Τό Σάββατο 25 Ἰουνίου 2022, σέ ἐκδήλωση πού διοργανώθηκε στό Διεθνές Ἱπποκράτειο Ἵδρυμα Κῶ ἀπό τήν Ἀστική Ἑταιρεία "Ἱπποκράτης" καί τόν Σύλλογο Μικρασιατῶν Κῶ "Ὁ Ἡρόδοτος", ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ παρουσίασε τό προσφάτως ἐκδοθέν Λεύκωμα τοῦ κ. Ἀλέκου Μαρκόγλου, Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν καί Προέδρου τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ "Ὁ Ἡρόδοτος" μέ τίτλο "Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας".

Ἀκολουθεῖ τό κείμενο τῆς παρουσιάσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου.

Μέ ἰδιαίτερη χαρά ἀποδέχθηκα τήν εὐγενῆ πρόσκληση νά παρουσιάσω τό καλαίσθητο, ὀγκῶδες καί πλουσιώτατο σέ ὑλικό πρόσφατο ἔργο τοῦ πολύ ἀγαπητοῦ φίλου καί συνεργάτη κυρίου Ἀλέκου Μαρκόγλου, Προέδρου τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν, καί διατελέσαντος, ἐπί δεκαετίαν, Λυκειάρχου τοῦ Ἱπποκρατείου Λυκείου Κῶ.

Τό βιβλίο αὐτό, πού προστίθεται σέ μακρά σειρά σημαντικῶν, γιά τή διατήρηση τῆς ἱστορικῆς μνήμης τοῦ τόπου μας, δημοσιευμάτων τοῦ συγγραφέως, δίνει σαφές καί ξεκάθαρο στίγμα ἤδη ἀπό τό ἐξώφυλλο.

Ὁ τίτλος του «Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας» δέν εἶναι συνηθισμένος. Ἄν καί ἔχουν τεθεῖ σέ κυκλοφορία πολλά ἀξιόλογα ἔργα πού ἀναφέρονται στή Μικρά Ἀσία, συνήθως στόν τίτλο τήν προσδιορίζουν ὡς «χαμένη πατρίδα» ὡς «ἀλησμόνητη πατρίδα», ὡς «ἀξέχαστη πατρίδα» ὡς «ἀγαπημένη πατρίδα» κ.λπ. Ὁ κύριος Ἀλέκος Μαρκόγλου παραλείπει συνειδητά (ὅπως σημειώνει καί στήν Εἰσαγωγή του) νά βάλει κάποιον προσδιορισμό πρίν ἀπό τή λέξη Πατρίδα καί ἔτσι, ὑπογραμμίζει ὅτι οἱ περιοχές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας οὔτε «ἀλησμόνητες» εἶναι οὔτε «ἀξέχαστες». Εἶναι καί θά παραμείνουν Πατρίδες ὅσο ὑπάρχουμε ὅλοι ἐμεῖς πού τίς θεωροῦμε Πατρίδα μας, κι ἄν ἀκόμη δέν γεννηθήκαμε σέ αὐτές ἤ δέν τίς ἔχουμε ἐπισκεφθεῖ.

Πάντοτε τά νησιά μας, τά Δωδεκάνησα, ἦταν ἑνωμένα, γεωγραφικά, διοικητικά καί οὐσιαστικά, μέ τίς Πατρίδες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, καθώς αὐτές εἶχαν ἀμιγεῖς ἑλληνικούς πληθυσμούς ἀπό τά βάθη τῆς ἀρχαιότητας καί σέ αὐτές ἄνθισε γιά χιλιάδες χρόνια ἑλληνικότατος πολιτισμός ἀπό τούς ἑκατοντάδες χιλιάδες Ἕλληνες πού τίς κατοικοῦσαν καί τούς ἔδιναν ζωή γιά περισσότερο ἀπό τέσσερις χιλιάδες χρόνια.

Τό γεγονός ὅτι τά ἀγαπημένα μας Δωδεκάνησα ἦταν κάποτε μία γεωλογική ἑνότητα μέ τήν ἱερή γῆ τῆς Ἰωνίας ὑπενθυμίζει σέ ὅλους ὅτι αὐτοί πού σήμερα καπηλεύονται αὐτήν τήν ἑνότητα εἶναι ξένοι γιά τόν τόπο! Ἦλθαν λίγες ἑκατοντάδες χρόνια πρίν, ὡς κατακτητές πού σκότωσαν, κατέστρεψαν καί προσπάθησαν νά ἀφανίσουν κάθε σπουδαῖο πολιτιστικό στοιχεῖο πού μέ κόπο καί μόχθο δημιούργησαν οἱ πρόγονοί μας. Ἡ γῆ τῆς Ἰωνίας εἶναι γῆ ἑλληνική καί τίποτα δέν μπορεῖ νά τό ἀλλάξει αὐτό.

Σέ ὅλη τή βυζαντινή περίοδο ἡ Κῶς διοικητικά ἦταν ἑνωμένη μέ τήν περιοχή τῆς Στροβίλου ἀποτελώντας ἀδιάσπαστη ἑνότητα. Κατά τόν 11ο αἰῶνα πολύ στενή σχέση μέ τή Μικρασιατική Ἀκτή εἶχε ὁ Κῶος Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, καθώς διατηροῦσε πατρογονική Μονή στήν περιοχή τῆς Στροβίλου, ἀπέναντι ἀπό τήν Κῶ. Μάλιστα, ἐκεῖ συναντήθηκε μέ τόν Ὅσιο Χριστόδουλο τόν Λατρηνό, τόν ὁποῖο προσκάλεσε στήν ἀρχή νά γίνει Ἡγούμενος σέ αὐτή τή Μονή καί στή συνέχεια στήν Κῶ, ὅπου τοῦ παραχώρησε μεγάλες ἐκτάσεις ἀπό τήν περιουσία του καί τοῦ ἔδωσε χρήματα γιά νά οἰκοδομήσει τήν Ἱερά Μονή Παναγίας Καστριανῶν στό Παλαιό Πυλί. Μάλιστα, τήν ἴδια ἐποχή, ἡ οἰκογένεια Καβαλλούρη, τά δύο ἀδέλφια ὁ βεστάρχης Κωνσταντῖνος καί ἡ μοναχή Μαρία, πού ἦταν καί αὐτοί Κῶοι, διατηροῦσαν Μονή στή Στρόβιλο, ὅπως μαθαίνουμε ἀπό τά αὐτοκρατορικά χρυσόβουλλα.

* * *

Ὁ Ἀλέκος Μαρκόγλου, ὅπως ἔπραξε κατά τό παρελθόν ὁ Στράβων, ἔρχεται νά μᾶς γνωρίσει μέ ἀναλυτικό, περιεκτικό καί ἐποπτικό ταυτοχρόνως τρόπο, τήν καθ᾿ ἡμᾶς Ἀνατολή, γιά τήν ὁποία ἔχουν γραφεῖ καί εἰπωθεῖ πολλά. Τό ταξίδι, κατά τή μέθοδο τοῦ Στράβωνος, ξεκινᾶ ἀπό τά δυτικά καί τά βόρεια καί προχωρᾶ πρός τά νότια καί τά ἀνατολικά. Ἔτσι, ἔχουμε ἕνα ἐντυπωσιακό πανόραμα ἀπό πεντακόσιες σχεδόν φωτογραφίες καί ἐπιστολικά δελτάρια πού παρουσιάζουν ἑβδομήντα πόλεις καί περιοχές.

