά τή δημόσια παρουσία Του προσέφερε στούς ἀκροατές του λόγο ἀληθείας καί ζωῆς. Δέν δίστασε νά τονίσει ὅτι ὁ Ἴδιος εἶναι ἡ Ἀλήθεια καί, παρά τίς ἔντονες ἀντιδράσεις πού εἶναι διάσπαρτες στά Εὐαγγέλια, νά ὑπογραμμίσει πώς αὐτοί πού προηγοῦνται στόν δρόμο γιά τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτοί πού ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, καί τότε καί τώρα, θεωροῦμε ἁμαρτωλούς καί τούς παραγκωνίζουμε ἤ τούς θεωροῦμε παρακατιανούς…

Ἀπό τήν ἔναρξη τῆς πανδημίας καί ἔπειτα ἀκούσθηκαν πολλά (δέν ἀναφέρομαι σέ ὅσους ἄσκησαν πολεμική ἐνάντια στήν Ἐκκλησία καί στά Μυστήριά της) ἀπό ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι θέλουν νά λέγονται εὐσεβεῖς καί πιστοί. Ἀπό ἀνθρώπους πού θεώρησαν ὅτι ἡ ἀνυπακοή καί ἡ προβολή προσωπικῶν, μή σύμφωνων μέ τήν Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, ἀπόψεων θά τούς ἀνεδείκνυε σέ ὁμολογητές καί πρότυπα εὐσεβείας καί πίστεως.

Πολλά θά μποροῦσε νά ἀναφέρει κάποιος ὡς κίνητρά τους, ἀλλά θά θέλαμε νά ἀναφερθοῦμε στή θλιβερή καί ἐπιζήμια πνευματικά κατάσταση τῆς ἀνυπακοῆς στήν Ἐκκλησία.

Νόμισαν, φαίνεται, ὅτι ἀρνούμενοι τίς ἀποφάσεις Συνόδων, τῶν Ἐπισκόπων τους, τῶν Ἐφημερίων τῶν Ἐνοριῶν τους, σήκωναν στούς ὤμους τους τό βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως κάποτε ἔπραξαν οἱ Ἅγιοι, π.χ. ὁ Μέγας Ἀθανάσιος…

Δέν εἶναι ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἡ Κιβωτός τῆς Σωτηρίας; Δέν σωζόμαστε μέσα στούς κόλπους της; Δέν ἀγωνιζόμαστε νά μήν χωριστοῦμε ἀπό αὐτή; Δέν ὀφείλουμε νά βάζουμε τόν Ἀδελφό μας ἐπάνω ἀπό τή δική μας ἐπιθυμία, ὅπως σέ κάθε εὐκαιρία τονίζει μέ σύνεση καί φιλάδελφο πνεῦμα ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Κῶ καί τῆς Νισύρου, Μητροπολίτης Ναθαναήλ; Ὑπάρχει, παραδείγματος χάριν, κάποιος πού δέν τόν ἐνοχλεῖ ἡ μάσκα; Ὅλους μᾶς ἐνοχλεῖ ἀλλά κάνουμε ὑπομονή καί ὑπακοή ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας!

Ἀκόμη κι ἄν ὑποθέσουμε ὅτι κάποιος ἐκπειράζοντας τόν Θεό θεωρεῖ πώς ζεῖ σέ καταστάσεις φωτισμοῦ καί νομίζει πώς ἡ ἀσθένεια τοῦ Covid-19 ἤ, ἐδῶ πού τά λέμε ὁποιαδήποτε ἀσθένεια, δέν τόν νοιάζει καί εἶναι ἕτοιμος νά τήν ἀντιμετωπίσει δέν ἐκπίπτει αὐτομάτως ἀπό τήν «ὑψηλή» πνευματικότητα πού ἀποδίδει μέ ἐγωιστικό τρόπο στόν ἑαυτό του ἐάν ἀδιαφορεῖ γιά τόν πλησίον του, ὁ ὁποῖος δέν θέλει νά κολλήσει;

Μέ ποιά λογική νομίζουμε ὅτι ἀκολουθοῦμε τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου ὅταν κάνουμε τό θέλημά μας καί ἀδιαφοροῦμε παντελῶς γιά τήν ἀνάγκη, τήν ἀδυναμία ἔστω τοῦ Ἀδελφοῦ μας;

