Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Κυριακή 21 Αὐγούστου στίς 7.00 π.μ. ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας
κ. Ναθαναήλ θά χοροστατήσει κατά τόν Ὄρθρο καί θα τελέσει τή Θεία Λειτουργία γιά τούς ἀποδήμους στόν
Ἱερό Ναό Ἁγίου Δημητρίου στίς Χαϊχοῦτες.
Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στόν χῶρο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ εἶναι ὑποχρεωτική ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου σέ συνεργασία μέ τόν Φιλανθρωπικό Ὀργανισμό τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν ΑΠΟΣΤΟΛΗ προσκαλεῖ ἐγκύους γυναῖκες νά καταθέσουν αἰτήσεις γιά συμμετοχή στό Πρόγραμμα AΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ, τό ὁποῖο περιλαμβάνει ὑλική ὑποστήριξη τῶν νεογέννητων μέ προσφορά καί διάθεση βρεφικῶν πακέτων (BABY KITS).

Τά ἀπαιτούμενα δικαιολογητικά γιά τή συμμετοχή τῶν ἐγκύων στό Πρόγραμμα ὑπάρχουν στό ἔντυπο τῆς αἰτήσεως πού ἐπισυνάπτεται στήν παροῦσα ἀνάρτηση ὡς ἀρχεῖο εἰκόνας, τό ὁποῖο μπορεῖτε νά δεῖτε καί νά κατεβάσετε. Ἐπίσης ὑπάρχει ἀρχεῖο μέ ὁδηγίες ἀπό τή Μ.Κ.Ο. ΑΠΟΣΤΟΛΗ καί ἀρχεῖο μέ τήν Ἀνακοίνωση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Γιά περισσότερες πληροφορίες ἀπευθυνθεῖτε στήν κ. Δήμητρα Γιάχου (τηλ. 2242057915-6932917108), Ὑπεύθυνη Κοινωνικῆς Μέριμνας τοῦ Ἐπαρχείου Κῶ-Νισύρου καί Συνεργάτιδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Τήν Πέμπτη 30 Ἰουνίου 2022 ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ὁμίλησε μέ θέμα "Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος: μία μεγάλη μορφή τῆς Κῶ", στό Συμπόσιο τῆς Στέγης Γραμμάτων καί Τεχνῶν Δωδεκανήσου πού διοργανώθηκε στό Διεθνές Ἱπποκράτειο Ἵδρυμα Κῶ.

Ἀκολουθεῖ ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου.

Ἡ μορφὴ τοῦ Κώου μοναχοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου ἀποτελεῖ σημαντικότατο κεφάλαιο τῆς τοπικῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας, γι᾿ αὐτὸ ὅταν ἀνηγγέλθη ἡ ἀρχικὴ ἡμερομηνία τοῦ παρόντος Συμποσίου, τὸ ὁποῖο τελικὰ γίνεται σήμερα, ἑτοίμασα αὐτὸ τὸ κείμενο γιὰ νὰ Σᾶς τὸ παρουσιάσω καὶ νὰ δώσω τὴ δυνατότητα σὲ κάθε ἐνδιαφερόμενο ἐρευνητὴ νὰ προχωρήσει σὲ περαιτέρω ἔρευνα γι᾿ αὐτὴν τὴν ἁγιασμένη μορφῆ τοῦ νησιοῦ μας.

Ἡ ἀναβολὴ τοῦ Συμποσίου μοῦ ἐξασφάλισε, τελικά, τὸν ἀπαιτούμενο χρόνο καὶ τὴν εὐκαιρία νὰ συνεχίσω τὴν ἔρευνα, ποὺ οὕτως ἤ ἄλλως εἶχα ξεκινήσει ἀπὸ χρόνια. Ἔτσι, χάρη στὴ συνεργασία μας μὲ τὴν Ἀστικὴ Ἑταιρεία «Ἱπποκράτης» καὶ μετὰ ἀπὸ ἀπόφαση τοῦ Διοικητικοῦ της Συμβουλίου ὑπὸ τὴν Προεδρία τῆς κ. Διονυσίας Τελλῆ, Προέδρου τῆς Ἀστικῆς Ἑταιρείας καὶ τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου τοῦ Δήμου Κῶ, ἔχουμε σήμερα στὰ χέρια μας μία μικρὴ μελέτη γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο, στὴν ὁποία συγκέντρωσα καὶ ἐπεξεργάστηκα πηγὲς καὶ ἀξιοποίησα τὴ δευτερογενῆ βιβλιογραφία.

Οἱ εὐχαριστίες πρὸς τὴν κ. Τελλῆ καὶ τὸν κ. Δημήτριο Γερούκαλη, Ἰατρό, ὁ ὁποῖος ὡς Ἐπιστημονικὸς Σύμβουλος τῆς Ἑταιρείας εἰσηγήθηκε τὴν ἔνταξη τοῦ τόμου στὸ πλούσιο καὶ ποικίλο ἐκδοτικὸ πρόγραμμα τῆς Ἑταιρείας, ἱδρυτικὸ μέλος τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Κώου καὶ Νισύρου, εἶναι εἰλικρινεῖς, θερμὲς καὶ ὁλοκάρδιες.

* * *

Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, γόνος πλούσιας οἰκογένειας τῆς Κῶ μὲ πολλὰ κτήματα, ἐπηρέασε μὲ τὶς πράξεις καὶ τὶς ἐπιλογές του τὴν πορεία τοῦ μοναχισμοῦ σὲ ὁλόκληρο τὸ Νοτιοανατολικὸ Αἰγαῖο κατὰ τὸν 11ο αἰῶνα. Ἦταν σύγχρονος, μᾶλλον λίγο νεώτερος, τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου τοῦ Λατρηνοῦ, τὸν ὁποῖο προσκάλεσε νὰ περάσει ἀπὸ τὰ Μικρασιατικὰ παράλια στὰ Δωδεκάνησα, ὅπου μεγαλούργησε ἀρχικὰ στὴν Κῶ καὶ ἐν συνεχείᾳ στὴν Πάτμο.

Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος γεννήθηκε στὴν Κῶ, ἀνάμεσα στὰ ἔτη 1025-1035. Ἡ χριστιανικὴ παιδεία του, μαζὶ μὲ τὶς ἰσχυρὲς τοπικὲς πνευματικὲς παραδόσεις ποὺ ἀνθοῦσαν κάτω ἀπὸ τὴν προστατευτικὴ σκέπη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ ὁποῖο συνεχῶς, ὅπως ἔπραξε πάντοτε καὶ συνεχίζει νὰ πράττει μέχρι σήμερα, φρόντιζε ὡς στοργικὴ μητέρα τὰ τέκνα του, ἄναψε στὴν καρδιά του τὸν πόθο τῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς ἀφιερώσεως στὸν μοναχισμό. Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε ὅτι τὸ πέρασμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἀπὸ τὴν Κῶ καὶ ἡ ἵδρυση ἀπὸ αὐτὸν τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καὶ ἡ Ἁγία μορφὴ τοῦ Μελίφρονος Ἐπισκόπου Κώου, ποὺ ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς πατέρες τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐπέδρασαν στὴν ψυχοσύνθεσή του καὶ τὸν ἔκαναν νὰ ἀκολουθήσει τὰ βήματά τους.

Ἀσκήθηκε γιὰ πολλὰ χρόνια μὲ ταπείνωση ἀποκτώντας πολλὰ πνευματικὰ χαρίσματα. Ἀξιοποιώντας τὴν πατρική του περιουσία ἔκτισε σειρὰ σημαντικῶν μοναστηριῶν. Γνωρίζουμε ὅτι ἀπὸ τοὺς προγόνους του εἶχε Μονὴ στὴ Στρόβιλο. Ταυτόχρονα, ἵδρυσε δύο μικρότερες μονὲς στὴν Κῶ, τὴ Μονὴ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, στὴν κορυφὴ τοῦ Ὄρους Δίκαιος, καὶ τὴ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τοῦ Βουνοῦ, στὶς νότιες πλαγιὲς τοῦ Ὄρους. Γι᾿ αὐτὲς κατάφερε νὰ ἐξασφαλίσει ἐπιχορήγηση ἀπὸ τὸ κρατικὸ ταμεῖο, ὥστε νὰ ἀναπτυχθοῦν ἀνεξαρτήτως τῆς δικῆς του περιουσίας. Καὶ οἱ δύο αὐτὲς Μονὲς σώζονται, ἐνῶ ἐπάνω ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κῶ διατηρεῖται μέχρι σήμερα τὸ «Σκηνούριον Κάθισμα» δίπλα στὴ Μονὴ τοῦ Προφήτη Ἠλία, ἔργα καὶ αὐτὰ τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου.

Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος ἐπισκεπτόταν συχνὰ τὴν πατρογονικὴ Μονὴ στὴ Στρόβιλο. Σὲ μία τέτοια ἐπίσκεψη συνάντησε τὸν Ὅσιο Χριστόδουλο ποὺ εἶχε φύγει ἀπὸ τὸ Ὄρος Λάτρος, λόγῳ τῆς ἀπειλῆς τῶν Σελζούκων, καὶ τὸν ἔκανε Ἡγούμενό της. Λίγους μῆνες μετὰ τὸν προσκάλεσε στὴν Κῶ γιὰ νὰ διαλέξει ὅποιο ἀπὸ τὰ οἰκογενειακὰ κτήματά του θεωροῦσε κατάλληλο καὶ νὰ κτίσει ἐκεῖ νέα Μονή. Μάλιστα, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπὸ τὶς ὑπάρχουσες πηγὲς τὰ κτήματα τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου ἦταν ὁλόκληρα τμήματα τῆς Κῶ, ὅπως γιὰ παράδειγμα αὐτὸ ποὺ σήμερα γνωρίζουμε ὡς Παλαιὸ Πυλὶ (τότε τὸ ἔλεγαν «Πήλιον»).
Τελικά, ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος, ἀφοῦ ἐξέτασε τὰ οἰκογενειακὰ κτήματα τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου, ἐντόπισε ἕναν μεγάλο καὶ προστατευμένο λόφο, μὲ πολλὰ φυσικὰ πλεονεκτήματα (τὸ σημερινὸ Παλαιὸ Πυλί), καὶ ἵδρυσε σὲ αὐτὸν τὴν Ἱερὰ Μονὴ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐπιλεγομένης τῶν Καστριανῶν ἢ τοῦ Πηλέ. Ἡ Μονὴ ἑορτάζει κατὰ τὴν Ὑπαπαντὴ τοῦ Κυρίου, στὶς 2 Φεβρουαρίου. Ἔλαβε τὸ ὄνομα «Καστριανῶν» ἀπὸ τὸ ἐπιβλητικὸ φρούριο τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου, ποὺ σήμερα εἶναι ἐρειπωμένο, ἐνῶ πιὸ χαμηλὰ ὑπῆρχε ἕνας μικρὸς οἰκισμός.