Ἡ παρουσίαση περιλαμβάνει πλῆθος συμπληρωματικῶν καί βοηθητικῶν στοιχείων (ἐκκλησιαστικῶν, οἰκονομικῶν, πολιτιστικῶν, κοινωνικῶν κ.λπ.), τά ὁποῖα σέ συνδυασμό μέ τίς εἰκόνες πού σχηματίζονται μέσα μας ἀπό τήν παράθεση τοῦ ἐποπτικοῦ ὑλικοῦ, ζωντανεύουν αὐτό πού γιά χιλιάδες χρόνια ἀνθοῦσε καί διατηροῦν τή μνήμη αὐτοῦ πού βίαια ξεριζώθηκε.

Ὁ συγγραφέας, ὡς ἔμπειρος ἐκπαιδευτικός, μᾶς καθοδηγεῖ μέ ἁπλό καί μεθοδικό τρόπο καί μᾶς βοηθᾶ συνεχῶς νά τόν ἀκολουθήσουμε στό ταξίδι πού ξεκινᾶ ἀπό τήν Ἀδριανούπολη (στήν Ἀνατολική Θράκη) καί καταλήγει στό λιμάνι τῆς Ἀέξανδρέττας (στά σύνορα τῆς Τουρκίας μέ τή Συρία). Ἡ περιήγηση ἀκολουθεῖ τήν πορεία τοῦ χάρτη: Ἀνατολική Θράκη, Δαρδανέλια, Προποντίδα, περιοχή Προύσας, περιοχή Σμύρνης, Παράλια Αἰγαίου, περιοχή Ἀϊδινίου, περιοχή Ἰκονίου, Παράλια Μεσογείου (στή νότια Μικρά Ἀσία) καί, τέλος περιοχή τῶν Ἀδάνων.

Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις ὁ συγγραφέας παραθέτει τά ἑλληνικά ὀνόματα, μέ τά ὁποῖα εἶναι συνήθως γνωστές σέ ἐμᾶς οἱ πόλεις καί ἡ περιοχή τους, ἀλλά δέν παραλείπει νά ἀναφέρει τά τοπωνύμια πού χρησιμοποιοῦνται σήμερα. Μία ἐνδιαφέρουσα παράμετρος εἶναι ἡ σύνδεση μέ τήν ἱστορία, συνήθως ἀπό τήν ἀρχαιότητα, ἀλλά καί ἡ ἀναφορά στή δύσκολη περίοδο 1914-1922.

Ἐξαιρετικά ἐνδιαφέροντα εἶναι τά πληθυσμιακά στοιχεῖα πού παρατίθενται, καθώς ἀποκαλύπτουν ὅτι σέ πολλές περιπτώσεις, ὁ ἑλληνικός πληθυσμός ὑπερτεροῦσε τοῦ τουρκικοῦ. Ἐξίσου, ἄν ὄχι περισσότερο, σημαντικές εἶναι οἱ, κατά πόλη καί περιοχή, ἀναφορές στόν ρόλο τῶν Ἑλλήνων στήν οἰκονομική ζωή. Ὁ προσεκτικός ἀναγνώστης διαπιστώνει ὅτι ἐκτός ἀπό τό ἐμπόριο, πού ἦταν σχεδόν ἀποκλειστικά σέ ἑλληνικά χέρια, ἑλληνικά ἦταν τά περισσότερα ἐργοστάσια, βιοτεχνίες, ὀρυχεῖα καί μεταλλεῖα. Ὅλη σχεδόν ἡ πλούσια παραγωγή τῆς Μικρᾶς Ἀσίας συγκεντρωνόταν ἀπό Ἕλληνες, παραδιδόταν σέ ἑλληνικές ἐπιχειρήσεις γιά μεταποίηση, τυποποίηση καί ἀξιοποίηση, καί ἐν συνεχείᾳ καί πάλι Ἕλληνες ἀνελάμβαναν τή μεταφορά, τήν ἐμπορική προώθηση καί τήν ἐξαγωγή της. Τά ἐξαιρετικῆς ποιότητας προϊόντα τῆς εὐφορης γῆς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἦταν περιζήτητα στήν Ἑλλάδα, στήν εὐρύτερη Ἀνατολή, ἀλλά καί σέ ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη.

Αὐτή τήν ἐντυπωσιακή δραστηριότητα πού δέν ἔχει ἀποτιμηθεῖ πλήρως καί δέν ἔχει μελετηθεῖ ἀκόμη ἐπαρκῶς, διέκοψε ἀπότομα ἡ καταστροφή τοῦ 1922. Μάλιστα, καί αὐτό ὀφείλουμε νά τό ὑπογραμμίσουμε, ποτέ δέν ἐπανῆλθε στά πρό τοῦ 1922 ἐπίπεδα.

* * *

Στόν τόμο προβάλλονται καί οἱ ἄλλες παράμετροι, πού βοηθοῦσαν στήν πρόοδο τῶν Ἑλλήνων, ἀλλά ὁ συγγραφέας ἑστιάζει, καί ἰδιαιτέρως θέλουμε νά τόν εὐχαριστήσουμε γι᾿ αὐτό, σέ ἕνα σημεῖο πού ἀποτελεῖ τήν καρδιά τῆς ἐντυπωσιακῆς παρουσίας τῶν Ἑλλήνων στή Μικρά Ἀσία: στήν ἐκπαίδευση.

Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τήν Κῶ, ἡ ἐκπαίδευση κατά τήν Τουρκοκρατία ἦταν ὑπό τήν εὐθύνη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων. Ὁ Μητροπολίτης σέ ἄμεση συνεργασία μέ τήν ἡγεσία τῆς Ἑλληνορθόδοξης Κοινότητας ἔθετε σέ λειτουργία καί συντηροῦσε τά Ἑλληνικά Ἐκπαιδευτικά Ἱδρύματα. Μάλιστα, συνήθως διέθετε ἐκκλησιαστικά κτήματα, ἡ ἀξιοποίηση τῶν ὁποίων ἐξασφάλιζε τούς ἀναγκαίους πόρους γιά τήν ἀμοιβή τῶν διδασκόντων καί τήν κάλυψη τῶν ἄλλων ἐξόδων τοῦ Ἱδρύματος. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Μαρίνας στήν πόλη μας, καθώς οἱ πόροι πού ἀπέφεραν τά κτήματά της διετίθεντο στά Σχολεῖα τῆς πόλης.

Ἐπίσης, σημαντική γιά τή λειτουργία τῶν σχολείων, ἦταν ἡ στήριξη ἀπό τούς πολλούς Εὐεργέτες, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνο βοηθοῦσαν οἰκονομικά στή λειτουργία Ἐκπαιδευτικῶν Ἱδρυμάτων, ἀλλά κυρίως, ἀνελάμβαναν τήν ἀρχική, μεγάλη καί δυσβάστακτη, δαπάνη γιά τήν ἀνέγερση καί τόν ἐξοπλισμό τοῦ Διδακτηρίου, τό ὁποῖο στή συνέχεια παρέδιδαν στήν Ἑλληνορθόδοξη Κοινότητα. Αὐτό τό διαπιστώνουμε ἀπό τή μελέτη τῶν φωτογραφιῶν καί τῶν ἐπιστολικῶν δελταρίων, καθώς πολλά εἰκονιζόμενα σχολεῖα φέρουν τό ὄνομα τοῦ ἱδρυτῆ τους.

Μέ αὐτές τίς προϋποθέσεις, καί μέ δεδομένη τή μακρά παράδοση γνώσεως, πολιτισμοῦ καί καλλιέργειας τῆς ἐπιστήμης ἀπό τήν ἀρχαιότητα, μέ τούς πολλούς φιλοσόφους καί τίς πολλές ἐπιστημονικές σχολές, τό ἐπίπεδο τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν Ἑλλήνων στή Μικρά Ἀσία φθάνει σέ ἀξιοπρόσεκτα ἐπίπεδα, πού δέν ἔχουν πολλά νά ζηλέψουν ἀπό τό παρόν.