Ποιά βαρύτατη πνευματική εὐθύνη φορτωνόμαστε ὅταν ἀδιαφορώντας γιά τόν διπλανό μας, τόν μολύνουμε μέ κάποια ἀσθένεια καί τή στιγμή τῆς δυσκολίας, τοῦ πόνου, ἐκεῖνος χάσει τήν πίστη του ἐξαιτίας μας;

Λησμονοῦμε τί εἶπε ὁ Χριστός γι᾿ αὐτόν πού θά σκανδαλίσει ἕνα ἀπό τά παιδιά καί, κατ᾿ ἐπέκταση, τόν Ἀδελφό του; Ἄς ἀναζητήσουμε τήν ἀπάντηση στά χωρία Ματθαίου 18:6, Μάρκου 9:42 καί Λουκᾶ 15:20.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τύπος καί εἰκόνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά μποῦμε κάνοντας ἀγαθά ἔργα καί συγκεντρώνοντας πράξεις εὐσεβείας. Τό κριτήριο γιά τή σωτηρία παραμένει πάντοτε ὁ πλησίον. Τουλάχιστόν αὐτό ἔθεσε ὡς κριτήριο ὁ Χριστός! Ἡ ἁμαρτία εἶναι πάντοτε κοινωνικό γεγονός. Πάντοτε στρέφεται πρός τόν συνάνθρωπο καί τόν Θεό. Ἀντιστοίχως καί ἡ μετάνοια εἶναι γεγονός πού χαροποιεῖ ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία. Δέν εἶναι ἡ ἠθικοποίηση τῆς ζωῆς μας.

Πῶς συνδυάζονται τά μηνύματα τῆς κορυφαίας ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς μέ τήν ἀδιαφορία πρός τόν Ἀδελφό μας;

Γιατί χάσαμε τήν ἀνάγκη τοῦ ὁμοθυμαδόν πού κυριαρχοῦσε στήν Ἐκκλησία ἤδη ἀπό τήν πρώτη στιγμή της;

Πῶς εἶναι δυνατό νά μήν νοιαζόμαστε γιά τόν Ἀδελφό μας καί νά νομίζουμε ὅτι ἀσπαζόμενοι μία Εἰκόνα, παραδείγματος χάριν, χωρίς μάσκα τηροῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ;

Οἱ Ἀπόστολοι φωτίσθηκαν ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅλοι μαζί! Σέ αὐτή τήν μοναδική στιγμή ἡ Ἐκκλησία μας βάζει καί τόν ἀπόντα Ἀπόστολο Παῦλο. Αὐτό δείχνει ὅτι ἡ θεολογική ὁμογνωμία καί ἡ ἐκκλησιαστική ἀγάπη ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπό τήν χωροχρονική ἀπουσία.

Ἡ Πεντηκοστή μᾶς διδάσκει τήν Ἑνότητα ἁπλά καί λιτά, ἀλλά ταυτόχρονα συγκλονιστικά καί καθοριστικά γιά τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί τή σωτηρία τῶν μελῶν της. Ἡ Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου ἑστιάζει στή σημασία τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον καί ὁ Χριστός μέ τούς λόγους καί τά ἔργα του μᾶς καθοδηγεῖ ὥστε μέσα ἀπό τήν ὑπακοή στήν Ἐκκλησία νά μπορέσουμε νά βροῦμε τόν δρόμο πού ἀναζητᾶμε! Εὐθύνη μας νά τό πράξουμε!

Χρόνια πολλά!

Τήν Κυριακή 30 Μαΐου 2021 στίς 7.00 μ.μ. στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Νέας Ἁλικαρνασσοῦ θά τελεστεῖ Ἁγιασμός γιά τήν καθιέρωση τοῦ Προσκυνηταρίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ εἶναι ὑποχρεωτική ἡ χρήση μάσκας, ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Μέ θερμές εὐχαριστίες καί εὐχές

Ἀκολουθεῖ κείμενο τοῦ Ἀθανασίου Γερ. Μουστάκη, Γραμματέως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κώου καί Νισύρου, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε ἀρχικῶς στό προσωπικό του ἱστολόγιο Θεολογικά καί ἄλλα τινά.

Γιά δεύτερη χρονιά ἐφέτος ὁλόκληρος ὁ Κόσμος μας, τό δῶρο πού μᾶς προσέφερε ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ζεῖ δύσκολες στιγμές ἐξαιτίας τῆς φοβερῆς ἀσθένειας πού σαρώνει τήν ὑφήλιο προκαλώντας ἑκατομμύρια νεκρούς καί δεκάδες ἑκατομμύρια ἀσθενεῖς.