Ἡ Μονὴ ἐπανδρώθηκε μὲ πολλοὺς μοναχοὺς ἀπὸ τὴ συνοδεία ποὺ εἶχε ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος στὴ Μονὴ τοῦ Στύλου, ἐνῶ οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς καὶ ὁλόκληρου τοῦ νησιοῦ προσέφεραν ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ κτήματα ποὺ προστέθηκαν στὴν πατρικὴ περιουσία τοῦ Ὁσίου Σκηνουρίου, τὴν ὁποία εἶχε ἤδη παραχωρήσει στὸν Λατρηνὸ Ὅσιο.

* * *

Ὅταν διαβάζουμε τὴν Ὑποτύπωσιν τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου (δηλαδὴ τὴν πνευματικὴ διαθήκη του ποὺ γράφτηκε στὶς 8 Μαΐου τοῦ 1091) μᾶς ἐντυπωσιάζουν τὰ θερμὰ λόγια μὲ τὰ ὁποῖα μιλᾶ γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο καὶ δείχνουν πόσο πολὺ τὸν ἐκτιμοῦσε: «Ἐκεῖσε δ᾿ οὖν ἐντυχῶν ἡμῖν ἀνὴρ εὐλαβής, θεοφιλὴς τὸν τρόπον, ἐπιεικὴς τὴν γνώμην, σεμνὸς τὸ εἶδος, τὸ ἦθος κόσμιος, μοναχὸς τὸ σχῆμα, τὴν κλῆσιν Ἀρσένιος, τὴν ἐπωνυμίαν Σκηνούριος» (ἐλεύθερα θὰ μπορούσαμε νὰ τὰ ἀποδώσουμε ὡς ἑξῆς: «Ἐκεῖ, λοιπόν, μᾶς συνάντησε ἕνας εὐλαβής ἄνδρας ποὺ ἀγαποῦσε τὸν Θεό, ἦταν γεμᾶτος μὲ καλοσύνη, σεμνότητα καὶ ἦθος, ὁ ὁποῖος ἦταν μοναχός, ὀνομαζόταν Ἀρσένιος, μὲ ἐπώνυμο Σκηνούριος»).

Τὰ ἔργα ξεκίνησαν, ἀλλὰ λίγο μετὰ ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος ἐγκατέλειψε τὴ Μονὴ καὶ ἔφυγε νύχτα γιὰ τὴν Ἰερουσαλὴμ χωρὶς νὰ ξαναγυρίσει ποτὲ πίσω. Ἡ ἄκρως ἐπαινετικὴ γνώμη τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο μᾶς πείθει ὅτι ὁ τελευταῖος, γνωρίζοντας πὼς εἶχε ἀφήσει τὴ Μονὴ Καστριανῶν σὲ σταθερὰ καὶ ἄξια χέρια, μὲ γερὲς πνευματικὲς βάσεις καὶ πολλὲς ἱκανότητες στὴ διοίκηση, ἀνεχώρησε γιὰ νὰ ἀσκηθεῖ μὲ ταπείνωση στὴν Ἁγία Γῆ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε προσφιλῆ τόπο ἀσκήσεως ἀπὸ τὰ πρῶτα χριστιανικὰ χρόνια.

Μετὰ τὴν ἀναχώρηση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου ἀπὸ τὴν Κῶ ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ἔμεινε μόνος στὸ πηδάλιο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Καστριανῶν. Φροντίδα καὶ μέριμνά του ἦταν νὰ τὴν ἐνισχύσει μὲ κτήματα καὶ σταθερὰ ἔσοδα ἀπὸ τὸ κρατικὸ ταμεῖο. Γι᾿ αὐτὸ ἐπεδίωξε καὶ πέτυχε τὴν ἔκδοση σχετικοῦ «χρυσοβούλλου λόγου» ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Α΄ Κομνηνὸ (1081-1118) τὸν Μάρτιο τοῦ 1085. Δὲν ἀρκέστηκε, ὅμως, σὲ αὐτό. Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1087 ἐπισκέφθηκε τὸν Αὐτοκράτορα στὴν Κωνσταντινούπολη καί, μὲ τὸ μεγάλο πνευματικὸ κῦρος ποὺ διέθετε, τὸν παρακάλεσε νὰ δωρίσει στὴ Μονὴ τὸ νησὶ Λειψὼ καὶ ἀπὸ τὴ Λέρο τὰ «προάστια» «Παρθένιον» καὶ «Τεμένια» καὶ τὸ μισὸ κάστρο τοῦ «Παντελίου» μὲ ὅλες τὶς προσόδους του, κάτι ποὺ ἔγινε.

Σύντομα, ὅμως, ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος διεπίστωσε ὅτι οἱ μοναχοὶ ἐνοχλοῦνταν ἀπὸ τὴ συναναστροφὴ μὲ τοὺς κατοίκους τῆς περιοχῆς καὶ ἀποφάσισε νὰ μετακινηθεῖ καὶ πάλι. Ἐπιλογή του αὐτὴ τὴ φορὰ ἦταν ἡ νῆσος Πάτμος, τόπος ἄγονος καὶ χέρσος, ἐρημικός, ἐρειπωμένος ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις τῶν πειρατῶν‚ ἀπροσπέλαστος γιὰ τὰ ἐμπορικὰ πλοῖα καὶ μὲ σχετικὴ ἀσφάλεια ἀπὸ τὶς ἐπιδρομές τῶν Σελτζούκων. Πέραν τούτων‚ ἡ Πάτμος ἦταν ἰδιαίτερα σημαντικὴ γιὰ κάθε χριστιανό, καθὼς ἐκεῖ ἔζησε ἐξόριστος καὶ συνέγραψε τὴν Ἀποκάλυψη ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος.

Ἔτσι, τὴν ἄνοιξη τοῦ 1088, μὲ συμπαραστάτη του τὸν Θεό, πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ προσέφερε τὴν ἀκίνητη περιουσία τῆς Μονῆς τῶν Καστριανῶν στὴν Κῶ καὶ στὴ Στρόβιλο (ἀπὸ τὰ κτήματα τῆς ἐκεῖ Μονῆς, τὴν ὁποία ὁ κτήτορας Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος εἶχε παραχωρήσει στὸν Ὅσιο) στὸν Αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Α΄ Κομνηνὸ ζητώντας νὰ τὴν ἀνταλλάξει μὲ τὴ νῆσο Πάτμο. Ὁ Αὐτοκράτορας δέχτηκε γιατὶ ἡ Πάτμος, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν Κῶ ποὺ ἦταν πολὺ εὔφορη, ἦταν ἐντελῶς ἔρημη, καὶ ἔσπευσε στὴν ἔκδοση σχετικοῦ «χρυσοβούλλου λόγου», τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1088, μὲ τὸν ὁποῖο τοῦ παραχωροῦσε τὸ νησί, ἀνταλλάσσοντάς το μὲ τὶς κτήσεις τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν καὶ ὁρίζοντας νὰ περιέλθουν στὸ δημόσιο τὰ ἀκίνητα στὴν Κῶ καὶ στὴ Στρόβιλο, τὰ ὁποῖα ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος εἶχε ἀποσπάσει ἀπὸ τὴν οἰκογενειακή του περιουσία καὶ εἶχε παραχωρήσει στὸν Ὅσιο Χριστόδουλο γιὰ τὴν οἰκοδόμηση αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἀλλὰ καὶ ὅσα εἶχαν δωρηθεῖ ἀπὸ τοὺς πιστοὺς καὶ τοὺς Αὐτοκράτορες.

Μόλις ἔγινε ἡ ἀνταλλαγὴ (κάποια στιγμὴ τὸ καλοκαίρι τοῦ 1088) ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος καὶ ἡ συνοδεία του ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Κῶ, ἐγκαταστάθηκαν στὴν Πάτμο καὶ ξεκίνησαν τὴν ἀνέγερση νέας Ἱερᾶς Μονῆς. Τὸν Μάιο τοῦ 1092 κατέφυγαν γιὰ ἀσφάλεια στὴν Εὔβοια. Ἐκεῖ, ὁ Ὅσιος συνέταξε τὴ Διαθήκη του στὶς 10 Μαρτίου τοῦ ἔτους 1093 (ἕξι ἡμερες πρὸ τῆς κοιμήσεώς του 16 Μαρτίου 1093). Σὲ αὐτὴ ὑπέδειξε ὡς διάδοχό του τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο‚ τὸν ὁποῖο ὅριζε γενικὸ κληρονόμο του καὶ στὸν ὁποῖο μεταβίβαζε τὴ Μονὴ τῆς Πάτμου, ἀναγνωρίζοντας τὴ μεγάλη προσφορὰ τοῦ Κώου μοναχοῦ καὶ κτήτορα ἀμέσως τῆς Μονῆς τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν καί, ἐμμέσως τῆς Μονῆς τῆς Πάτμου. Στὴ Διαθήκη ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ἀποκαλεῖ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο «ἀδελφό», κάτι ποὺ δείχνει ὅτι, μέχρι τέλους, αἰσθανόταν γιὰ τὸν Κῶο συνασκητὴ καὶ εὐεργέτη του βαθιὰ εὐγνωμοσύνη καὶ καρδιακὴ ἀγάπη. Ὅρισε δὲ ὅτι, ἐὰν δὲν ἐπέστρεφε ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος‚ ὅπως καὶ τελικὰ ἔγινε, Ἡγούμενος τῆς Πάτμου θὰ ἀναδεικνυόταν ὁ χαρτουλάριος καὶ πατριαρχικὸς νοτάριος Θεοδόσιος.

* * *

Αὐτὴν τὴν τεράστια κληρονομιά, τῶν Ἁγίων καὶ τῶν Αὐτοκρατόρων, κουβαλᾶμε στοὺς ὤμους μας ὅλοι ἐμεῖς ποὺ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ ζοῦμε στὴν Κῶ σήμερα. Γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴ μεγάλη θέση καὶ τὴ σημασία τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου καὶ τῶν Μονῶν ποὺ μὲ δικά του ἔξοδα καὶ προσωπικὸ κόπο ἵδρυσε ἀρκεῖ νὰ θυμόμαστε ὅτι γι᾿ αὐτὲς ἐκδόθηκε ὁλόκληρη σειρὰ ἀπὸ αὐτοκρατορικὰ ἔγγραφα ποὺ ρύθμιζαν διάφορα θέματα καὶ ἀντιμετώπιζαν ποικίλα προβλήματά τους. Αὐτό, ὅπως εὔκολα καταλαβαίνουμε, δὲν ἦταν κάτι συνηθισμένο ἀλλὰ σπάνιο. Δείχνει ξεκάθαρα τὴ σημασία ποὺ ἀπέδιδε ἡ διοίκηση τῆς Αὐκρατορίας σὲ αὐτὲς τὶς μορφὲς καὶ στὶς Ἱερὲς Μονές τους γιὰ νὰ ἐνισχύσουν, σὲ ἰδιαίτερα δύσκολες ἐποχές, τὴν ἄμυνα καὶ νὰ ὑποστηρίξουν τὸ ἠθικὸ τῶν κατοίκων σὲ περιοχὲς ποὺ ἀντιμετώπιζαν καθημερινὰ τὴν ἐπιθετικότητα τῶν Σελτζούκων.