Πρῶτα ἀπό ὅλα ὀφείλουμε νά τονίσουμε ὅτι, ἄν καί ἡ ἐκπαίδευση τότε δέν ἦταν ὑποχρεωτική, ἀπό τά στοιχεῖα πού παραθέτει ὁ κύριος Μαρκόγλου, διαπιστώνουμε πώς σχεδόν τό σύνολο τῶν ἀγοριῶν παρακολουθοῦσε τά ἐγκύκλια μαθήματα. Τό ἐντυπωσιακό, ὅμως, εἶναι ὅτι πολύ ὑψηλός ἦταν ὁ ἀριθμός τῶν κοριτσιῶν πού πήγαιναν στό σχολεῖο καί ἀποκτοῦσαν σοβαρή καί ἀξιόλογη μόρφωση, καί μάλιστα, σέ ἐποχή πού ἡ μόρφωση τους ἐθεωρεῖτο μᾶλλον περιττή, καί ἴσως καί ἐπικίνδυνη...

Ὅλα αὐτά τά κορίτσια πού πύκνωναν κατά χιλιάδες τά Παρθεναγωγεῖα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στή συνέχεια μετέφεραν στίς οἰκογένειές τους τά ἰδανικά τῆς μορφώσεως, τῆς ἀγάπης πρός τήν πίστη μας καί, φυσικά, πρός τή Μητέρα Πατρίδα. Μέ αὐτόν τόν τρόπο, ἀπό γενιά σέ γενιά δέν χάνονταν τά ἰδανικά πού κληρονόμησαν ἀπό τούς προγόνους τους. Ἀντιθέτως, διατηροῦνταν ὁλοζώντανα, μεταλαμπαδεύονταν μέ ὑπευθυνότητα καί σοβαρότητα καί ἀνανεώνονταν συνεχῶς.

Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο προόδου καί ἔνδειξη τῆς σοβαρότητας μέ τήν ὁποία ἀντιμετώπιζαν τήν ἐκπαίδευση εἶναι ὅτι σχεδόν σέ ὅλες τίς Ἑλληνορθόδοξες Κοινότητες ὑπῆρχαν Νηπιαγωγεῖα στά ὁποῖα ἐπίσης φοιτοῦσαν ὑψηλοί ἀριθμοί ἀγοριῶν καί κοριτσιῶν. Καί τό τονίζω σημειώνοντας ὅτι ἴσως ὑπάρχουν κάποιοι ἀνάμεσά μας πού δέν ἔλαβαν τίς ἐκπαιδευτικές βάσεις στό Νηπιαγωγεῖο, καθώς ἡ ὑποχρεωτική προσχολική ἀγωγή στήν Ἑλλάδα θεσπίσθηκε τό 2006 καί ἡ διετής ὑποχρεωτική φοίτηση μόλις τό 2018.

Ἡ ἐκπαίδευση στή Μικρά Ἀσία εἶχε πλατιά καί στέρρεη βάση καί διαμόρφωνε ἀνθρώπους φιλοπρόοδους καί φιλόμουσους, ἐργατικούς, ἱκανούς νά ἀντιμετωπίζουν προκλήσεις, νά λύνουν καθημερινά προβλήματα, νά ἐπικοινωνοῦν μέ ἄλλες ἐθνικές καί θρησκευτικές ὁμάδες καί, ἐν γένει, νά ἐπιδιώκουν τήν πρόοδο, τό σύγχρονο, τό ὡραῖο καί τό εὐγενές στή ζωή τους.

Αὐτό εὔκολα διαπιστώνεται καί ἀπό μία ἄλλη παράμετρο πού προκύπτει ἀπό τή μελέτη τῶν φωτογραφιῶν. Τά ἑλληνικά διδακτήρια δεσπόζουν τῶν πόλεων καί τῶν οἰκισμῶν. Εἶναι κτισμένα σέ περίοπτες θέσεις, καλαίσθητα, μέ πλούσια διακόσμηση πού, συνήθως, παραπέμπει στό ἀρχαιοελληνικό παρελθόν. Πρόκειται γιά στιβαρά καί μεγαλόπρεπα κτήρια πού ἀντανακλοῦν τά αἰσθήματα ὑπερηφάνειας τῶν μαθητῶν τους καί, κατ᾿ ἐπέκτασιν, τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Κοινότητας καί τῶν οἰκογενειῶν τους πού τά στήριζαν καί τά διατηροῦσαν σέ συνεχῆ, ἀπρόσκοπτη λειτουργία.

Ἐξαιρετικά σημαντικό στοιχεῖο τῆς ζωῆς τῶν Πατρίδων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶναι ἡ ὕπαρξη καί ἡ λειτουργία τῶν Ὀρθοδόξων Μητροπόλεων καί τῶν Ἐνοριῶν τους σέ ὅλη τήν ἔκταση τῶν περιοχῶν πού παρουσιάζονται στόν τόμο. Στίς περισσότερες ἀπό αὐτές τίς περιοχές κήρυξαν Ἀπόστολοι καί ἵδρυσαν τίς τοπικές Ἐκκλησίες κατά τήν Ἀποστολική Ἐποχή, ὅπως ἐξάλλου ἔγινε καί στήν Κῶ, πού τήν ἐπισκέφθηκε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τό 57 μ.Χ. καί ἵδρυσε τήν τοπική μας Ἐκκλησία.

Γνωρίζουμε ὅτι σχεδόν σέ ὁλόκληρη τή Μικρά Ἀσία ἐργάσθηκαν ἱεραποστολικά γιά μεγάλα χρονικά διαστήματα οἱ Ἀπόστολοι Παῦλος καί Βαρνάβας μέ τούς συνεργάτες τους. Στήν περιοχή τῆς Ἐφέσου, ἔδρασε, ἐπί πολλά ἔτη ἔζησε καί τελικά ἐκεῖ ἐκοιμήθη, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, ὁ Θεολόγος καί Εὐαγγελιστής, καθώς καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος, μάλιστα, φυλακίστηκε ἐκεῖ γιά τρία χρόνια. Στόν Πόντο, στή Γαλατία, στήν Καππαδοκία καί στή Βιθυνία ἀπευθύνεται ἡ Πρώτη Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου, ὁ ὁποῖος πιθανότατα εἶχε κηρύξει ἐκεῖ.

Μετά τήν Ἀποστολική Ἐποχή, εἶναι ἀναρίθμητοι οἱ Ἅγιοι πού ἔζησαν, ἔδρασαν καί μαρτύρησαν σέ αὐτά τά μέρη. Αὐτή τήν τεράστια παράδοση φροντίζει, διατηρεῖ, διασώζει καί ἀνανεώνει συνεχῶς τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο συνεχῶς στέλνει Ἐπισκόπους καί κληρικούς γενικότερα, ἱδρύει Μητροπόλεις καί Ἐπισκοπές, στηρίζει τήν Ἑλληνική Ἐκπαίδευση καί, μέ κάθε τρόπο δηλώνει τήν παρουσία τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀκόμη καί μετά τή Μικρασιατική Καταστροφή καί τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν.

Ὁρόσημο κάθε πόλης καί κάθε χωριοῦ, ἀκόμη καί ἐκεῖ πού οἱ Ἕλληνες δέν ὑπερτεροῦσαν πληθυσμιακά, εἶναι οἱ Ἐκκλησίες πού ἔχουν κτισθεῖ σέ ὑψώματα τῶν πόλεων, στό κέντρο τους, σέ σημεῖα ὑψηλῆς προβολῆς, πού φανερώνουν τήν ἀκμή τῶν Ἑλλήνων κατοίκων. Ἡ ἀκμή αὐτή ὑπογραμμίζεται ἀπό τό ὅτι οἱ περισσότεροι Ἱεροί Ναοί εἶναι νεόδμητα, μεγαλόπρεπα, ἐντυπωσιακά σέ μέγεθος, μέ πλοῦτο καί περίτεχνη διακόσμηση, πού συχνά περιλαμβάνει ἀρχαιοελληνικά στοιχεῖα πού δηλώνουν τή σύνδεση μέ τό ἐλληνικό μεγαλεῖο τῆς ἀρχαιότητας, κτίσματα. Ὅσα ἀπό αὐτά γλίτωσαν ἀπό τήν καταστροφική μανία τῶν Τούρκων στέκουν ἀγέρωχα μέχρι σήμερα καί θυμίζουν σέ ὅλους, σημερινούς κατοίκους καί ἐπισκέπτες, ποιός δημιούργησε καί διατήρησε γιά χιλιάδες χρόνια τόν πολιτισμό πού ἄνθισε στά ἱερά χώματα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί ποιά ἦταν ἡ αὐθεντική ταυτότητά τους.