Αὐτά τά δεδομένα, τά ὁποῖα συνεχῶς ἀλλάζουν μέ ταχύτατο ρυθμό, προκάλεσαν ἀσύλληπτη ἀναστάτωση στόν κόσμο μας. Ἀναστάτωση πού μπορεῖ νά συγκριθεῖ μόνο μέ τίς φοβερότερες πανδημίες τοῦ παρελθόντος. Φυσικά, ἀπό αὐτήν τήν ἀναστάτωση δέν ἦταν δυνατόν νά ἐξαιρεθεῖ –καί δέν συνέβη κάτι τέτοιο– ἡ λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Τό Πάσχα τοῦ 2020 οἱ Ἱεροί Ναοί ἦταν κλειστοί· ἐφέτος τό Πάσχα τοῦ 2021 ἀνοικτοί. Ἀντιμετωπίζουμε ὅμως, ἄλλα –ὡς μή ἔδει– προβλήματα. Ἀποφασίστηκε ἡ ἐπίσπευση ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος, ἀλλοῦ κατά δύο, ἀλλοῦ κατά τρεῖς ὧρες καί αὐτό ἔγινε τό θέμα τῶν ἡμερῶν, ἐνῶ δέν θά ἔπρεπε. Πέρα ἀπό κάθε συζήτηση, κι ἄν θέλουμε νά ἀκολουθοῦμε τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας τό κυρίαρχο λατρευτικό θέμα κάθε ἡμέρας ξεχωριστά, εἴτε πρόκειται γιά τή Μεγάλη Ἑβδομάδα εἴτε γιά ὁποιαδήποτε ἄλλη ἑορτή τοῦ ἔτους, μᾶς τό δίνει τό Μηνολόγιο καί τό σχετικό Ὑπόμνημα τοῦ Τριωδίου ἤ τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἄς μήν τά παραβλέπουμε καί ἄς μήν ἀναλωνόμαστε σέ ἐπουσιώδη πρακτικά ζητήματα.

Πολλοί, κληρικοί, Ἀρχιερεῖς καί Ἱερεῖς, λαϊκοί –μεταξύ αὐτῶν καί ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων– ἐκφράστηκαν ἀρνητικά γιά τή μετάθεση αυτή, ὡς ἐάν ἀπό τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος κρίνεται ἡ πίστη μας ἤ ἀλλοιώνεται ἡ τάξη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς πρός τό λειτουργικό μέρος τῆς συζητήσεως δέν μπορῶ, λόγῳ περιορισμένης γνώσεως τοῦ θέματος, νά πῶ πολλά, ἄν καί πολλές τοποθετήσεις λειτουργιολόγων καταδεικνύουν τό ἀνυπόστατο τοῦ φόβου κάποιων γιά «ἀλλοίωση» τῆς λειτουργικῆς μας παραδόσεως καί τῆς σχετικῆς τάξεως, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκθέσω κάποιες σκέψεις μέ ἀφετηρία τίς Εὐαγγελικές διηγήσεις γιά τό Πάθος καί τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος.

Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τά Εὐαγγέλια ὁ Χριστός παρέδωσε τό πνεῦμα ἐπάνω στόν σταυρό στίς τρεῖς τό ἀπόγευμα (ἐνάτη ὥρα κατά τό σύστημα χρονολογήσεως πού ἀκολουθοῦσαν ἐκείνη τήν ἐποχή). Αὐτές τίς ἡμέρες διάβασα κάτι πού ὁμολογουμένως δέν εἶχα ξανακούσει: γράφτηκε καί ὑποστηρίχθηκε μέ σθένος ὅτι ὁ Χριστός παρέμεινε στόν Ἅδη τριάντα τρεῖς ὧρες, ὅσα καί τά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς του, καί κατά συνέπεια θά πρέπει νά ἀναστηθεῖ τά μεσάνυκτα τοῦ Σαββάτου στίς 12.00. Ἐάν τό ἄγγελμα τῆς Ἀναστάσεως κηρυχθεῖ λίγο νωρίτερα ἤ (ὑποθέτω) λίγο ἀργότερα θά ὑπάρχει πρόβλημα…