Εὐθύνη καὶ καθῆκον μας εἶναι ὄχι μόνο νὰ διατηρήσουμε, ἀλλὰ ὅπου μποροῦμε νὰ ἐμπλουτίσουμε, νὰ συμπληρώσουμε, νὰ βελτιώσουμε αὐτὰ ποὺ παραλάβαμε ἀπὸ τὰ χέρια τῶν προγόνων μας. Σὲ αὐτὴ τὴν εὐγενικὴ καὶ σημαντικὴ γιὰ τὸ γένος μας προσπάθεια πρωτοστατεῖ ἡ ἀκούραστη καὶ δυναμικὴ ὁμάδα τῶν «Μαύρων Λύκων», ἡ ὁποία προστρέχει σὲ κάθε παράκλησή μας κτίζοντας, καθαρίζοντας, ὀργανώνοντας, μεταφέροντας ὑλικὰ καὶ ἀνθρώπους, συμπαραστεκόμενη μὲ κάθε τρόπο στὸ ἔργο τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Κώου καὶ Νισύρου σὲ ἄμεση καὶ ἀγαστὴ συνεργασία μὲ τὴν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Δωδεκανήσου καὶ τὴν Προϊσταμένη της κυρία Μαρία Μιχαηλίδου, ἀγωνίζεται νὰ συντηρήσει, νὰ ἀνακαινίσει καὶ νὰ ἐξωραΐσει τὰ προσκυνήματα τοῦ Παλαιοῦ Πυλιοῦ, μὲ κορυφαῖο ἀνάμεσά τους τὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν, τὸ Καθολικὸ (δηλαδὴ τὸν κεντρικὸ ναὸ) τῆς Μονῆς ποὺ ἔκτισε τὸ 1080 ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος μὲ τὴν ἐπιχορήγηση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου. Ὁ ναὸς αὐτός, μάλιστα, συντηρήθηκε τὸ 2005 μὲ ὑπεύθυνη τοῦ ἔργου τὴν ἀρχαιολόγο κυρία Σοφία Ντιντιούμη.

Τὴν παραμονὴ τῆς ἑορτῆς καὶ ἐφέτος, εἶχα τὴ χαρὰ νὰ τελέσω τὸν Πανηγυρικὸ Ἑσπερινὸ καί, ὅπως ἐξάλλου πράττω τὰ τελευταῖα χρόνια, νὰ διανυκτερεύσω στὸ ἀγροτόσπιτο ποὺ ἔμενε ὁ μοναχὸς ποὺ εἶχε τὴν εὐθύνη τῶν κήπων της ὅταν λειτουργοῦσε ἡ Μονή. Τὸ ἀγροτόσπιτο αὐτὸ συντηρήθηκε προσφάτως ἐκ βάθρων μαζὶ μὲ τὸ μικρὸ ἀρχονταρίκι ποὺ χρησιμοποιεῖται στὸ πανηγύρι. Τὴν ἑπομένη, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου, λειτούργησα, ὅπως κάθε χρόνο, στὸν Ναὸ τῆς Ὑπεράγνου Θεοτόκου (ὅπως ὀνομάζεται στὰ αὐτοκρατορικὰ χρυσόβουλλα καὶ στὰ ἄλλα ἔγγραφα).

Ὄφείλω νὰ ὁμολογήσω ὅτι καὶ τούτη τὴ χρονιὰ τὰ συναισθήματά μου ἦταν ποικίλα καὶ δυνατὰ: ἔνιωσα συγκίνηση ποὺ ἀξιώθηκα νὰ ζήσω καὶ πάλι γιὰ λίγο στὸν τόπο ποὺ οἱ πατέρες μας ἁγίασαν μὲ τὶς προσευχὲς καὶ τὴν ἄσκησή τους· ὑπερηφάνεια γιὰ τὸ ἔργο τῶν παιδιῶν μου ποὺ ἀγωνίζονται γιὰ τὸν τόπο μας· χαρὰ γιὰ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς προσκυνητές, ἀλλὰ πάνω ἀπ᾿ ὅλα εὐγνωμοσύνη στὸν Θεὸ ποὺ στηρίζει κάθε μας βῆμα, εὐλογεῖ κάθε μας προσπάθεια καὶ πολλαπλασιάζει τὴν ἀγάπη γύρω μας!

* * *

Ἀναμφίβολα τὸ φορτίο τῆς προγονικῆς κληρονομιᾶς εἶναι βαρὺ γιὰ τοὺς ἀδύναμους ὤμους μας. Ὅμως, μὲ τὴ στενὴ σχέση καὶ τὴν οὐσιαστικὴ σύνδεσή μας μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὴ Μητέρα μας Ἐκκλησία, ἡ ὁποία πάντοτε συμπαραστεκόταν στὶς δυσκολίες καὶ στὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζαμε καταφέραμε, παρὰ τὴν σκλαβιά, ἡ ὁποία στὸν τόπο μας κράτησε σχεδὸν ἑξακόσια πενήντα χρόνια, νὰ μὴν χάσουμε τὴν πίστη μας καὶ τὴ γλῶσσα μας καὶ μὲ τὴν Ἐνσωμάτωση νὰ εἴμαστε ἀπολύτως ἕτοιμοι νὰ ἐνταχθοῦμε ὁμαλὰ στὸν κορμὸ τῆς Ἑλλάδας, τῆς Μητέρας Πατρίδας.

Ὅλους αὐτοὺς τοὺς αἰῶνες μορφὲς ὅπως ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, ὁ Κῶος μοναχὸς ποὺ προσέφερε τὰ πάντα γιὰ τοὺς ἀδελφούς του, μὲ τὴ στήριξη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κράτησαν ἀναμμένη τὴ δάδα τῆς πίστεως μὲ θυσίες, ἀγῶνες καὶ πολὺ κόπο. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀκόμη καὶ στὰ πιὸ μαῦρα καὶ ζοφερὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς δὲν σταμάτησε νὰ ἐνισχύει τοὺς κατοίκους τῶν νησιῶν μας, νὰ ἐκλέγει, νὰ χειροτονεῖ καὶ νὰ στέλνει Ἐπισκόπους, νὰ προωθεῖ τὴ γνώση, νὰ στηρίζει μέσα ἀπὸ τὶς Ἑλληνορθόδοξες Κοινότητες τὴν ἐκπαίδευση καὶ νὰ δημιουργεῖ, ἥσυχα καὶ ἀθόρυβα, τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι ὅταν θὰ φτάσει ἡ ἡμέρα τῆς ἐλευθερίας.

Αὐτὴ ἡ στενότατη σχέση ποὺ μᾶς ἔδινε ζωὴ συνεχίζεται ἀπαράλλακτη καὶ τὸ ἴδιο δυνατὴ καὶ σήμερα ποὺ στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο βρίσκεται μία ἀκόμη σεπτὴ μορφὴ ποὺ συνεχίζει τὴν παράδοση τῶν μεγάλων Πατριαρχῶν ποὺ δαπάνησαν τὴ ζωή τους γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ ποίμνιό τους, ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ παράδειγμά του, μὲ τὶς ζωογόνες πρωτοβουλίες του, μὲ τὴν παγκόσμια ἀναγνώριση ποὺ ἔχει κερδίσει, μὲ τὸν σεβασμὸ στὸν συνάνθρωπο ποῦ μᾶς διδάσκει συνεχῶς, μὲ τὴν ἀστείρευτη ὑπομονὴ στὶς δυσκολίες καὶ τὴν ἑδραία καὶ ἀμετακίνητη πίστη στὸν Θεό, μᾶς δείχνει ὅτι καὶ ἐμεῖς, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ, τὴ μεσιτεία τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, πρὸς τιμὴ τῆς ὁποίας κτίσθηκε ἡ Παναγία τῶν Καστριανῶν, καὶ τὶς προσευχές τῶν Ἁγίων μας, μποροῦμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε κάθε δυσκολία, νὰ διαφυλάξουμε ζωντανὴ τὴν παράδοσή μας καὶ νὰ ἀνταποκριθοῦμε, ὅσο πιὸ ἄξια μποροῦμε, στοὺς κόπους καὶ τοὺς ἀγῶνες τῶν πατέρων μας καὶ τῶν μεγάλων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας.

Καὶ εἶναι πολὺ ὡραῖο νὰ γνωρίζουμε βαθιὰ μέσα στὴν καρδιά μας ὅτι οἱ ἐποχὲς ἀλλάζουν, ὁ πολιτισμὸς ἐξελίσσεται, ἡ τεχνολογία διευκολύνει τὴ ζωή μας, οἱ κοινωνικὲς συνθῆκες μεταβάλλονται, ἀλλὰ ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἐμπιστοσύνη ποὺ ἔδειχναν οἱ πρόγονοί μας στὸν Θεὸ καὶ ἡ διάθεση νὰ διατηρήσουμε καὶ νὰ πολλαπλασιάσουμε ὅσα παραλάβαμε ἀπὸ ἁγιασμένες μορφὲς ὅπως ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος ὁ Σκηνούριος, δὲν ἄλλαξαν καὶ δὲν πρόκειται νὰ ἀλλάξουν ποτέ.

Σᾶς εὐχαριστῶ!

Ἀγαπητά μου παιδιά,

Ἀνακοινώθηκαν ἀπό τό Ὑπουργεῖο Παιδείας καί Θρησκευμάτων οἱ βάσεις εἰσαγωγῆς στήν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση κι ἔτσι ὁλοκληρώνεται μία μακρά καί ἐπίπονη πορεία γιά ἐσᾶς τούς ἀποφοίτους τῶν Λυκείων τῆς Κῶ καί τῆς Νισύρου, πού ἀγωνισθήκατε νά λάβετε τό Ἀπολυτήριο τοῦ Λυκείου καί νά εἰσαχθεῖτε σέ μία ἀπό τίς Ἀνώτατες Σχολές τῆς Πατρίδας μας.

Ἡ πορεία αὐτή ξεκίνησε μέ τά πρῶτα βήματα τῆς μαθητικῆς ζωῆς καί, ἀναμφίβολα, εἶχε καλές καί κακές στιγμές. Αὐτό πού πρέπει νά κρατήσετε, παιδιά μου, στήν καρδιά σας, εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ξεπεράσατε τίς δυσκολίες, ἡ προσπάθεια καί ὁ ἀγῶνας, καί ἡ μετατροπή κάθε σχολικῆς ἡμέρας σέ πηγή γνώσης καί ἀφετηρία πίστης στόν Θεό καί στίς δυνάμεις σας.