Ἐκτενής -ὀρθότατα καλύπτει τό ἕνα τρίτο τοῦ τόμου- μέ πολύ πλούσιο φωτογραφικό ὑλικό πού ὑποστηρίζεται ἀπό πολλές ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες, εἶναι ἡ ἀναφορά στή Σμύρνη καί τήν περιοχή της, ἡ ὁποία ξεπερνοῦσε σέ πρόοδο, ἀνάπτυξη καί ἐπιτεύγματα κάθε ἄλλη περιοχή. Ἱεροί Ναοί, κοινοτικά κτήρια, σχολεῖα, σύλλογοι, θέατρα, καταστήματα ἐστιάσεως, ἐπιχειρήσεις, ἡ περίφημη παραλιακή λεωφόρος, πολυτελεῖς ἀστικές καί ἐξοχικές κατοικίες καί πολλά ἄλλα, μᾶς ἀφήνουν ἔκθαμβους.

Στή Σμύρνη, κέντρο ἐμπορίου καί πολιτισμοῦ, κατέληγαν ὅλοι οἱ δρόμοι ἀπό τήν Ἀνατολή καί τή Δύση. Ἀντιστοίχως, ἀπό αὐτή ξεκινοῦσαν πρός τίς ἀντίθετες κατευθύνσεις διακινώντας ἀνθρώπους, ἰδέες, ἀντιλήψεις καί ἐμπορεύματα. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο τό ὅτι ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἐκεῖ ἐπέλεξε νά δημιουργήσει τό Πανεπιστήμιο τῆς Ἰωνίας. Ἀντιλαμβανόταν ὅτι ἡ νευραλγική θέση τῆς πόλεως θά προσέφερε πολλά στόν Ἑλληνισμό καί οἱ φοιτητές θά ὠφελοῦνταν ἰδιαιτέρως ἀπό τίς Ἑλληνικές ρίζες καί τίς ὑπάρχουσες πνευματικές καταβολές. Ἡ ἀνάθεση τοῦ τεράστιου αὐτοῦ ἔργου στόν κορυφαῖο Ἕλληνα, διεθνοῦς φήμης καί παγκόσμιας ἀναγνώρισης, Μαθηματικό Κωνσταντῖνο Καραθεοδωρή, καί ἡ ἐξασφάλιση ἀπό τήν Ἑλληνική πολιτεία σύγχρονου ἐξοπλισμοῦ θά τό καθιστοῦσε διεθνές πνευματικό κέντρο πού θά ἄλλαζε τά πνευματικά δεδομένα στήν περιοχή καί θά οἰκοδομοῦσε στίς βάσεις πού εἶχε θέσει ἡ ἀνθοῦσα ἑλληνική ἐκπαίδευση.

Τό πυκνότατο σιδηροδρομικό δίκτυο διατηροῦσε καί ἐνίσχυε τούς δεσμούς ἀνάμεσα στίς πόλεις καί τά χωριά. Τά σπουδαῖα λιμάνια, ἀπό τή μία ἄκρη τοῦ ὁδοιπορικοῦ μέχρι τήν ἄλλη, τά πλοῖα, οἱ ναυτικοί, τό ἐμπόριο καί ἡ μεταποίηση, τά ἐργοστάσια, οἱ βιοτεχνίες, οἱ εἰσαγωγικές καί ἐξαγωγικές ἐπιχειρήσεις καί πολλά ἄλλα συνθέτουν τό ψηφιδωτό τῆς οἰκονομικῆς εὐμάρειας.

Ἡ ἔντονη κοινωνική ζωή, ὅπως ἀναδεικνύεται ἀπό τίς πολυτελεῖς ἀρχοντικές κατοικίες τῶν πόλεων, τούς εὐρεῖς δρόμους, τά πολυτελῆ ἐνδύματα τῶν κατοίκων, τά ἐντυπωσιακά δημόσια ρολόγια, τίς ἐμπορικές ζῶνες μέ τά καταστήματα καί τούς τεχνίτες, τά εὐαγῆ Ἱδρύματα, τίς ἀθλητικές διοργανώσεις καί τούς χώρους διασκεδάσεως ἀποτυπώνουν καί ζωντανεύουν, στό μέτρο τοῦ δυνατοῦ, τήν ἀνέμελη καθημερινότητα καί τήν εὐημεροῦσα ζωή.

Τά ἀγέρωχα ἀρχαῖα μνημεῖα, τά βυζαντινά Κάστρα, οἱ μεγαλόπρεποι Ἱεροί Ναοί, τά διδακτήρια ὅλων τῶν βαθμίδων, τά ὑψηλῆς οἰκονομικῆς καί πολιτιστικῆς ἀξίας κοινοτικά κτήρια, ἡ διακόσμησή τους, ἡ πυκνότητα καί τό μέγεθός τους δέν ἐπιτρέπουν νά ξεχάσουμε τόν ἑλληνικό πολιτισμό πού ἀνθίζει ἀπό τήν ἀρχαιότητα. Τόν πολιτισμό πού καπηλεύονται αὐτοί πού λίγα πνευματικά καί πολιτιστικά μνημεῖα ἔχουν νά ἐπιδείξουν...

Κι ἐπιπλέον μέσα ἀπό τίς φωτογραφίες διαπιστώνουμε ὁλοζώντανη τή σύνδεση μέ τό νησί μας: εἰκόνες καί πολλές ἀναφορές στήν κοιλάδα τοῦ Μαιάνδρου ποταμοῦ καί στό ὄρος Λάτμος ἤ Λάτρος, ὅπου ἔζησε καί διακρίθηκε ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ὁ Λατρηνός, ὁ ὁποῖος μέ πρόσκληση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου, ἦλθε στό νησί μας.

Ἀντικρύζουμε τά Μύλασα, ὅπου πῆγε ἡ Ὁσία Ξένη καί οἱ δύο θεραπαινίδες της ὅταν ἔφυγαν ἀπό τήν Κῶ.

Ἀφουγκραζόμαστε τίς ἀγωνίες τῶν Πετρουμιανῶν νά διασώσουν τήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Πετρουμιανοῦ, ὅ,τι πολυτιμότερο εἶχαν, πού ἔφερε μαζί της ἡ πρόσφυγας Μαρία Μαρκόγλου γιά νά τοποθετηθεῖ στόν Ναό τοῦ Ἁγίου πού θά ἔκτιζαν στήν Κῶ. Τόν Ναό αὐτόν θά τόν ἐγκαινιάσουμε σέ λίγες ἡμέρες, στίς 10 Ἰουλίου, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τίς εὐχές καί εὐλογίες τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου.

Στίς φωτογραφίες τοῦ τόμου ἀντικρύσαμε τό ἐρειπωμένο καί ἐγκαταλελειμμένο Λιβίσι, τό κεφαλοχώρι στό ὁποῖο γεννήθηκε ὁ νεοφανής Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος τῆς Μονῆς τοῦ Ὁσίου Δαβίδ τοῦ Γέροντος στήν Εὔβοια. Μάθαμε γιά τά μέρη πού ἔζησε καί ἁγίασε ὁ Ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Χατζηεφεντής. Τά ἴδια μέρη ἀπό τά ὁποῖα ξεκίνησε ὁ ἄλλος μεγάλος Ἅγιος τῶν ἡμερῶν μας, ὁ φαρασιώτης Ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης.