Πολλά εἶναι τά προβλήματα πού δημιουργεῖ αὐτή ἡ θέση. Οὔτε στά Εὐαγγέλια οὔτε στήν ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρεται ὅτι τά χρόνια τοῦ ἐπιγείου βίου τοῦ Κυρίου ἦταν τριάντα τρία. Πρόκειται γιά παράδοση, νομίζω ἀρκετά κατοπινή, ἡ ὁποία δέν προσφέρει τό παραμικρό στήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ὁδηγηθεῖ στή σωτηρία· τό ἀντίθετο μάλιστα! Φρονῶ, ὅτι ἴσως καί νά ἀποπροσανατολίζει ἀφοῦ τό οὐσιῶδες δέν εἶναι πόσα χρόνια ἔζησε στή γῆ μας ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ σωτηρία πού μᾶς προσέφερε μέ τή θυσία Του ἐπάνω στόν Σταυρό. Ἡ μοναδική σχετική ἀναφορά προέρχεται ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί ἀναφέρει ὅτι ὅταν ξεκίνησε τό δημόσιο ἔργο τοῦ Κυρίου ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν (Λουκᾶ 3:23). Σέ αὐτή τήν ἀναφορά προστίθενται τά περίπου τρία ἔτη τῆς δημόσιας δράσεώς Του καί ὁδηγούμαστε στήν ἡλικία τῶν τριάντα τριῶν ἐτῶν. Φυσικά, αὐτό πού μᾶς λέει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς εἶναι ὅτι ὁ Χριστός ἦταν γύρω στά τριάντα, δηλαδή θά μποροῦσε νά εἶναι μεταξύ 28 καί 32 ἐτῶν.

Ἡ παράδοση ὅτι ἔμεινε τριάντα τρεῖς ὧρες στόν κάτω κόσμο προφανῶς σχετίζεται μέ τήν παράδοση γιά τήν ἡλικία του καί πηγάζει ἀπό αὐτήν. Πάντως, ὅπως ἤδη σημείωσα δέν τήν ἔχω ἀκούσει ἄλλη φορά οὔτε, βεβαίως, ὑπάρχει σχετική ἀναφορά στά Εὐαγγέλια ἤ στήν ὑμνογραφία.

Τά Εὐαγγέλια δέν ἀναφέρονται στήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως ἡ ὁποία παραμένει κεκρυμμένη καί, προφανῶς χωρίς οὐσία γιά τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας, ἀλλά ἑστιάζουν στό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως καθ᾿ ἑαυτό. Ἀκόμη καί οἱ ἀναφορές στήν ἄφιξη τῶν Μυροφόρων καί τῶν Μαθητῶν στό κενό μνημεῖο μᾶς δίνουν διαφορετικές μεταξύ τους χρονικές σημάνσεις ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή καί πάλι στό γεγονός ὅτι πῆγαν στόν Τάφο καί ὄχι στήν ὥρα πού πῆγαν. Τό μόνο σίγουρο εἶναι ὅτι ἔφτασαν σέ χρονικό διάστημα πού κυμαίνεται, σύμφωνα μέ τίς διηγήσεις, ἀπό τό βαθύ σκοτάδι (πρίν τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου) μέχρι μετά τήν ἀνατολή.

Τά Εὐαγγέλια ἀναφέρονται στήν ὥρα πού ἄφησε τήν τελευταία του πνοή ὁ Χριστός ὡς ἑξῆς:

Ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος: «περὶ δὲ τὴν ἐνάτην ὥραν ἀνεβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ λέγων […]» (27:46)

Ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: «καὶ τῇ ἐνάτῃ ὥρᾳ ἐβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ […]» (15:34)

Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς: «Καὶ ἦν ἤδη ὡσεὶ ὥρα ἕκτη καὶ σκότος ἐγένετο ἐφ᾽ ὅλην τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης» (23:44)

Σκοπός τῶν Εὐαγγελιστῶν δέν ἦταν ὁ ἀκριβής χρονικός προσδιορισμός τῆς στιγμῆς πού πέθανε ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ ἔνταξη τοῦ συγκλονιστικοῦ γεγονότος μέσα στό χρονικό πλαίσιο τῆς ἡμέρας τῆς σταυρώσεως. Δίχως ἀμφιβολία, ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Ἰησοῦ δεχόμαστε τήν ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας, ἀλλά ὄχι μέ τήν ἀκρίβεια τοῦ ρολογιοῦ στήν ὁποία εἴμαστε συνηθισμένοι σήμερα· αὐτό πού ἐνδιαφέρει τούς Εὐαγγελιστές εἶναι νά πιστοποιήσουν μέ ἀκρίβεια τό γεγονός.