Ἄν δέν ζοῦμε μέ πίστη ἡ ἐκπλήρωση τῶν στόχων μας εἶναι δύσκολη καί ἴσως μᾶς λείψει ἡ δύναμη γιά νά τούς πραγματοποιήσουμε. Ἡ δύναμη πού μᾶς δίνει ἡ πίστη εἶναι ἀναγκαία γιά νά προχωρήσουμε στή ζωή. Τή χρειαζόμαστε ὡς ἀφετηρία γιά νά ἀνεβοῦμε ὅλο καί πιό ψηλά.

Μαζί μέ τά θερμά καί ἐγκάρδια συγχαρητήρια γιά τήν πρόοδό σας, δεχθεῖτε καί τίς πιό εἰλικρινεῖς καί ζεστές εὐχές γιά τή ζωή πού ἁπλώνεται μπροστά σας, γιά τή ζωή πού περιμένει νά βαδίσετε τά μονοπάτια της.

Οἱ εὐχές μας εἶναι κοινές γιά ὅσους συνεχίσουν τίς ἀκαδημαϊκές σπουδές καί γιά ὅσους στραφοῦν σέ ἄλλους χώρους. Ἡ Ἀγάπη τοῦ Ἁγίου Θεοῦ μας καί ἡ Εὐλογία Του θά σᾶς συνοδεύουν καί θά ὁδηγοῦν τά βήματά σας μέχρι νά κατακτήσετε τά ὄνειρα καί νά πετύχετε τούς στόχους σας.

Μήν δειλιάσετε μπροστά στίς δυσκολίες πού θά συναντήσετε! Στραφεῖτε μέ λόγια εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας πρός τίς οἰκογένειες καί τούς δασκάλους σας, πρός ὅσους σᾶς στήριξαν, καί θά νιώσετε ἕτοιμοι νά προχωρήσετε στόν δρόμο πού διαλέξατε!

Καί ἐφέτος θά σᾶς θυμίσω πόσο μεγάλη σημασία δίνει ἡ Ἐκκλησία μας στόν ἀγῶνα καί στήν προσπάθεια γιά τήν ὑπέρβαση τῶν ἐμποδίων γιά τήν ἐπίτευξη τῶν στόχων μας. Νά μήν τούς ἐγκαταλείπετε στήν πρώτη δυσκολία! Συνεχῶς νά προσπαθεῖτε!

Ἡ Παναγία Σπηλιανή τῆς Νισύρου, ἡ προστάτης τῆς Δωδεκανήσου, τοῦ Αἰγαίου καί τῆς Πατρίδας μας, πρεσβεύει στόν Κύριο καί μεσιτεύει γιά ὅλους. Ἄς γεμίζει μέ Χαρά καί Ἐλπίδα τή ζωή σας κι ἄς χαρίζει κατά Θεόν ἐπιτυχία στίς προσπάθειές σας.

Θερμά συγχαρητήρια! Καλή δύναμη!

Ἐν Κῷ, ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει, τῇ 28ῃ Ἰουλίου 2022

Μετ᾿ εὐχῶν διαπύρων καί ἀνυπόκριτης ἀγάπης

† Ο ΚΩΟΥ ΚΑΙ ΝΙΣΥΡΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ

Τό Σάββατο 25 Ἰουνίου 2022, σέ ἐκδήλωση πού διοργανώθηκε στό Διεθνές Ἱπποκράτειο Ἵδρυμα Κῶ ἀπό τήν Ἀστική Ἑταιρεία "Ἱπποκράτης" καί τόν Σύλλογο Μικρασιατῶν Κῶ "Ὁ Ἡρόδοτος", ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ παρουσίασε τό προσφάτως ἐκδοθέν Λεύκωμα τοῦ κ. Ἀλέκου Μαρκόγλου, Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν καί Προέδρου τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ "Ὁ Ἡρόδοτος" μέ τίτλο "Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας".

Ἀκολουθεῖ τό κείμενο τῆς παρουσιάσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου.

Μέ ἰδιαίτερη χαρά ἀποδέχθηκα τήν εὐγενῆ πρόσκληση νά παρουσιάσω τό καλαίσθητο, ὀγκῶδες καί πλουσιώτατο σέ ὑλικό πρόσφατο ἔργο τοῦ πολύ ἀγαπητοῦ φίλου καί συνεργάτη κυρίου Ἀλέκου Μαρκόγλου, Προέδρου τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν, καί διατελέσαντος, ἐπί δεκαετίαν, Λυκειάρχου τοῦ Ἱπποκρατείου Λυκείου Κῶ.

Τό βιβλίο αὐτό, πού προστίθεται σέ μακρά σειρά σημαντικῶν, γιά τή διατήρηση τῆς ἱστορικῆς μνήμης τοῦ τόπου μας, δημοσιευμάτων τοῦ συγγραφέως, δίνει σαφές καί ξεκάθαρο στίγμα ἤδη ἀπό τό ἐξώφυλλο.

Ὁ τίτλος του «Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας» δέν εἶναι συνηθισμένος. Ἄν καί ἔχουν τεθεῖ σέ κυκλοφορία πολλά ἀξιόλογα ἔργα πού ἀναφέρονται στή Μικρά Ἀσία, συνήθως στόν τίτλο τήν προσδιορίζουν ὡς «χαμένη πατρίδα» ὡς «ἀλησμόνητη πατρίδα», ὡς «ἀξέχαστη πατρίδα» ὡς «ἀγαπημένη πατρίδα» κ.λπ. Ὁ κύριος Ἀλέκος Μαρκόγλου παραλείπει συνειδητά (ὅπως σημειώνει καί στήν Εἰσαγωγή του) νά βάλει κάποιον προσδιορισμό πρίν ἀπό τή λέξη Πατρίδα καί ἔτσι, ὑπογραμμίζει ὅτι οἱ περιοχές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας οὔτε «ἀλησμόνητες» εἶναι οὔτε «ἀξέχαστες». Εἶναι καί θά παραμείνουν Πατρίδες ὅσο ὑπάρχουμε ὅλοι ἐμεῖς πού τίς θεωροῦμε Πατρίδα μας, κι ἄν ἀκόμη δέν γεννηθήκαμε σέ αὐτές ἤ δέν τίς ἔχουμε ἐπισκεφθεῖ.

Πάντοτε τά νησιά μας, τά Δωδεκάνησα, ἦταν ἑνωμένα, γεωγραφικά, διοικητικά καί οὐσιαστικά, μέ τίς Πατρίδες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καθώς αὐτές εἶχαν ἀμιγεῖς ἑλληνικούς πληθυσμούς ἀπό τά βάθη τῆς ἀρχαιότητας καί σέ αὐτές ἄνθισε γιά χιλιάδες χρόνια ἑλληνικότατος πολιτισμός ἀπό τούς ἑκατοντάδες χιλιάδες Ἕλληνες πού τίς κατοικοῦσαν καί τούς ἔδιναν ζωή γιά περισσότερο ἀπό τέσσερις χιλιάδες χρόνια.

Τό γεγονός ὅτι τά ἀγαπημένα μας Δωδεκάνησα ἦταν κάποτε μία γεωλογική ἑνότητα μέ τήν ἱερή γῆ τῆς Ἰωνίας ὑπενθυμίζει σέ ὅλους ὅτι αὐτοί πού σήμερα καπηλεύονται αὐτήν τήν ἑνότητα εἶναι ξένοι γιά τόν τόπο! Ἦλθαν λίγες ἑκατοντάδες χρόνια πρίν, ὡς κατακτητές πού σκότωσαν, κατέστρεψαν καί προσπάθησαν νά ἀφανίσουν κάθε σπουδαῖο πολιτιστικό στοιχεῖο πού μέ κόπο καί μόχθο δημιούργησαν οἱ πρόγονοί μας. Ἡ γῆ τῆς Ἰωνίας εἶναι γῆ ἑλληνική καί τίποτα δέν μπορεῖ νά τό ἀλλάξει αὐτό.

Σέ ὅλη τή βυζαντινή περίοδο ἡ Κῶς διοικητικά ἦταν ἑνωμένη μέ τήν περιοχή τῆς Στροβίλου ἀποτελώντας ἀδιάσπαστη ἑνότητα. Κατά τόν 11ο αἰῶνα πολύ στενή σχέση μέ τή Μικρασιατική Ἀκτή εἶχε ὁ Κῶος Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, καθώς διατηροῦσε πατρογονική Μονή στήν περιοχή τῆς Στροβίλου, ἀπέναντι ἀπό τήν Κῶ. Μάλιστα, ἐκεῖ συναντήθηκε μέ τόν Ὅσιο Χριστόδουλο τόν Λατρηνό, τόν ὁποῖο προσκάλεσε στήν ἀρχή νά γίνει Ἡγούμενος σέ αὐτή τή Μονή καί στή συνέχεια στήν Κῶ, ὅπου τοῦ παραχώρησε μεγάλες ἐκτάσεις ἀπό τήν περιουσία του καί τοῦ ἔδωσε χρήματα γιά νά οἰκοδομήσει τήν Ἱερά Μονή Παναγίας Καστριανῶν στό Παλαιό Πυλί. Μάλιστα, τήν ἴδια ἐποχή, ἡ οἰκογένεια Καβαλλούρη, τά δύο ἀδέλφια ὁ βεστάρχης Κωνσταντῖνος καί ἡ μοναχή Μαρία, πού ἦταν καί αὐτοί Κῶοι, διατηροῦσαν Μονή στή Στρόβιλο, ὅπως μαθαίνουμε ἀπό τά αὐτοκρατορικά χρυσόβουλλα.

* * *

Ὁ Ἀλέκος Μαρκόγλου, ὅπως ἔπραξε κατά τό παρελθόν ὁ Στράβων, ἔρχεται νά μᾶς γνωρίσει μέ ἀναλυτικό, περιεκτικό καί ἐποπτικό ταυτοχρόνως τρόπο, τήν καθ᾿ ἡμᾶς Ἀνατολή, γιά τήν ὁποία ἔχουν γραφεῖ καί εἰπωθεῖ πολλά. Τό ταξίδι, κατά τή μέθοδο τοῦ Στράβωνος, ξεκινᾶ ἀπό τά δυτικά καί τά βόρεια καί προχωρᾶ πρός τά νότια καί τά ἀνατολικά. Ἔτσι, ἔχουμε ἕνα ἐντυπωσιακό πανόραμα ἀπό πεντακόσιες σχεδόν φωτογραφίες καί ἐπιστολικά δελτάρια πού παρουσιάζουν ἑβδομήντα πόλεις καί περιοχές.