* * *

Κλείνοντας, ὀφείλω νά συγχαρῶ τήν Ἀστική Ἑταιρεία διά τῆς Προέδρου τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου αὐτῆς κυρίας Διονυσίας Τελλῆ γιά τή χρηματοδότηση τῆς καλαίσθητης καί πολυτελοῦς ἐκδόσεως, τόν Ἐπιστημονικό Διευθυντή τῆς Ἑταιρείας Δημήτριο Γερούκαλη, Ἰατρό καί ἀγαπητό φίλο καί συνεργάτη, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ ψυχή τοῦ μεγάλου ἐκδοτικοῦ προγράμματος τῆς Ἑταιρείας, καί τό Κέντρο Γραφικῶν Τεχνῶν τοῦ Παύλου Γερασκλῆ καί τοῦ Γιώργου Μαστρογιώργη καί τούς συνεργάτες του γιά τό ἄριστο αἰσθητικά ἀποτέλεσμα.

Δίχως ἀμφιβολία, τά συγχαρητήρια καί οἱ εὐχαριστίες μας ἀπευθύνονται κυρίως πρός τόν ἀγαπητό σέ ὅλους μας Ἀλέκο Μαρκόγλου, ὁ ὁποῖος ἐκτός ἀπό τό, ἐπί δεκαετίες, πλούσιο καί πολύπλευρο ἐκπαιδευτικό του ἔργο ἀπό τίς θέσεις τοῦ Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν, τοῦ Ὑποδιευθυντοῦ καί τοῦ Διευθυντοῦ-Λυκειάρχου τοῦ Ἱπποκρατείου Λυκείου Κῶ, ποτέ δέν σταμάτησε νά συνεισφέρει στόν ἐμπλουτισμό τῆς τοπικῆς βιβλιογραφίας μέ σημαντικά ἔργα, πού ἀποτυπώνουν τήν ἀγάπη του πρός τόν τόπο μας, τό συλλεκτικό του μεράκι, τήν ἐπιστημονική του μεθοδικότητα, τή συγγραφική καί αἰσθητική του ἀρτιότητα καί τή διάθεσή του νά προσφέρει πρός ὅλους.

Τελευταῖο στή σύντομη αὐτή ἀναφορά ἄφησαμε αὐτό πού ἐπί αἰῶνες κουβαλᾶ τό βάρος τῆς διατηρήσεως ζωντανῆς τῆς ὀρθοδόξου πίστεώς μας καί τοῦ ἐντυπωσιακοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ στίς Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας.

Ἀπό ὅσα τόσο ὄμορφα παρουσιάζονται στόν ἐν λόγῳ τόμο, τί θά ὑπῆρχε ἆραγε ἄν δέν εἴχαμε τήν πατρική σκέπη καί τή μητρική φροντίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου;
Ἐλάχιστα ἤ τίποτα, καθώς ἡ Μητέρα Ἐκκλησία, ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια, οἰκοδομεῖ, προστατεύει, διδάσκει, ἁγιάζει, εὐλογεῖ καί διατηρεῖ μέ ὅλες της τίς δυνάμεις, αὐτό πού ὅπως πολύ καλά γνωρίζει, εἶναι ἡ καρδιά τῆς Μικρασίας.

Ἡ μακραίωνη ἀδιάκοπη παρουσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ἡ συμβολή του στή διατήρηση τοῦ ὀρθοδόξου καί ἑλληνικοῦ χαρακτήρα αὐτῶν τῶν περιώνυμων πόλεων συνεχίζεται ἀπρόσκοπτα καί ἀδιάλειπτα μέχρι σήμερα.

Αὐτή ἡ ἀδιάκοπη παρουσία ἐπί τριάντα χρόνια ζωογονεῖται ἀπό τήν ἀνύστακτη μέριμνα, τίς λυσιτελεῖς ἀποφάσεις, τίς εὐφυεῖς πρωτοβουλίες καί τόν ἀνυποχώρητο ἀγῶνα, γιά τά δίκαια τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος εἶναι παράδειγμα καί πρότυπο γιά ὅλους μας.

Ὁ Ἅγιος Θεός μας, εὐλογεῖ τούς ἀγῶνες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῶν Οἰκουμενικῶν μας Πατριαρχῶν καί, παρά τίς πολλές δυσκολίες, τήν προσφυγιά καί τόν ξεριζωμό πού ἔζησαν οἱ πρόγονοί μας, δέν θά ἐπιτρέψει νά σβήσουν οἱ μνῆμες καί ὁ πολιτισμός πού ξεδίπλωσε ἐνώπιόν μας ὁ Ἀλέκος Μαρκόγλου μέ τό ἔργο του Πατρίδες Μικρᾶς Ἀσίας οὔτε νά χαθοῦν οἱ ἀναμνήσεις ἀπό τή ζωή στήν εὐλογημένη Μικρασία!

Ἄς μήν ἀφήσουμε τό κεράκι τῆς μνήμης νά σβήσει.

Ἄς τό προστατεύσουμε μέ τήν ἀγάπη μας.

Ἄς τό βοηθήσουμε νά δυναμώσει καί νά γίνει λαμπάδα μέ φλόγα μεγάλη πού θά φωτίζει καί θά ζεσταίνει τίς καρδιές μας γιά πάντα.

Σᾶς εὐχαριστῶ πού μέ ἀκούσατε!

Τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου 9 Ἰουλίου 2022 ἐψάλη στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Νέας Ἁλικαρνασσοῦ Κῶ ὁ Πανηγυρικός Ἑσπερινός τῶν ἐγκαινίων χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ. Στόν Ἑσπερινό συγχοροστατοῦσαν οἱ Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίας καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομος, ἐνῶ τῶν Ἱερέων προεξῆρχε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ. Παρών ἦταν τό σύνολο τῶν κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μέ ἐπικεφαλής τόν Αἰδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Ἰωάννη Διακοπαναγιώτη, Γενικό Ἀρχιερατικό Ἐπίτροπο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Τή στιγμή τῆς ἐνάρξεως τοῦ Ἑσπερινοῦ εἰσῆλθε στόν Ἱερό Ναό ἡ ἱστορική Εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τήν ὁποία ἔφερε ἀπό τήν Ἁλικαρνασσό ἡ Ἰσιδώρα Μαρκόγλου καί τήν διεφύλαξε ὡς πολύτιμο κειμήλιο ἡ κόρη της Μαριώ Μαρκόγλου γιά νά τοποθετηθεῖ στόν Ἱερό Ναό ὅταν αὐτός θά ἦταν ἕτοιμος. Τό Ἱερό Κειμήλιο, μέχρι τήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, διεφύλαξε μέ σεβασμό ὁ κ. Γεώργιος Σπύρου καί ἡ οἰκογένειά του.

Κατά τή διάρκεια τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ πραγματοποιήθηκε ὁ καταμερισμός τῶν Ἁγίων Λειψάνων, τά ὁποῖα τήν ἑπομένη τοποθετήθηκαν στήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.
Μέ τήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἑσπερινοῦ ἡ κ. Ἀργυρώ Κατσίλλη, Ἐπίτιμη Πρόεδρος τοῦ Λυκείου Ἑλληνίδων Κῶ, διάβασε ποίημα τῆς κ. Ἕλλης Χόνδρου καί ὁ κ. Ἰωάννης Πεταλᾶς, Ἱεροψάλτης τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Παύλου πόλεως Κῶ, εἶπε ἕνα τραγούδι γιά τόν Ἅγιο Γεώργιο. Ἐν συνεχείᾳ ὁ Σεβασμιώτατος εὐχαρίστησε τούς παρισταμένους καί ὅσους συνέβαλαν στήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, κάνοντας πραγματικότητα τό ὄνειρο πολλῶν γενεῶν Μικρασιατῶν.