Τό τότε σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, πού χρησιμοποιήθηκε καί κατά τή βυζαντινή ἐποχή, εἶχε σταθερά διαστήματα καί ὄχι σταθερές χρονικές στιγμές. Δηλαδή ἡ πρώτη ὥρα ξεκινοῦσε με τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου καί προφανῶς ἄλλαζε ἀνάλογα μέ τήν ἐποχή καί τόν τόπο πού γινόταν ἡ μέτρηση τοῦ χρόνου. Οἱ διαφορές αὐτές γιά τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα μποροῦν νά διαφέρουν σχεδόν κατά μία ὥρα. Παραδείγματος χάριν, τό 2010 πού τό Πάσχα ἔπεσε στίς 4 Ἀπριλίου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα ἔγινε στίς 7:06 καί ἡ δύση στίς 19:50. Ἐκείνη ἡ ἡμέρα εἶχε διάρκεια 12 ὧρες καί 43 λεπτά. Συνεπῶς κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 64 λεπτά, ἐνῶ οἱ ὧρες τῆς νυκτός θά ἦταν περίπου 56 λεπτά καθεμία.

Τό 2021 πού τό Πάσχα εἶναι στίς 2 Μαΐου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα γίνεται στίς 6:28 καί ἡ δύση στίς 20:16. Ἡ ἡμέρα ἔχει διάρκεια 13 ὧρες καί 47 λεπτά. Κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά ἔχει διάρκεια περίπου 69 λεπτά καί ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (ὑπῆρχαν 12 ὧρες τῆς ἡμέρας καί 12 ὧρες τῆς νύκτας) θά ξεκινοῦσε (γιά τήν Ἀθήνα) γύρω στίς 15:40 καί θά ἔληγε γύρω στίς 16:40. Σέ ἀνάλογο παράδειγμα γιά τό Ἰσραήλ, στίς 2 Μαΐου 2021 ἔχουμε ἀνατολή στίς 5:54, δύση στίς 19:22, διάρκεια ἡμέρας 13:28 καί κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 67 λεπτά. Συνεπῶς, ἡ ἐνάτη ὥρα ξεκινᾶ στίς 14:50 καί λήγει στίς 15:50 (14:48-15:48 γιά τοῦ Πάσχα τοῦ 2010).

Ἀπό τά παραπάνω καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ σχέση τοῦ ἄνθρώπου τῆς ἀρχαιότητας μέ τόν χρόνο εἶχε ἄλλη μορφή: προσδιόριζαν μέ χρονικά διαστήματα καί ὄχι μέ χρονικές στιγμές. Ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας ξεκινοῦσε τή στιγμή πού ἔληγε ἡ ὀγδόη καί τελείωνε τή στιγμή πού ξεκινοῦσε ἡ δεκάτη. Τήν ἄνοιξη εἶχε διάρκεια μεγαλύτερη τῶν 60 λεπτῶν καί στήν ἐποχή μας θά διαρκοῦσε ἀπό τίς 14:50 μέχρι τίς 15:40 περίπου. Στό σημεῖο αὐτό ὀφείλουμε νά σημειώσουμε ὅτι ἐνάτη ὥρα καλοῦνταν συχνά καί τό τρίωρο πού ξεκινοῦσε ἀπό τήν ἐνάτη καί ὁλοκληρωνόταν μέ τήν δωδεκάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (3:00 μέ 6:00 μ.μ.). Χρονικά ἦταν ἀντίστοιχο μέ τήν τετάρτη φυλακή τῆς νυκτός (3:00 μέ 6:00 π.μ.).

Ἄν σέ αὐτό συνυπολογίσουμε τό ὅτι οἱ Εὐαγγελιστές δέν εἶχαν τή δυνατότητα τῆς ἀκριβοῦς μετρήσεως τοῦ χρόνου ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι δέν μποροῦμε νά ὁρίσουμε ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Κυρίου τίς 15:00, ἀλλά μόνο νά ποῦμε ὅτι ἔγινε ἀρκετά μετά τό μεσημέρι καί ἀρκετά πρίν τή δύση τοῦ ἡλίου. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι πέθανε στίς τρεῖς (15:00) μετά τό μεσημέρι μόνο ἐνδεικτικά, γιά νά ἔχουμε μία σταθερή βάση γιά νά ἀναφερόμαστε στό γεγονός.