Ἡ παρουσίαση περιλαμβάνει πλῆθος συμπληρωματικῶν καί βοηθητικῶν στοιχείων (ἐκκλησιαστικῶν, οἰκονομικῶν, πολιτιστικῶν, κοινωνικῶν κ.λπ.), τά ὁποῖα σέ συνδυασμό μέ τίς εἰκόνες πού σχηματίζονται μέσα μας ἀπό τήν παράθεση τοῦ ἐποπτικοῦ ὑλικοῦ, ζωντανεύουν αὐτό πού γιά χιλιάδες χρόνια ἀνθοῦσε καί διατηροῦν τή μνήμη αὐτοῦ πού βίαια ξεριζώθηκε.

Ὁ συγγραφέας, ὡς ἔμπειρος ἐκπαιδευτικός, μᾶς καθοδηγεῖ μέ ἁπλό καί μεθοδικό τρόπο καί μᾶς βοηθᾶ συνεχῶς νά τόν ἀκολουθήσουμε στό ταξίδι πού ξεκινᾶ ἀπό τήν Ἀδριανούπολη (στήν Ἀνατολική Θράκη) καί καταλήγει στό λιμάνι τῆς Ἀέξανδρέττας (στά σύνορα τῆς Τουρκίας μέ τή Συρία). Ἡ περιήγηση ἀκολουθεῖ τήν πορεία τοῦ χάρτη: Ἀνατολική Θράκη, Δαρδανέλια, Προποντίδα, περιοχή Προύσας, περιοχή Σμύρνης, Παράλια Αἰγαίου, περιοχή Ἀϊδινίου, περιοχή Ἰκονίου, Παράλια Μεσογείου (στή νότια Μικρά Ἀσία) καί, τέλος περιοχή τῶν Ἀδάνων.

Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις ὁ συγγραφέας παραθέτει τά ἑλληνικά ὀνόματα, μέ τά ὁποῖα εἶναι συνήθως γνωστές σέ ἐμᾶς οἱ πόλεις καί ἡ περιοχή τους, ἀλλά δέν παραλείπει νά ἀναφέρει τά τοπωνύμια πού χρησιμοποιοῦνται σήμερα. Μία ἐνδιαφέρουσα παράμετρος εἶναι ἡ σύνδεση μέ τήν ἱστορία, συνήθως ἀπό τήν ἀρχαιότητα, ἀλλά καί ἡ ἀναφορά στή δύσκολη περίοδο 1914-1922.

Ἐξαιρετικά ἐνδιαφέροντα εἶναι τά πληθυσμιακά στοιχεῖα πού παρατίθενται, καθώς ἀποκαλύπτουν ὅτι σέ πολλές περιπτώσεις, ὁ ἑλληνικός πληθυσμός ὑπερτεροῦσε τοῦ τουρκικοῦ. Ἐξίσου, ἄν ὄχι περισσότερο, σημαντικές εἶναι οἱ, κατά πόλη καί περιοχή, ἀναφορές στόν ρόλο τῶν Ἑλλήνων στήν οἰκονομική ζωή. Ὁ προσεκτικός ἀναγνώστης διαπιστώνει ὅτι ἐκτός ἀπό τό ἐμπόριο, πού ἦταν σχεδόν ἀποκλειστικά σέ ἑλληνικά χέρια, ἑλληνικά ἦταν τά περισσότερα ἐργοστάσια, βιοτεχνίες, ὀρυχεῖα καί μεταλλεῖα. Ὅλη σχεδόν ἡ πλούσια παραγωγή τῆς Μικρᾶς Ἀσίας συγκεντρωνόταν ἀπό Ἕλληνες, παραδιδόταν σέ ἑλληνικές ἐπιχειρήσεις γιά μεταποίηση, τυποποίηση καί ἀξιοποίηση, καί ἐν συνεχείᾳ καί πάλι Ἕλληνες ἀνελάμβαναν τή μεταφορά, τήν ἐμπορική προώθηση καί τήν ἐξαγωγή της. Τά ἐξαιρετικῆς ποιότητας προϊόντα τῆς εὐφορης γῆς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἦταν περιζήτητα στήν Ἑλλάδα, στήν εὐρύτερη Ἀνατολή, ἀλλά καί σέ ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη.

Αὐτή τήν ἐντυπωσιακή δραστηριότητα πού δέν ἔχει ἀποτιμηθεῖ πλήρως καί δέν ἔχει μελετηθεῖ ἀκόμη ἐπαρκῶς, διέκοψε ἀπότομα ἡ καταστροφή τοῦ 1922. Μάλιστα, καί αὐτό ὀφείλουμε νά τό ὑπογραμμίσουμε, ποτέ δέν ἐπανῆλθε στά πρό τοῦ 1922 ἐπίπεδα.

* * *

Στόν τόμο προβάλλονται καί οἱ ἄλλες παράμετροι, πού βοηθοῦσαν στήν πρόοδο τῶν Ἑλλήνων, ἀλλά ὁ συγγραφέας ἑστιάζει, καί ἰδιαιτέρως θέλουμε νά τόν εὐχαριστήσουμε γι᾿ αὐτό, σέ ἕνα σημεῖο πού ἀποτελεῖ τήν καρδιά τῆς ἐντυπωσιακῆς παρουσίας τῶν Ἑλλήνων στή Μικρά Ἀσία: στήν ἐκπαίδευση.

Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τήν Κῶ, ἡ ἐκπαίδευση κατά τήν Τουρκοκρατία ἦταν ὑπό τήν εὐθύνη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων. Ὁ Μητροπολίτης σέ ἄμεση συνεργασία μέ τήν ἡγεσία τῆς Ἑλληνορθόδοξης Κοινότητας ἔθετε σέ λειτουργία καί συντηροῦσε τά Ἑλληνικά Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα. Μάλιστα, συνήθως διέθετε ἐκκλησιαστικά κτήματα, ἡ ἀξιοποίηση τῶν ὁποίων ἐξασφάλιζε τούς ἀναγκαίους πόρους γιά τήν ἀμοιβή τῶν διδασκόντων καί τήν κάλυψη τῶν ἄλλων ἐξόδων τοῦ Ἱδρύματος. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Μαρίνας στήν πόλη μας, καθώς οἱ πόροι πού ἀπέφεραν τά κτήματά της διετίθεντο στά Σχολεῖα τῆς πόλης.

Ἐπίσης, σημαντική γιά τή λειτουργία τῶν σχολείων, ἦταν ἡ στήριξη ἀπό τούς πολλούς Εὐεργέτες, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνο βοηθοῦσαν οἰκονομικά στή λειτουργία Ἐκπαιδευτικῶν Ἱδρυμάτων, ἀλλά κυρίως, ἀνελάμβαναν τήν ἀρχική, μεγάλη καί δυσβάστακτη, δαπάνη γιά τήν ἀνέγερση καί τόν ἐξοπλισμό τοῦ Διδακτηρίου, τό ὁποῖο στή συνέχεια παρέδιδαν στήν Ἑλληνορθόδοξη Κοινότητα. Αὐτό τό διαπιστώνουμε ἀπό τή μελέτη τῶν φωτογραφιῶν καί τῶν ἐπιστολικῶν δελταρίων, καθώς πολλά εἰκονιζόμενα σχολεῖα φέρουν τό ὄνομα τοῦ ἱδρυτῆ τους.

Μέ αὐτές τίς προϋποθέσεις, καί μέ δεδομένη τή μακρά παράδοση γνώσεως, πολιτισμοῦ καί καλλιέργειας τῆς ἐπιστήμης ἀπό τήν ἀρχαιότητα, μέ τούς πολλούς φιλοσόφους καί τίς πολλές ἐπιστημονικές σχολές, τό ἐπίπεδο τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν Ἑλλήνων στή Μικρά Ἀσία φθάνει σέ ἀξιοπρόσεκτα ἐπίπεδα, πού δέν ἔχουν πολλά νά ζηλέψουν ἀπό τό παρόν.

Πρῶτα ἀπό ὅλα ὀφείλουμε νά τονίσουμε ὅτι, ἄν καί ἡ ἐκπαίδευση τότε δέν ἦταν ὑποχρεωτική, ἀπό τά στοιχεῖα πού παραθέτει ὁ κύριος Μαρκόγλου, διαπιστώνουμε πώς σχεδόν τό σύνολο τῶν ἀγοριῶν παρακολουθοῦσε τά ἐγκύκλια μαθήματα. Τό ἐντυπωσιακό, ὅμως, εἶναι ὅτι πολύ ὑψηλός ἦταν ὁ ἀριθμός τῶν κοριτσιῶν πού πήγαιναν στό σχολεῖο καί ἀποκτοῦσαν σοβαρή καί ἀξιόλογη μόρφωση, καί μάλιστα, σέ ἐποχή πού ἡ μόρφωση τους ἐθεωρεῖτο μᾶλλον περιττή, καί ἴσως καί ἐπικίνδυνη...

Ὅλα αὐτά τά κορίτσια πού πύκνωναν κατά χιλιάδες τά Παρθεναγωγεῖα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στή συνέχεια μετέφεραν στίς οἰκογένειές τους τά ἰδανικά τῆς μορφώσεως, τῆς ἀγάπης πρός τήν πίστη μας καί, φυσικά, πρός τή Μητέρα Πατρίδα. Μέ αὐτόν τόν τρόπο, ἀπό γενιά σέ γενιά δέν χάνονταν τά ἰδανικά πού κληρονόμησαν ἀπό τούς προγόνους τους. Ἀντιθέτως, διατηροῦνταν ὁλοζώντανα, μεταλαμπαδεύονταν μέ ὑπευθυνότητα καί σοβαρότητα καί ἀνανεώνονταν συνεχῶς.

Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο προόδου καί ἔνδειξη τῆς σοβαρότητας μέ τήν ὁποία ἀντιμετώπιζαν τήν ἐκπαίδευση εἶναι ὅτι σχεδόν σέ ὅλες τίς Ἑλληνορθόδοξες Κοινότητες ὑπῆρχαν Νηπιαγωγεῖα στά ὁποῖα ἐπίσης φοιτοῦσαν ὑψηλοί ἀριθμοί ἀγοριῶν καί κοριτσιῶν. Καί τό τονίζω σημειώνοντας ὅτι ἴσως ὑπάρχουν κάποιοι ἀνάμεσά μας πού δέν ἔλαβαν τίς ἐκπαιδευτικές βάσεις στό Νηπιαγωγεῖο, καθώς ἡ ὑποχρεωτική προσχολική ἀγωγή στήν Ἑλλάδα θεσπίσθηκε τό 2006 καί ἡ διετής ὑποχρεωτική φοίτηση μόλις τό 2018.