Μετά τό πέρας τοῦ Πανηγυρικοῦ Ἑσπερινοῦ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἔψαλε Ἐπιμνημόσυνη Δέηση στό μνημεῖο τῶν Πεσόντων Μικρασιατῶν, τό ὁποῖο βρίσκεται ἀπέναντι ἀπό τήν εἴσοδο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ καί φιλοτέχνησε ὁ Δαυΐδ Χατζηδαυΐδ, Ὑπεύθυνος τοῦ Ἐργαστηρίου Ψηφιδωτῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Τό μνημεῖο χρηματοδότησε ἡ κ. Ἀντωνία Σκαλέρη.
Στόν Ἑσπερινό ἔψαλε χορός Ἱεροψαλτῶν ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Γεωργίου Σακέλλη, Καθηγητοῦ Βυζαντινῆς Μουσικῆς Πρωτοψάλτου τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Κῶ καί Προέδρου τοῦ Συλλόγου Ἱεροψαλτῶν Κῶ. Παρέστη συμπροσευχομένη ἡ γερόντισσα Εὐπραξία, Καθηγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νεκταρίου Κῶ, μέ τή συνοδεία της.

Τήν Κυριακή 10 Ἰουλίου 2022 τελέσθηκε ὁ Ὄρθρος ἡ Ἀκολουθία τῶν Ἐγκαινίων. Ἀμέσως μετά ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ τέλεσε τή Θεία Λειτουργία συμπαραστατούμενος ἀπό τούς Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμία καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομο, ἐνῶ τῶν Ἱερέων προεξῆρχε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ.

Μετά τή Θεία Λειτουργία ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἀνέγνωσε τό Σεπτό Μήνυμα τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Ἀμέσως μετά κάλεσε νά ἀπευθύνουν λόγο στό ἐκκλησίασμα οἱ Μητροπολῖτες Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίας καί Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου κ.κ. Χρυσόστομος, καθώς καί ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων π. Ναθαναήλ.

Ἐν συνεχείᾳ ὁμίλησε ὁ κ. Θεοδόσιος Νικηταρᾶς, Δήμαρχος Κῶ, καί ὁ κ. Ἀλέκος Μαρκόγλου, Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος». Ἔπειτα, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ἐπέδωσε στόν κ. Θεοδόσιο Βαρκᾶ, Ἄρχοντα Μαΐστορα τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ., τόν Σταυρό τῆς Παμμακαρίστου, πού φέρουν οἱ Ὀφφικιάλιοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καί ἀπένειμε τόν Χρυσό Σταυρό τῆς ἐν Δωδεκανήσῳ Ἐκκλησίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στόν κ. Ἐμμανουήλ Τσιγαρᾶ καί στόν κ. Ἀλέκο Μαρκόγλου, Ἐπίτιμο καί νῦν Πρόεδρο, ἀντιστοίχως, τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος».

Στίς Ἀκολουθίες μεταξύ ἄλλων παρέστησαν ὁ κ. Θεοδόσιος Νικηταρᾶς, Δήμαρχος Κῶ, ὁ κ. Παναγιώτης Ἀβρίθης, Νομικός Σύμβουλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καί Ἀναπληρωτής Δημάρχου, ἡ κ. Διονυσία Τελλῆ, Πρόεδρος τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Δήμου Κῶ, ὁ κ. Βασίλειος Ὑψηλάντης, Βουλευτής Δωδεκανήσου καί Κοσμήτορας τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, ἡ κ. Μίκα Ἰατρίδη, Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἰωάννης Παππᾶς, Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἠλίας Καματερός, πρ. Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Γεώργιος Νικητιάδης, πρ. Βουλευτής Δωδεκανήσου, ὁ κ. Ἰωάννης Καμπανής, Ἔπαρχος Κῶ-Νισύρου, οἱ κύριοι Γεώργιος Κυρίτσης καί Μιλτιάδης Φάκκος, πρώην Δήμαρχοι Κῶ, ὁ κ. Ἐμμανουήλ Θεοδώρου, Ὑποστράτηγος-Ὑποδιοικητής ΑΣΔΕΝ ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ κ. Δημητρίου Χούπη, Ἀντιστρατήγου Διοικητοῦ ΑΣΔΕΝ, ὁ κ. Σπυρίδων Κογιάννης, Ταξίαρχος Διοικητής 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Λουκᾶς Θάνος, Ταξίαρχος τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας Διευθυντής Β΄ Ἀστυνομικῆς Διευθύνσεως Δωδεκανήσου, ὁ κ. Γεώργιος Σοφιανίδης, Ἀντιστράτηγος ἐ.ἀ. διατελέσας Διοικητής τῆς 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Στυλιανός Σεργεντάνης, Ὑποστράτηγος ἐ.ἀ. διατελέσας Διοικητής τῆς 80 ΑΔΤΕ, ὁ κ. Γεώργιος Σταματογιάννης, Διοικητής ΝΑΣ Κῶ, ὁ κ. Ἀριστοτέλης Παυλίδης, Πρόεδρος τοῦ ΔΙΙΚΩ, ἡ κ. Ἀφροδίτη Μπιλλήρη, Νομική Σύμβουλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ὁ κ. Γεώργιος Χρυσούλακης, Πρόεδρος ΤΕΕ Κῶ, ἡ κ. Σέβη Βλάχου, Ἀντιδήμαρχος Ἀθλητισμοῦ καί Πολιτισμοῦ, ὁ κ. Ἀντώνιος Γιαννικουρής, Πρόεδρος τοῦ ΤΕΕ Δωδεκανήσου, ὁ κ. Θεοδόσιος Βαρκᾶς, Ἄρχων Μαΐστωρ τῆς Μ.τ. Χ.Ἐ. καί μελετητής τοῦ ἔργου, ἡ κ. Ἐλβάν Κοτζαογλάν, Πρόεδρος τοῦ Βακούφ Κῶ, ὁ κ. Τράμπα Ἰρφάν, Ἰμάμης Κῶ, ὁ κ. Ἀλέκος Μαρκόγλου, Καθηγητής καί Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», ὁ κ. Ἐμμανουήλ Τσιγαρᾶς, Ἐπίτιμος Πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος», ὁ κ. Νικόλαος Μανούσης, ἐπί πολλά ἔτη Μέλος τοῦ Δ.Σ. τοῦ ΔΙΙΚΩ, ὁ κ. Γεώργιος Τάλλαρος, Γενικός Γραμματέας τοῦ ΔΙΙΚΩ, ὁ κ. Ματθαῖος Καζαμίας, Πρόεδρος τοῦ Συνδέσμου Παλαιῶν Πολεμιστῶν Κῶ καί Ἀπογόνων, ὁ κ. Νικόλαος Ἰτσινές, Καθηγητής, ὁ κ. Ἀνδρέας Χατζημιχαήλ, ὑπεύθυνος Ἐθιμοτύπιας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, καθώς καί ὁ ἐξ Ἑλβετίας Ἄρχων τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ. κ. Πουρνάρας μετά τῆς συζύγου αὐτοῦ.

Μετά τήν ὁλοκλήρωση τῶν Ἐγκαινίων προσεφέρθη ἀπό τήν κ. Ἰουλία Βασιλείου-Πουλιοῦ καί τόν κ. Νικόλαο Πουλιοῦ ἐπίσημο γεῦμα στό Ξενοδοχεῖο Kos Aktis.