Καί βέβαια κάθε προσπάθεια νά συνδεθεῖ ἡ ὥρα αὐτή μέ τήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως (πολύ περισσότερο μέ τίς 33 ὧρες πρίν ἀπό τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου) μᾶς ὁδηγεῖ σέ ἐπικίνδυνες στρεβλώσεις τῆς πραγματικότητας. Ἡ μοναδική ἀναφορά εἶναι ὅτι ἀνέστη τριήμερος, δηλαδή ὅτι ἡ Ἀνάσταση ἔγινε κάποια στιγμή μέσα στήν τρίτη ἡμέρα ἀπό τή σταύρωση (πρώτη τό ὑπόλοιπο τμῆμα τῆς Παρασκευῆς, δεύτερη ὁλόκληρο τό Σάββατο καί τρίτη ἕνα μέρος τῆς Κυριακῆς). Πουθενά δέν γίνεται ἀναφορά σέ ὧρες.

Ὅσοι συνδυάζουν ὥρα θανάτου τοῦ Χριστοῦ καί ὥρα τελετῆς Ἀναστάσεως διαπράττουν ἕνα ἀκόμη σοβαρό (παιδαριῶδες θά ἔλεγα) γιά τά θεολογικά δεδομένα σφάλμα: συνδυάζουν χρονικά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων, πού βασίζονται σέ συγκεκριμένο σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, μέ τόν λειτουργικό χρόνο ὁ ὁποῖος ἔχει τή δική του ἀντίληψη γιά τήν ἔννοια τοῦ χρόνου, καθώς μᾶς εἰσάγει σέ μία καινή στάση ἀπέναντι στόν χρόνο. Γι᾿ αὐτό, θά πρέπει νά δοῦμε ἄν θά ἀκολουθήσουμε τά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων: θάνατος περίπου τρεῖς μέ τέσσερεις τό μεσημέρι τῆς Παρασκευῆς καί Ἀνάσταση κάποια χρονικά ἀπροσδιόριστη στιγμή τῆς Κυριακῆς (προφανῶς τή νύκτα) ἤ τά δεδομένα τῆς τάξεως τῶν Ἀκολουθιῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν τόν δικό τους τρόπο ροῆς καί παρακολουθήσεως τοῦ χρόνου: ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου ἀναφέρεται γιά πρώτη φορά στό Ἕβδομο Εὐαγγέλιο (στό χωρίο Ματθαίου 27:50) τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀκολουθία διαβάζεται τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης, ἀλλά ἡ κανονική της θέση θά ἦταν νωρίς τό πρωί τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀνάσταση κηρύσσεται σέ κανονικές συνθῆκες στίς 12.00 τό βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὅταν λειτουργικά εἶναι ἤδη Κυριακή τοῦ Πάσχα (ἔχει ξεκινήσει μέ τόν Ἑσπερινό, ὅπως κάθε ἡμέρα). Καί σέ αυτή τήν περίπτωση οἱ ὧρες δέν εἶναι τριάντα τρεῖς… Ἄν μάλιστα ὑπολογίσουμε ἀπό τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης τότε οἱ ὧρες εἶναι περίπου πενήντα δύο…

Ὅσο γιά τό ἄν τελοῦνται δύο λειτουργίες σέ μία ἡμέρα νομίζω ὅτι καί πάλι πρέπει νά δοῦμε πῶς κατανοοῦμε τόν χρόνο: κοσμικά ἤ λειτουργικά; Λειτουργικά, πάντοτε τελοῦνται δύο θεῖες Λειτουργίες τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα: τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μέ τόν Ἑσπερινό, τό πρωί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καί τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως μετά τήν Παννυχίδα.

Τελικά τί ἀκολουθοῦμε· τόν λειτουργικό ἤ τόν κοσμικό χρόνο;

Γιατί ὅλη αὐτή ἡ αναστάτωση γιά ἕνα ζήτημα πού δέν ἔχει καμία οὐσία, οὔτε εἶναι θέμα πίστεως, ἀλλά μόνο τάξεως, ὅπως πολλοί ἐπεσήμαναν;

Γιατί ἐφευρίσκουμε ἀφορμές γιά νά σκανδαλίζουμε ἑαυτούς καί ἀλλήλους;

Γιατί μᾶς ἀρέσει νά κινούμαστε ὅπως οἱ Φαρισαῖοι τῶν Εὐαγγελίων πού ἔβλεπαν τή Χάρη τοῦ Θεοῦ νά σκορπίζεται στόν κόσμο μπροστά τους καί αὐτοί γκρίνιαζαν γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου καί κατηγοροῦσαν τόν Χριστό ὅτι τήν καταλύει;