Ἡ ἐκπαίδευση στή Μικρά Ἀσία εἶχε πλατιά καί στέρρεη βάση καί διαμόρφωνε ἀνθρώπους φιλοπρόοδους καί φιλόμουσους, ἐργατικούς, ἱκανούς νά ἀντιμετωπίζουν προκλήσεις, νά λύνουν καθημερινά προβλήματα, νά ἐπικοινωνοῦν μέ ἄλλες ἐθνικές καί θρησκευτικές ὁμάδες καί, ἐν γένει, νά ἐπιδιώκουν τήν πρόοδο, τό σύγχρονο, τό ὡραῖο καί τό εὐγενές στή ζωή τους.

Αὐτό εὔκολα διαπιστώνεται καί ἀπό μία ἄλλη παράμετρο πού προκύπτει ἀπό τή μελέτη τῶν φωτογραφιῶν. Τά ἑλληνικά διδακτήρια δεσπόζουν τῶν πόλεων καί τῶν οἰκισμῶν. Εἶναι κτισμένα σέ περίοπτες θέσεις, καλαίσθητα, μέ πλούσια διακόσμηση πού, συνήθως, παραπέμπει στό ἀρχαιοελληνικό παρελθόν. Πρόκειται γιά στιβαρά καί μεγαλόπρεπα κτήρια πού ἀντανακλοῦν τά αἰσθήματα ὑπερηφάνειας τῶν μαθητῶν τους καί, κατ᾿ ἐπέκτασιν, τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Κοινότητας καί τῶν οἰκογενειῶν τους πού τά στήριζαν καί τά διατηροῦσαν σέ συνεχῆ, ἀπρόσκοπτη λειτουργία.

Ἐξαιρετικά σημαντικό στοιχεῖο τῆς ζωῆς τῶν Πατρίδων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶναι ἡ ὕπαρξη καί ἡ λειτουργία τῶν Ὀρθοδόξων Μητροπόλεων καί τῶν Ἐνοριῶν τους σέ ὅλη τήν ἔκταση τῶν περιοχῶν πού παρουσιάζονται στόν τόμο. Στίς περισσότερες ἀπό αὐτές τίς περιοχές κήρυξαν Ἀπόστολοι καί ἵδρυσαν τίς τοπικές Ἐκκλησίες κατά τήν Ἀποστολική Ἐποχή, ὅπως ἐξάλλου ἔγινε καί στήν Κῶ, πού τήν ἐπισκέφθηκε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τό 57 μ.Χ. καί ἵδρυσε τήν τοπική μας Ἐκκλησία.

Γνωρίζουμε ὅτι σχεδόν σέ ὁλόκληρη τή Μικρά Ἀσία ἐργάσθηκαν ἱεραποστολικά γιά μεγάλα χρονικά διαστήματα οἱ Ἀπόστολοι Παῦλος καί Βαρνάβας μέ τούς συνεργάτες τους. Στήν περιοχή τῆς Ἐφέσου, ἔδρασε, ἐπί πολλά ἔτη ἔζησε καί τελικά ἐκεῖ ἐκοιμήθη, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, ὁ Θεολόγος καί Εὐαγγελιστής, καθώς καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος, μάλιστα, φυλακίστηκε ἐκεῖ γιά τρία χρόνια. Στόν Πόντο, στή Γαλατία, στήν Καππαδοκία καί στή Βιθυνία ἀπευθύνεται ἡ Πρώτη Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου, ὁ ὁποῖος πιθανότατα εἶχε κηρύξει ἐκεῖ.

Μετά τήν Ἀποστολική Ἐποχή, εἶναι ἀναρίθμητοι οἱ Ἅγιοι πού ἔζησαν, ἔδρασαν καί μαρτύρησαν σέ αὐτά τά μέρη. Αὐτή τήν τεράστια παράδοση φροντίζει, διατηρεῖ, διασώζει καί ἀνανεώνει συνεχῶς τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο συνεχῶς στέλνει Ἐπισκόπους καί κληρικούς γενικότερα, ἱδρύει Μητροπόλεις καί Ἐπισκοπές, στηρίζει τήν Ἑλληνική Ἐκπαίδευση καί, μέ κάθε τρόπο δηλώνει τήν παρουσία τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀκόμη καί μετά τή Μικρασιατική Καταστροφή καί τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν.

Ὁρόσημο κάθε πόλης καί κάθε χωριοῦ, ἀκόμη καί ἐκεῖ πού οἱ Ἕλληνες δέν ὑπερτεροῦσαν πληθυσμιακά, εἶναι οἱ Ἐκκλησίες πού ἔχουν κτισθεῖ σέ ὑψώματα τῶν πόλεων, στό κέντρο τους, σέ σημεῖα ὑψηλῆς προβολῆς, πού φανερώνουν τήν ἀκμή τῶν Ἑλλήνων κατοίκων. Ἡ ἀκμή αὐτή ὑπογραμμίζεται ἀπό τό ὅτι οἱ περισσότεροι Ἱεροί Ναοί εἶναι νεόδμητα, μεγαλόπρεπα, ἐντυπωσιακά σέ μέγεθος, μέ πλοῦτο καί περίτεχνη διακόσμηση, πού συχνά περιλαμβάνει ἀρχαιοελληνικά στοιχεῖα πού δηλώνουν τή σύνδεση μέ τό ἐλληνικό μεγαλεῖο τῆς ἀρχαιότητας, κτίσματα. Ὅσα ἀπό αὐτά γλίτωσαν ἀπό τήν καταστροφική μανία τῶν Τούρκων στέκουν ἀγέρωχα μέχρι σήμερα καί θυμίζουν σέ ὅλους, σημερινούς κατοίκους καί ἐπισκέπτες, ποιός δημιούργησε καί διατήρησε γιά χιλιάδες χρόνια τόν πολιτισμό πού ἄνθισε στά ἱερά χώματα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί ποιά ἦταν ἡ αὐθεντική ταυτότητά τους.

Ἐκτενής -ὀρθότατα καλύπτει τό ἕνα τρίτο τοῦ τόμου- μέ πολύ πλούσιο φωτογραφικό ὑλικό πού ὑποστηρίζεται ἀπό πολλές ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες, εἶναι ἡ ἀναφορά στή Σμύρνη καί τήν περιοχή της, ἡ ὁποία ξεπερνοῦσε σέ πρόοδο, ἀνάπτυξη καί ἐπιτεύγματα κάθε ἄλλη περιοχή. Ἱεροί Ναοί, κοινοτικά κτήρια, σχολεῖα, σύλλογοι, θέατρα, καταστήματα ἐστιάσεως, ἐπιχειρήσεις, ἡ περίφημη παραλιακή λεωφόρος, πολυτελεῖς ἀστικές καί ἐξοχικές κατοικίες καί πολλά ἄλλα, μᾶς ἀφήνουν ἔκθαμβους.

Στή Σμύρνη, κέντρο ἐμπορίου καί πολιτισμοῦ, κατέληγαν ὅλοι οἱ δρόμοι ἀπό τήν Ἀνατολή καί τή Δύση. Ἀντιστοίχως, ἀπό αὐτή ξεκινοῦσαν πρός τίς ἀντίθετες κατευθύνσεις διακινώντας ἀνθρώπους, ἰδέες, ἀντιλήψεις καί ἐμπορεύματα. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο τό ὅτι ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἐκεῖ ἐπέλεξε νά δημιουργήσει τό Πανεπιστήμιο τῆς Ἰωνίας. Ἀντιλαμβανόταν ὅτι ἡ νευραλγική θέση τῆς πόλεως θά προσέφερε πολλά στόν Ἑλληνισμό καί οἱ φοιτητές θά ὠφελοῦνταν ἰδιαιτέρως ἀπό τίς Ἑλληνικές ρίζες καί τίς ὑπάρχουσες πνευματικές καταβολές. Ἡ ἀνάθεση τοῦ τεράστιου αὐτοῦ ἔργου στόν κορυφαῖο Ἕλληνα, διεθνοῦς φήμης καί παγκόσμιας ἀναγνώρισης, Μαθηματικό Κωνσταντῖνο Καραθεοδωρή, καί ἡ ἐξασφάλιση ἀπό τήν Ἑλληνική πολιτεία σύγχρονου ἐξοπλισμοῦ θά τό καθιστοῦσε διεθνές πνευματικό κέντρο πού θά ἄλλαζε τά πνευματικά δεδομένα στήν περιοχή καί θά οἰκοδομοῦσε στίς βάσεις πού εἶχε θέσει ἡ ἀνθοῦσα ἑλληνική ἐκπαίδευση.

Τό πυκνότατο σιδηροδρομικό δίκτυο διατηροῦσε καί ἐνίσχυε τούς δεσμούς ἀνάμεσα στίς πόλεις καί τά χωριά. Τά σπουδαῖα λιμάνια, ἀπό τή μία ἄκρη τοῦ ὁδοιπορικοῦ μέχρι τήν ἄλλη, τά πλοῖα, οἱ ναυτικοί, τό ἐμπόριο καί ἡ μεταποίηση, τά ἐργοστάσια, οἱ βιοτεχνίες, οἱ εἰσαγωγικές καί ἐξαγωγικές ἐπιχειρήσεις καί πολλά ἄλλα συνθέτουν τό ψηφιδωτό τῆς οἰκονομικῆς εὐμάρειας.

Ἡ ἔντονη κοινωνική ζωή, ὅπως ἀναδεικνύεται ἀπό τίς πολυτελεῖς ἀρχοντικές κατοικίες τῶν πόλεων, τούς εὐρεῖς δρόμους, τά πολυτελῆ ἐνδύματα τῶν κατοίκων, τά ἐντυπωσιακά δημόσια ρολόγια, τίς ἐμπορικές ζῶνες μέ τά καταστήματα καί τούς τεχνίτες, τά εὐαγῆ Ἱδρύματα, τίς ἀθλητικές διοργανώσεις καί τούς χώρους διασκεδάσεως ἀποτυπώνουν καί ζωντανεύουν, στό μέτρο τοῦ δυνατοῦ, τήν ἀνέμελη καθημερινότητα καί τήν εὐημεροῦσα ζωή.

Τά ἀγέρωχα ἀρχαῖα μνημεῖα, τά βυζαντινά Κάστρα, οἱ μεγαλόπρεποι Ἱεροί Ναοί, τά διδακτήρια ὅλων τῶν βαθμίδων, τά ὑψηλῆς οἰκονομικῆς καί πολιτιστικῆς ἀξίας κοινοτικά κτήρια, ἡ διακόσμησή τους, ἡ πυκνότητα καί τό μέγεθός τους δέν ἐπιτρέπουν νά ξεχάσουμε τόν ἑλληνικό πολιτισμό πού ἀνθίζει ἀπό τήν ἀρχαιότητα. Τόν πολιτισμό πού καπηλεύονται αὐτοί πού λίγα πνευματικά καί πολιτιστικά μνημεῖα ἔχουν νά ἐπιδείξουν...