Στά πλαίσια τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν 100 ἐτῶν ἀπό τή Μικρασιατική Καταστροφή, τό βράδυ τῆς Κυριακῆς 10 Ἰουλίου, δόθηκε μέ μεγάλη ἐπιτυχία στό ΔΙΙΚΩ συναυλία μέ μικρασιάτικα τραγούδια ἀπό τόν κ. Μπάμπη Τσέρτο καί τούς συνεργάτες του.

Σημαντική ἦταν ἡ συνεισφορά τοῦ Ἱερατικῶς Προϊσταμένου τῆς Ἐνορίας Αἰδεσιμωτάτου Οἰκονόμου π. Ἀναστασίου Τσουκνιᾶ στήν ὁλοκλήρωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου,
ὁ Δῆμος Κῶ, καί ὁ
Σύλλογος Μικρασιατῶν Κῶ «Ὁ Ἡρόδοτος»
Σᾶς προσκαλοῦν
τήν Κυριακή 10 Ἰουλίου 2022 στά
ἐγκαίνια τοῦ Νεόδμητου Ἱεροῦ Ναοῦ
Ἁγίου Γεωργίου Νέας Ἁλικαρνασσοῦ Κῶ
σύμφωνα μέ τό ἀκόλουθο Πρόγραμμα:

 ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ, 7.00 μ.μ.
ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΓΙΝΕΙ
Ο ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ
ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ

ΚΥΡΙΑΚΗ 10 ΙΟΥΛΙΟΥ, 7.00 π.μ.
ΟΡΘΡΟΣ, ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ,
ΠΡΩΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Κυριακή 3 Ἰουλίου 
στίς 7.30 μ.μ. θά τελεσθεῖ Ἀρχιερατικός Ἑσπερινός στό Ἱερό Κάθισμα τῶν ἐν Δωδεκανήσῳ Ἁγίων καί τῶν ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Κώου καί Νισύρου διαλαμψάντων στό Ἀσφενδιοῦ (περιοχή Μονάγρι) χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας
κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων
μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ 
δέν θά ἀκολουθήσει τό καθιερωμένο παραδοσιακό γλέντι οὔτε θά ὑπάρχει μουσική.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στό Ἱερό Κάθισμα εἶναι ὑποχρεωτική ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τό Σάββατο 2 Ἰουλίου ἑορτάζει ἡ Ὁσία Μελώ ἡ ἐν Βουρρίνῃ τῆς Κῶ.

Στίς 7.00 π.μ. θά τελεστεῖ Ὄρθρος καί ἐν συνεχείᾳ Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας
κ. Ναθαναήλ.

Λόγῳ τῶν ἐκτάκτων μέτρων δέν θά ὑπάρξει λεωφορεῖο γιά τή μετακίνηση τῶν προσκυνητῶν.
Ἡ μετακίνησή τους θά πρέπει νά γίνει
μέ ἴδια μέσα.
Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν στήν Ἱερά Μονή εἶναι ὑποχρεωτική ἡ τήρηση τῶν ἀποστάσεων καί ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΗΤΑ

Σᾶς ἐνημερώνουμε ὅτι τήν 21η Ἰουνίου ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τή μνήμη τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρος Νικήτα τοῦ Νισυρίου.

Πρόγραμμα Ἑορτασμοῦ

Ἀπό τή 12η τοῦ μηνός Ἰουνίου καθημερινά τελεῖται ὁ Ἑσπερινός καί ἡ Ἱερά Παράκληση τοῦ Ἁγίου Νικήτα, στίς 7.00 μ.μ.

Τήν 20ή Ἰουνίου, παραμονή τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου, θά ψαλεῖ Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀγκύρας κ.κ. Ἱερεμίου,
στίς 7.00 μ.μ.

Μετά τό πέρας τοῦ Πανηγυρικοῦ Ἑσπερινοῦ θά γίνει ἡ λιτάνευση τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνας τοῦ Ἁγίου Νικήτα πρός τόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Γενεσίου Θεοτόκου Ποταμητίσσης καί, ἐν συνεχείᾳ, θά προσφερθεῖ ὡς εὐλογία φαγητό στό Ζωσιμοπούλειο καί θά ἀκολουθήσει παραδοσιακό γλέντι.

Γιά τή μετάβαση στή Νίσυρο προσκυνητῶν ἀπό τήν Κῶ τό πλοῖο «ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗΜΗΤΡΗΣ» θά πραγματοποιήσει τό ἀπόγευμα τῆς 20ῆς Ἰουνίου δρομολόγιο ἀπό τήν Καρδάμαινα γιά τή Νίσυρο
στίς 5.00 μ.μ.

Τό δρομολόγιο γιά ἐπιστροφή ἀπό τή Νίσυρο στήν Καρδάμαινα θά ξεκινήσει στίς 10.30 μ.μ.

Κρατήσεις θέσεων: τηλ. 2242031306, κιν. 6970625808 κ. Παρασκευή.

Τήν κυριώνυμη ἡμέρα, 21η Ἰουνίου, θά ψαλεῖ ὁ Ὄρθρος καί θά τελεσθεῖ Θεία Λειτουργία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ, στίς 7.00 π.μ.

Τήν παραμονή θά προσφερθεῖ κέρασμα καί ἀνήμερα καφές.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τήν Τρίτη 17η Μαΐου καί ὥρα 7.00 μ.μ. θά τελεσθεῖ Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός εἰς τό Ἱερό Ἐξωκκλήσιο τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Κλαυδίας (Ἁγιάκλαφτη) στό Πυλί (περιοχή Ἀμούτσα), χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι ἀπό τήν 9η Μαΐου 2022 θά ξεκινήσει καί πάλι ἡ τέλεση τῆς Ἱερᾶς Παρακλήσεως εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον κάθε Δευτέρα 6.00 μ.μ. στό Ἱερό Μητροπολιτικό Παρεκκλήσιο Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

Κατά τήν προσέλευση καί παραμονή τῶν πιστῶν ἐντός τοῦ Ἱεροῦ Παρεκκλησίου εἶναι ὑποχρεωτική ἡ χρήση μάσκας καί ἡ τήρηση ὅλων τῶν μέτρων προστασίας ἀπό τόν κορωνοϊό Covid-19.

† Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ
ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ
ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ EΛΕΟΣ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

* * *

Διατρέξαντες τόν δόλιχον τῶν ἀσκητικῶν ἀγώνων τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί βιώσαντες ἐν κατανύξει τά σεπτά Πάθη τοῦ Κυρίου, ἔμπλεοι νῦν τοῦ ἀϊδίου φωτός τῆς λαμπροφόρου Αὐτοῦ Ἐγέρσεως, ὑμνοῦμεν καί δοξολογοῦμεν τό ὑπερουράνιον ὄνομα Αὐτοῦ, ἀναβοῶντες τό κοσμοχαρμόσυνον «Χριστός Ἀνέστη!».

Ἀνάστασις εἶναι ὁ πυρήν τῆς πίστεως, τῆς εὐσεβείας, τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς ἐλπίδος τῶν Ὀρθοδόξων. Ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, εἰς τήν θεανθρωπίνην μυστηριακήν καί λατρευτικήν, πνευματικήν, ἠθικήν καί ποιμαντικήν ἔκφρασίν της καί εἰς τήν καλήν μαρτυρίαν περί τῆς ἐλθούσης ἐν Χριστῷ χάριτος καί τῆς προσδοκωμένης «κοινῆς ἀναστάσεως», ἐνσαρκώνει καί ἀντανακλᾷ τήν συντριβήν τοῦ κράτους τοῦ θανάτου διά τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, καί τήν ἀπελευθέρωσιν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς «δουλείας τοῦ ἀλλοτρίου». Ἀνάστασιν μαρτυροῦν οἱ Ἅγιοι καί οἱ Μάρτυρες τῆς πίστεως, τό δόγμα, τό ἦθος, ἡ κανονική δομή καί λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ἱεροί ναοί, τά μοναστήρια καί τά σεπτά προσκυνήματά μας, ὁ ἔνθεος ζῆλος τοῦ ἱεροῦ κλήρου, ἡ ἀπροϋπόθετος ἀφιέρωσις τοῦ ἔχειν καί τοῦ εἶναι τῶν μοναχῶν εἰς τόν Χριστόν, τό ὀρθόδοξον φρόνημα τῶν πιστῶν καί ἡ ἐσχατολογική ὁρμή συνόλου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ τρόπου τοῦ βίου.