Εἶναι δυνατόν νά λέμε ὅτι ἐφέτος θά γιορτάσουμε τό Πάσχα Σάββατο; Ἀπό τά πρῶτα πράγματα πού μαθαίνει κανείς γιά τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἔννοιες τοῦ λειτουργικοῦ χώρου καί χρόνου. Ὅσοι διαμαρτύρονται δέν γνωρίζουν ὅτι ὁ λειτουργικός χρόνος κυριαρχεῖ ἐπάνω στόν χρόνο τῶν ρολογιῶν μας;

Δέν παραξενεύτηκαν πού καί τήν Μεγάλη Πέμπτη καί τήν Μεγάλη Παρασκευή λέμε «Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου…»; Ἤ μήπως ἦρθε ἡ στιγμή πού θά δοῦμε διαμάχες σχετικά μέ τό πότε ὁρίζεται χρονικά τό «Σήμερον κρεμᾶται»…

Στή συζήτηση γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας του Σαββάτου ὁ Χριστός ἀντέταξε τήν ἑξῆς ἐρώτηση: ἔγινε ὁ ἄνθρωπος γιά τό Σάββατο ἤ τό Σάββατο γιά τόν ἄνθρωπο; Ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής: τό Σάββατο θεσπίστηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου καί μποροῦμε νά τό χειριζόμαστε μέ αὐτό τό σκεπτικό. Ὅπως φαίνεται, ὅμως, αὐτό δέν εἶναι προφανές γιά ὅλους… Μᾶλλον ἦλθε καί πάλι ἡ στιγμή πού κάποιοι, γιά μία ἀκόμη φορά, ἐπιχειροῦν νά διορθώσουν τόν Χριστό στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί νά ὑποστηρίξουν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε γιά νά τηρεῖ τό Σάββατο καί ὄχι τό ἀντίθετο …

Καλή Ἀνάσταση!

Ὑστερόγραφη σημείωση: Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα ἐκ τῶν ὑστέρων νά ὑπογραμμίσω τήν αὐξημένη ποιμαντική μέριμνα καί τήν πατρική φροντίδα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ, ὁ ὁποῖος γιά νά ἀναπαύσει ἀκόμη καί ὅσους πιθανῶς θά ἐνοχλοῦνταν ἐπειδή τελέστηκαν δύο Θεῖες Λειτουργίες σέ μία ἡμερολογιακή ἡμέρα, φρόντισε νά γίνει ὁ καθαγιασμός τῶν Τιμίων Δώρων καί ἡ μετάληψη τῶν πιστῶν λίγο μετά τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου. Μέ αὐτή τή σώφρονα ποιμαντική στάση μᾶς ἔδειξε πόσο προσεκτικοί πρέπει να εἴμαστε στίς κρίσεις μας καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τή σοφία της μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσει μέ πνευματικό τρόπο κάθε πρόβλημα καί κάθε δυσκολία.

Χριστός Ἀνέστη!

Ἀθανάσιος Γερ. Μουστάκης

Κυριακὴ τοῦ Πάσχα καὶ ὅλη ἡ Δημιουργία, τὰ πάντα, εἶναι λαμπερά, ὁλόφωτα, λουσμένα στὸ ἀνέσπερο φῶς τῆς Ἀναστάσεως.

Κι αὐτὸ τὸ φῶς ποὺ μᾶς φωτίζει καὶ θερμαίνει τὶς καρδιές μας ξεκινᾶ ἀπὸ τὸν καθένα μας καὶ ἁπλώνεται σὲ ὅλη τὴν Πλάση γιὰ νὰ τὴν μεταμορφώσει καὶ νὰ ὑπάρχει ἡ ἀναστάσιμη πορεία τῶν κτισμάτων καὶ ὁλόκληρης τῆς Κτίσεως πρὸς τὴ Σωτηρία.

Καὶ αὐτὴ τὴν πορεία, ἀδελφοί μου, τὴν χάραξε καὶ μᾶς τὴν ἔδειξε ὁ Κύριός μας, ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ἀνάστασή Του νίκησε τὸν θάνατο. Δὲν τὸν νίκησε γιὰ τὸν Ἑαυτό Του, καθὼς Ἐκεῖνος δὲν χρειαζόταν κάτι τέτοιο! Τὸν νίκησε γιὰ Ἐμᾶς, γιὰ κάθε ἄνθρωπο ποὺ ἔζησε καὶ θὰ ζήσει στὴ Γῆ! Τὸν νίκησε γιὰ νὰ μπορέσουμε ἐμεῖς νὰ ξαναζήσουμε δίπλα Του, νὰ βρεθοῦμε καὶ πάλι μέσα στὸν Παράδεισο ποὺ κάποτε χάσαμε!