Κι ἐπιπλέον μέσα ἀπό τίς φωτογραφίες διαπιστώνουμε ὁλοζώντανη τή σύνδεση μέ τό νησί μας: εἰκόνες καί πολλές ἀναφορές στήν κοιλάδα τοῦ Μαιάνδρου ποταμοῦ καί στό ὄρος Λάτμος ἤ Λάτρος, ὅπου ἔζησε καί διακρίθηκε ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ὁ Λατρηνός, ὁ ὁποῖος μέ πρόσκληση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου, ἦλθε στό νησί μας.

Ἀντικρύζουμε τά Μύλασα, ὅπου πῆγε ἡ Ὁσία Ξένη καί οἱ δύο θεραπαινίδες της ὅταν ἔφυγαν ἀπό τήν Κῶ.

Ἀφουγκραζόμαστε τίς ἀγωνίες τῶν Πετρουμιανῶν νά διασώσουν τήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Πετρουμιανοῦ, ὅ,τι πολυτιμότερο εἶχαν, πού ἔφερε μαζί της ἡ πρόσφυγας Μαρία Μαρκόγλου γιά νά τοποθετηθεῖ στόν Ναό τοῦ Ἁγίου πού θά ἔκτιζαν στήν Κῶ. Τόν Ναό αὐτόν θά τόν ἐγκαινιάσουμε σέ λίγες ἡμέρες, στίς 10 Ἰουλίου, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τίς εὐχές καί εὐλογίες τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου.

Στίς φωτογραφίες τοῦ τόμου ἀντικρύσαμε τό ἐρειπωμένο καί ἐγκαταλελειμμένο Λιβίσι, τό κεφαλοχώρι στό ὁποῖο γεννήθηκε ὁ νεοφανής Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος τῆς Μονῆς τοῦ Ὁσίου Δαβίδ τοῦ Γέροντος στήν Εὔβοια. Μάθαμε γιά τά μέρη πού ἔζησε καί ἁγίασε ὁ Ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Χατζηεφεντής. Τά ἴδια μέρη ἀπό τά ὁποῖα ξεκίνησε ὁ ἄλλος μεγάλος Ἅγιος τῶν ἡμερῶν μας, ὁ φαρασιώτης Ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης.

* * *

Κλείνοντας, ὀφείλω νά συγχαρῶ τήν Ἀστική Ἑταιρεία διά τῆς Προέδρου τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου αὐτῆς κυρίας Διονυσίας Τελλῆ γιά τή χρηματοδότηση τῆς καλαίσθητης καί πολυτελοῦς ἐκδόσεως, τόν Ἐπιστημονικό Διευθυντή τῆς Ἑταιρείας Δημήτριο Γερούκαλη, Ἰατρό καί ἀγαπητό φίλο καί συνεργάτη, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ ψυχή τοῦ μεγάλου ἐκδοτικοῦ προγράμματος τῆς Ἑταιρείας, καί τό Κέντρο Γραφικῶν Τεχνῶν τοῦ Παύλου Γερασκλῆ καί τοῦ Γιώργου Μαστρογιώργη καί τούς συνεργάτες του γιά τό ἄριστο αἰσθητικά ἀποτέλεσμα.

Δίχως ἀμφιβολία, τά συγχαρητήρια καί οἱ εὐχαριστίες μας ἀπευθύνονται κυρίως πρός τόν ἀγαπητό σέ ὅλους μας Ἀλέκο Μαρκόγλου, ὁ ὁποῖος ἐκτός ἀπό τό, ἐπί δεκαετίες, πλούσιο καί πολύπλευρο ἐκπαιδευτικό του ἔργο ἀπό τίς θέσεις τοῦ Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν, τοῦ Ὑποδιευθυντοῦ καί τοῦ Διευθυντοῦ-Λυκειάρχου τοῦ Ἱπποκρατείου Λυκείου Κῶ, ποτέ δέν σταμάτησε νά συνεισφέρει στόν ἐμπλουτισμό τῆς τοπικῆς βιβλιογραφίας μέ σημαντικά ἔργα, πού ἀποτυπώνουν τήν ἀγάπη του πρός τόν τόπο μας, τό συλλεκτικό του μεράκι, τήν ἐπιστημονική του μεθοδικότητα, τή συγγραφική καί αἰσθητική του ἀρτιότητα καί τή διάθεσή του νά προσφέρει πρός ὅλους.

Τελευταῖο στή σύντομη αὐτή ἀναφορά ἄφησαμε αὐτό πού ἐπί αἰῶνες κουβαλᾶ τό βάρος τῆς διατηρήσεως ζωντανῆς τῆς ὀρθοδόξου πίστεώς μας καί τοῦ ἐντυπωσιακοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ στίς Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας.

Ἀπό ὅσα τόσο ὄμορφα παρουσιάζονται στόν ἐν λόγῳ τόμο, τί θά ὑπῆρχε ἆραγε ἄν δέν εἴχαμε τήν πατρική σκέπη καί τή μητρική φροντίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου;
Ἐλάχιστα ἤ τίποτα, καθώς ἡ Μητέρα Ἐκκλησία, ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια, οἰκοδομεῖ, προστατεύει, διδάσκει, ἁγιάζει, εὐλογεῖ καί διατηρεῖ μέ ὅλες της τίς δυνάμεις, αὐτό πού ὅπως πολύ καλά γνωρίζει, εἶναι ἡ καρδιά τῆς Μικρασίας.

Ἡ μακραίωνη ἀδιάκοπη παρουσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ἡ συμβολή του στή διατήρηση τοῦ ὀρθοδόξου καί ἑλληνικοῦ χαρακτήρα αὐτῶν τῶν περιώνυμων πόλεων συνεχίζεται ἀπρόσκοπτα καί ἀδιάλειπτα μέχρι σήμερα.

Αὐτή ἡ ἀδιάκοπη παρουσία ἐπί τριάντα χρόνια ζωογονεῖται ἀπό τήν ἀνύστακτη μέριμνα, τίς λυσιτελεῖς ἀποφάσεις, τίς εὐφυεῖς πρωτοβουλίες καί τόν ἀνυποχώρητο ἀγῶνα, γιά τά δίκαια τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος εἶναι παράδειγμα καί πρότυπο γιά ὅλους μας.

Ὁ Ἅγιος Θεός μας, εὐλογεῖ τούς ἀγῶνες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῶν Οἰκουμενικῶν μας Πατριαρχῶν καί, παρά τίς πολλές δυσκολίες, τήν προσφυγιά καί τόν ξεριζωμό πού ἔζησαν οἱ πρόγονοί μας, δέν θά ἐπιτρέψει νά σβήσουν οἱ μνῆμες καί ὁ πολιτισμός πού ξεδίπλωσε ἐνώπιόν μας ὁ Ἀλέκος Μαρκόγλου μέ τό ἔργο του Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας οὔτε νά χαθοῦν οἱ ἀναμνήσεις ἀπό τή ζωή στήν εὐλογημένη Μικρασία!

Ἄς μήν ἀφήσουμε τό κεράκι τῆς μνήμης νά σβήσει.

Ἄς τό προστατεύσουμε μέ τήν ἀγάπη μας.

Ἄς τό βοηθήσουμε νά δυναμώσει καί νά γίνει λαμπάδα μέ φλόγα μεγάλη πού θά φωτίζει καί θά ζεσταίνει τίς καρδιές μας γιά πάντα.

Σᾶς εὐχαριστῶ πού μέ ἀκούσατε!

Τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου 9 Ἰουλίου 2022 ἐψάλη στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Νέας Ἁλικαρνασσοῦ Κῶ ὁ Πανηγυρικός Ἑσπερινός τῶν ἐγκαινίων χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ. Στόν Ἑσπερινό συγχοροστατοῦσαν οἱ Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίας καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομος, ἐνῶ τῶν Ἱερέων προεξῆρχε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ. Παρών ἦταν τό σύνολο τῶν κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μέ ἐπικεφαλής τόν Αἰδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Ἰωάννη Διακοπαναγιώτη, Γενικό Ἀρχιερατικό Ἐπίτροπο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Τή στιγμή τῆς ἐνάρξεως τοῦ Ἑσπερινοῦ εἰσῆλθε στόν Ἱερό Ναό ἡ ἱστορική Εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τήν ὁποία ἔφερε ἀπό τήν Ἁλικαρνασσό ἡ Ἰσιδώρα Μαρκόγλου καί τήν διεφύλαξε ὡς πολύτιμο κειμήλιο ἡ κόρη της Μαριώ Μαρκόγλου γιά νά τοποθετηθεῖ στόν Ἱερό Ναό ὅταν αὐτός θά ἦταν ἕτοιμος. Τό Ἱερό Κειμήλιο, μέχρι τήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, διεφύλαξε μέ σεβασμό ὁ κ. Γεώργιος Σπύρου καί ἡ οἰκογένειά του.

Κατά τή διάρκεια τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ πραγματοποιήθηκε ὁ καταμερισμός τῶν Ἁγίων Λειψάνων, τά ὁποῖα τήν ἑπομένη τοποθετήθηκαν στήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.
Μέ τήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἑσπερινοῦ ἡ κ. Ἀργυρώ Κατσίλλη, Ἐπίτιμη Πρόεδρος τοῦ Λυκείου Ἑλληνίδων Κῶ, διάβασε ποίημα τῆς κ. Ἕλλης Χόνδρου καί ὁ κ. Ἰωάννης Πεταλᾶς, Ἱεροψάλτης τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Παύλου πόλεως Κῶ, εἶπε ἕνα τραγούδι γιά τόν Ἅγιο Γεώργιο. Ἐν συνεχείᾳ ὁ Σεβασμιώτατος εὐχαρίστησε τούς παρισταμένους καί ὅσους συνέβαλαν στήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, κάνοντας πραγματικότητα τό ὄνειρο πολλῶν γενεῶν Μικρασιατῶν.

Μετά τό πέρας τοῦ Πανηγυρικοῦ Ἑσπερινοῦ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἔψαλε Ἐπιμνημόσυνη Δέηση στό μνημεῖο τῶν Πεσόντων Μικρασιατῶν, τό ὁποῖο βρίσκεται ἀπέναντι ἀπό τήν εἴσοδο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ καί φιλοτέχνησε ὁ Δαυΐδ Χατζηδαυΐδ, Ὑπεύθυνος τοῦ Ἐργαστηρίου Ψηφιδωτῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Τό μνημεῖο χρηματοδότησε ἡ κ. Ἀντωνία Σκαλέρη.
Στόν Ἑσπερινό ἔψαλε χορός Ἱεροψαλτῶν ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Γεωργίου Σακέλλη, Καθηγητοῦ Βυζαντινῆς Μουσικῆς Πρωτοψάλτου τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Κῶ καί Προέδρου τοῦ Συλλόγου Ἱεροψαλτῶν Κῶ. Παρέστη συμπροσευχομένη ἡ γερόντισσα Εὐπραξία, Καθηγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νεκταρίου Κῶ, μέ τή συνοδεία της.