Ὁ δρόμος αὐτός, τὸ Πάσχα, δηλαδὴ τὸ πέρασμα ἀπὸ τὸν θάνατο στὴ ζωή, ἀπὸ τὴν ἁμαρτία στὴν ἐλευθερία, ἂς γίνει ἡ σταθερὴ πορεία τοῦ καθενός μας!

Ἂς βαδίσουμε μὲ ἀγάπη καὶ πίστη, μὲ ἐμπιστοσύνη στὸν Χριστὸ καὶ σιγουριὰ στὰ λόγια Του, μὲ ἀγάπη σὲ κάθε ἀδελφό μας καὶ πίστη στὴν Ἁγία μας Ἐκκλησία καὶ τότε τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως ποὺ λάμπει στὸν οὐρανὸ καὶ στὴ γῆ θὰ φωτίσει κι ἐμᾶς, θὰ λάμψει στὶς οἰκογένειές μας, θὰ λαμπρύνει τὶς ζωὲς καὶ τὰ βήματά μας!

Χριστὸς Ἀνέστη!

Ἀμὴν! Γένοιτο!

† Ο ΚΩΟΥ ΚΑΙ ΝΙΣΥΡΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ

Ἀπόγευμα Μεγάλης Παρασκευῆς ἀπόψε καὶ ὁ Ἰησοῦς ἤδη κατέβηκε στὸν Ἅδη. Οἱ κεκοιμημένοι προγεύονται ἤδη τὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ ὕμνοι τῆς Ἀκολουθίας μιλοῦν γιὰ Ἀνάσταση τῶν νεκρῶν σωμάτων καὶ μᾶς γεμίζουν μὲ ἐλπίδα, χαρὰ καὶ προσμονή.

Ὁ Χριστός, ποὺ λίγο πρὶν σταυρώθηκε ἀπὸ ἐμᾶς, σύντομα θὰ ἀναστηθεῖ! Νιώθουμε ὅλο καὶ πιὸ ἔντονη τὴν προσδοκία τῆς Ἀναστάσεως! Τὴ ζοῦμε μέσα μας! Τὴν ἀντιλαμβανόμαστε μὲ τὴν καρδιά μας!

Οἱ κακίες ποὺ μᾶς βασανίζουν σβήνουν καὶ χάνονται. Οἱ σκέψεις μας γεμίζουν μὲ ἀγάπη γιὰ τὸν πλησίον. Ὁ συνάνθρωπος γίνεται φίλος, δικός μας. Ἡ λαχτάρα καὶ ἡ ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως λειτουργεῖ ἤδη μέσα μας. Ἡ Ἀνάσταση φωτίζει τὴ ζωή μας καὶ μεταμορφώνει τὴν ὕπαρξή μας!

Πόσο σπουδαία εἶναι ἡ προσμονὴ αὐτή! Πῶς ζεσταίνει τὶς καρδιές μας! Πῶς μᾶς κάνει νὰ βλέπουμε μὲ ἀγάπη τὸν συνάνθρωπό μας!

Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε ὅτι μόνο ἔτσι θὰ γευτοῦμε καρδιακὰ τὴ νέα ζωὴ ποὺ ὑπόσχεται σὲ ὅλους μας ὁ Χριστός. Μόνο ἔτσι θὰ λυτρωθοῦμε ἀπὸ τὸν ἐγωισμὸ καὶ τὴ μικρότητα ποὺ μᾶς χωρίζουν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς μας.

Μακάρι, ἀδελφοί μου, ἡ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ αὐτὴ τὴ στιγμὴ ὅλο καὶ περισσότερο αἰσθανόμαστε νὰ γεμίζει τὴν ὕπαρξή μας, νὰ κατοικήσει μόνιμα στὶς καρδιές μας καὶ νὰ μεταμορφώσει ἐντελῶς τὴ ζωή μας.

Μακάρι τὸ φετινὸ Πάσχα, ποὺ εἶναι λουσμένο στὸ ἀνέσπερο φῶς τῆς αἰωνιότητας, νὰ ἀλλάξει τὴ ζωή μας καὶ νὰ μᾶς μεταμορφώσει μέσα ἀπὸ τὴ χαρὰ τῆς ἀγάπης!

Καλὴ Ἀνάσταση!

Ἀμήν. Γένοιτο!

† Ο ΚΩΟΥ ΚΑΙ ΝΙΣΥΡΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