Τήν Κυριακή 10 Ἰουλίου 2022 τελέσθηκε ὁ Ὄρθρος ἡ Ἀκολουθία τῶν Ἐγκαινίων. Ἀμέσως μετά ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ τέλεσε τή Θεία Λειτουργία συμπαραστατούμενος ἀπό τούς Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμία καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομο, ἐνῶ τῶν Ἱερέων προεξῆρχε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ.

Μετά τή Θεία Λειτουργία ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἀνέγνωσε τό Σεπτό Μήνυμα τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Ἀμέσως μετά κάλεσε νά ἀπευθύνουν λόγο στό ἐκκλησίασμα οἱ Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίας καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομος, καθώς καί ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ.

Ἐν συνεχείᾳ ὁμίλησε ὁ κ. Θεοδόσιος Νικηταρᾶς, Δήμαρχος Κῶ, καί ὁ κ. Ἀλέκος Μαρκόγλου, Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος». Ἔπειτα, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἐπέδωσε στόν κ. Θεοδόσιο Βαρκᾶ, Ἄρχοντα Μαΐστορα τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ., τόν Σταυρό τῆς Παμμακαρίστου, πού φέρουν οἱ Ὀφφικιάλιοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καί ἀπένειμε τόν Χρυσό Σταυρό τῆς ἐν Δωδεκανήσῳ Ἐκκλησίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στόν κ. Ἐμμανουήλ Τσιγαρᾶ καί στόν κ. Ἀλέκο Μαρκόγλου, Ἐπίτιμο καί νῦν Πρόεδρο, ἀντιστοίχως, τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος».

Στίς Ἀκολουθίες μεταξύ ἄλλων παρέστησαν ὁ κ. Θεοδόσιος Νικηταρᾶς, Δήμαρχος Κῶ, ὁ κ. Παναγιώτης Ἀβρίθης, Νομικός Σύμβουλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καί Ἀναπληρωτής Δημάρχου, ἡ κ. Διονυσία Τελλῆ, Πρόεδρος τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Δήμου Κῶ, ὁ κ. Βασίλειος Ὑψηλάντης, Βουλευτής Δωδεκανήσου καί Κοσμήτορας τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, ἡ κ. Μίκα Ἰατρίδη, Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἰωάννης Παππᾶς, Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἠλίας Καματερός, πρ. Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Γεώργιος Νικητιάδης, πρ. Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἰωάννης Καμπανής, Ἔπαρχος Κῶ-Νισύρου, οἱ κύριοι Γεώργιος Κυρίτσης καί Μιλτιάδης Φάκκος, πρώην Δήμαρχοι Κῶ, ὁ κ. Ἐμμανουήλ Θεοδώρου, Ὑποστράτηγος-Ὑποδιοικητής ΑΣΔΕΝ ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ κ. Δημητρίου Χούπη, Ἀντιστρατήγου Διοικητοῦ ΑΣΔΕΝ, ὁ κ. Σπυρίδων Κογιάννης, Ταξίαρχος Διοικητής 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Λουκᾶς Θάνος, Ταξίαρχος τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας Διευθυντής Β΄ Ἀστυνομικῆς Διευθύνσεως Δωδεκανήσου, ὁ κ. Γεώργιος Σοφιανίδης, Ἀντιστράτηγος ἐ.ἀ. διατελέσας Διοικητής τῆς 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Στυλιανός Σεργεντάνης, Ὑποστράτηγος ἐ.ἀ. διατελέσας Διοικητής τῆς 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Γεώργιος Σταματογιάννης, Διοικητής ΝΑΣ Κῶ, ὁ κ. Ἀριστοτέλης Παυλίδης, Πρόεδρος τοῦ ΔΙΙΚΩ, ἡ κ. Ἀφροδίτη Μπιλλήρη, Νομική Σύμβουλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ὁ κ. Γεώργιος Χρυσούλακης, Πρόεδρος ΤΕΕ Κῶ, ἡ κ. Σέβη Βλάχου, Ἀντιδήμαρχος Ἀθλητισμοῦ καί Πολιτισμοῦ, ὁ κ. Ἀντώνιος Γιαννικουρής, Πρόεδρος τοῦ ΤΕΕ Δωδεκανήσου, ὁ κ. Θεοδόσιος Βαρκᾶς, Ἄρχων Μαΐστωρ τῆς Μ.τ. Χ.Ἐ. καί μελετητής τοῦ ἔργου, ἡ κ. Ἐλβάν Κοτζαογλάν, Πρόεδρος τοῦ Βακούφ Κῶ, ὁ κ. Τράμπα Ἰρφάν, Ἰμάμης Κῶ, ὁ κ. Ἀλέκος Μαρκόγλου, Καθηγητής καί Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», ὁ κ. Ἐμμανουήλ Τσιγαρᾶς, Ἐπίτιμος Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», ὁ κ. Γεώργιος Τάλλαρος, Γενικός Γραμματέας τοῦ Δ.Ι.Ι., ὁ Ψυχίατρος κ. Νικόλαος Μανούσης, τ. Ἀντιπρόεδρος τοῦ Δ.Ι.Ι., ὁ κ. Ματθαῖος Καζαμίας, Πρόεδρος τοῦ Συνδέσμου Παλαιῶν Πολεμιστῶν Κῶ καί Ἀπογόνων, ὁ κ. Νικόλαος Ἰτσινές, Καθηγητής, ὁ κ. Ἀνδρέας Χατζημιχαήλ, ὑπεύθυνος Ἐθιμοτύπιας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως,  καθώς καί ὁ ἐξ Ἑλβετίας Ἄρχων τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ. κ. Πουρνάρας μετά τῆς συζύγου αὐτοῦ.

Μετά τήν ὁλοκλήρωση τῶν Ἐγκαινίων προσεφέρθη ἀπό τήν κ. Ἰουλία Βασιλείου-Πουλιοῦ καί τόν κ. Νικόλαο Πουλιοῦ ἐπίσημο γεῦμα στό Ξενοδοχεῖο Kos Aktis.

Στά πλαίσια τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν 100 ἐτῶν ἀπό τή Μικρασιατική Καταστροφή, τό βράδυ τῆς Κυριακῆς 10 Ἰουλίου, δόθηκε μέ μεγάλη ἐπιτυχία στό ΔΙΙΚΩ συναυλία μέ μικρασιάτικα τραγούδια ἀπό τόν κ. Μπάμπη Τσέρτο καί τούς συνεργάτες του.

Σημαντική ἦταν ἡ συνεισφορά τοῦ Ἱερατικῶς Προϊσταμένου τῆς Ἐνορίας Αἰδεσιμωτάτου Οἰκονόμου π. Ἀναστασίου Τσουκνιᾶ στήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου,
ὁ Δῆμος Κῶ, καί ὁ
Σύλλογος Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος»
Σᾶς προσκαλοῦν
τήν Κυριακή 10 Ἰουλίου 2022 στά
ἐγκαίνια τοῦ Νεόδμητου Ἱεροῦ Ναοῦ
Ἁγίου Γεωργίου Νέας Ἁλικαρνασσοῦ Κῶ
σύμφωνα μέ τό ἀκόλουθο Πρόγραμμα:

 ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ, 7.00 μ.μ.
ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΓΙΝΕΙ
Ο ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ
ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ

ΚΥΡΙΑΚΗ 10 ΙΟΥΛΙΟΥ, 7.00 π.μ.
ΟΡΘΡΟΣ, ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ,
ΠΡΩΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Κυριακή 3 Ἰουλίου 
στίς 7.30 μ.μ. θά τελεσθεῖ Ἀρχιερατικός Ἑσπερινός στό Ἱερό Κάθισμα τῶν ἐν Δωδεκανήσῳ Ἁγίων καί τῶν ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Κώου καί Νισύρου διαλαμψάντων στό Ἀσφενδιοῦ (περιοχή Μονάγρι) χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας
κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων
μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ 
δέν θά ἀκολουθήσει τό καθιερωμένο παραδοσιακό γλέντι οὔτε θά ὑπάρχει μουσική.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στό Ἱερό Κάθισμα εἶναι ὑποχρεωτική ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τό Σάββατο 2 Ἰουλίου ἑορτάζει ἡ Ὁσία Μελώ ἡ ἐν Βουρρίνῃ τῆς Κῶ.

Στίς 7.00 π.μ. θά τελεστεῖ Ὄρθρος καί ἐν συνεχείᾳ Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας
κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων δέν θά ὑπάρξει λεωφορεῖο γιά τή μετακίνηση τῶν προσκυνητῶν.
Ἡ μετακίνησή τους θά πρέπει νά γίνει
μέ ἴδια μέσα.
Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στήν Ἱερά Μονή εἶναι ὑποχρεωτική ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΗΤΑ

Σᾶς ἐνημερώνουμε ὅτι τήν 21η Ἰουνίου ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τή μνήμη τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρος Νικήτα τοῦ Νισυρίου.

Πρόγραμμα Ἑορτασμοῦ

Ἀπό τή 12η τοῦ μηνός Ἰουνίου καθημερινά τελεῖται ὁ Ἑσπερινός καί ἡ Ἱερά Παράκληση τοῦ Ἁγίου Νικήτα, στίς 7.00 μ.μ.

Τήν 20ή Ἰουνίου, παραμονή τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου, θά ψαλεῖ Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίου,
στίς 7.00 μ.μ.

Μετά τό πέρας τοῦ Πανηγυρικοῦ Ἑσπερινοῦ θά γίνει ἡ λιτάνευση τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνας τοῦ Ἁγίου Νικήτα πρός τόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Γενεσίου Θεοτόκου Ποταμητίσσης καί, ἐν συνεχείᾳ, θά προσφερθεῖ ὡς εὐλογία φαγητό στό Ζωσιμοπούλειο καί θά ἀκολουθήσει παραδοσιακό γλέντι.

Γιά τή μετάβαση στή Νίσυρο προσκυνητῶν ἀπό τήν Κῶ τό πλοῖο «ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗΜΗΤΡΗΣ» θά πραγματοποιήσει τό ἀπόγευμα τῆς 20ῆς Ἰουνίου δρομολόγιο ἀπό τήν Καρδάμαινα γιά τή Νίσυρο
στίς 5.00 μ.μ.

Τό δρομολόγιο γιά ἐπιστροφή ἀπό τή Νίσυρο στήν Καρδάμαινα θά ξεκινήσει στίς 10.30 μ.μ.

Κρατήσεις θέσεων: τηλ. 2242031306, κιν. 6970625808 κ. Παρασκευή.

Τήν κυριώνυμη ἡμέρα, 21η Ἰουνίου, θά ψαλεῖ ὁ Ὄρθρος καί θά τελεσθεῖ Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ, στίς 7.00 π.μ.

Τήν παραμονή θά προσφερθεῖ κέρασμα καί ἀνήμερα καφές.