Ὁ ἑορτασμός τοῦ Πάσχα δέν εἶναι διά τούς Ὀρθοδόξους μία προσωρινή ἀπόδρασις ἀπό τήν ἐγκόσμιον πραγματικότητα καί τάς ἀντιφάσεις της, ἀλλά διατράνωσις τῆς ἀκλονήτου πίστεως, ὅτι ὁ πατήσας θανάτῳ τόν θάνατον Λυτρωτής τοῦ ἀδαμιαίου γένους εἶναι ὁ Κύριος τῆς ἱστορίας, ὁ ἀεί «μεθ᾽ ἡμῶν» καί «ὑπέρ ὑμῶν» Θεός τῆς ἀγάπης. Πάσχα εἶναι ἡ βιωματική βεβαιότης, ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἐλευθεροποιός Ἀλήθεια, τό θεμέλιον, ὁ ὑπαρκτικός ἄξων καί ὁρίζων τῆς ζωῆς μας. «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰωάν. ιε´, 5). Οὐδεμία περίστασις, «θλῖψις ἤ στενοχωρία ἤ διωγμός ἤ λοιμός ἤ γυμνότης ἤ κίνδυνος ἤ μάχαιρα» (Ρωμ. η´, 35) δύναται νά χωρίσῃ τούς πιστούς ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή ἡ ἀκλόνητος πεποίθησις ἐμπνέει καί ἐνισχύει τήν δημιουργικότητά μας καί τήν βούλησιν νά καθιστάμεθα ἐν τῷ κόσμῳ «Θεοῦ συνεργοί» (Α΄ Κορ. γ´9). Ἐγγυᾶται, ὅτι ἀπέναντι εἰς ἀνυπέρβλητα ἐμπόδια καί ἀδιέξοδα, ἐκεῖ ὅπου κατ᾽ ἄνθρωπον δέν διαφαίνεται λύσις, ὑπάρχει ἐλπίς καί προοπτική. «Πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντι με Χριστῷ» (Φιλιπ. δ´, 13). Ἐν Χριστῷ ἀναστάντι γνωρίζομεν ὅτι τό κακόν, ὑπό ὅλας του τάς μορφάς, δέν ἔχει τόν τελευταῖον λόγον εἰς τήν πορείαν τῆς ἀνθρωπότητος.

Πεπληρωμένοι εὐγνωμοσύνης καί χαρᾶς διά τήν ἀποδοθεῖσαν ὑπό τοῦ Κυρίου τῆς δόξης τιμήν καί ὑψίστην ἀξίαν εἰς τόν ἄνθρωπον, θλιβόμεθα ἐνώπιον τῆς πολυκεφάλου βίας, τῆς κοινωνικῆς ἀδικίας καί τῆς καταπατήσεως τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων εἰς τήν ἐποχήν μας. «Τό φαιδρόν τῆς ἀναστάσεως κήρυγμα» καί τό «Χριστός Ἀνέστη» συνηχοῦν σήμερον μέ τήν κλαγγήν τῶν ὅπλων, τήν κραυγήν ἀγωνίας τῶν ἀθώων θυμάτων τῆς πολεμικῆς βίας καί τῶν προσφύγων, μεταξύ τῶν ὁποίων εὑρίσκονται πολυάριθμα ἀθῶα παιδία. Διεπιστώσαμεν ἰδίοις ὄμμασι τά προβλήματα κατά τήν πρόσφατον ἐπίσκεψίν μας εἰς τήν Πολωνίαν, ὅπου κατέφυγεν ὁ κύριος ὄγκος τῶν προσφύγων ἐξ Οὐκρανίας. Συμπάσχομεν μέ τόν εὐσεβῆ καί γενναῖον Οὐκρανικόν λαόν, ὁ ὁποῖος αἴρει βαρύν σταυρόν, προσευχόμεθα καί ἀγωνιζόμεθα διά τήν εἰρήνην καί τήν δικαιοσύνην δι᾽ ὅσους τάς στεροῦνται. Εἶναι ἀδιανόητον δι᾽ ἡμᾶς τούς Χριστιανούς νά σιωπῶμεν ἐνώπιον τῆς καταρρακώσεως τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας. Ὁμοῦ μετά τῶν θυμάτων τῶν ἐνόπλων συγκρούσεων, ὁ «μεγάλος ἡττημένος» τῶν πολέμων εἶναι ἡ ἀνθρωπότης, ἡ ὁποία εἰς τήν μακράν ἱστορίαν της δέν κατώρθωσε νά καταργήσῃ τόν πόλεμον. Ὁ πόλεμος ὄχι μόνον δέν λύει προβλήματα, ἀλλά δημιουργεῖ νέα καί πολυπλοκώτερα. Σπείρει διχασμόν καί μῖσος, μεγεθύνει τό χάσμα μεταξύ τῶν λαῶν. Ἡμεῖς πιστεύομεν στερρῶς, ὅτι ἡ ἀνθρωπότης δύναται νά ζήσῃ χωρίς πολέμους καί βίαν.

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἐκ τῆς φύσεώς της, λειτουργεῖ ὡς παράγων εἰρήνης. Ὄχι μόνον δέεται ὑπέρ τῆς «ἄνωθεν εἰρήνης» καί τῆς «εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου», ἀλλά τονίζει τήν σημασίαν τῆς ἀνθρωπίνης προσπαθείας διά τήν ἑδραίωσίν της. Ἴδιον τοῦ χριστιανοῦ εἶναι πρωτίστως «τό εἰρηνοποιεῖν». Ὁ Χριστός μακαρίζει τούς εἰρηνοποιούς, ὁ ἀγών τῶν ὁποίων εἶναι ἁπτή παρουσία τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ κόσμῳ καί εἰκονίζει τήν εἰρήνην τήν «πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν» (Φιλιπ. δ´, 7), ἐν τῇ «καινῇ κτίσει», ἐν τῇ εὐλογημένῃ Βασιλείᾳ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἐκκλησία μας, ὡς προσφυῶς τονίζεται εἰς τό κείμενον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου «Ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς». Τό κοινωνικό ἦθος της Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, «τιμᾷ τούς μάρτυρες, οἱ ὁποῖοι προσέφεραν τή ζωή τους γιά τήν εἰρήνην, ὡς μάρτυρες τῆς δύναμης τῆς ἀγάπης, τοῦ κάλλους τῆς δημιουργίας στήν ἀρχική καί τελική της μορφή, καί τῆς ἰδεώδους ἀνθρωπίνης συμπεριφορᾶς, ὅπως τήν ὑπέδειξε ὁ Χριστός κατά τή διάρκεια τῆς ἐπίγειας διακονίας Του» (§ 44).

Τό Πάσχα εἶναι πανήγυρις ἐλευθερίας, χαρᾶς καί εἰρήνης. Ἀνυμνοῦντες εὐσεβοφρόνως τήν Ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ καί βιοῦντες ἐν αὐτῇ καί τήν ἰδικήν μας συνανάστασιν, προσκυνοῦντες δέ ἐν πίστει τό μέγα μυστήριον τῆς Θείας Οἰκονομίας, καί μετέχοντες τῆς «κοινῆς τῶν ὅλων πανηγύρεως», ἀπευθύνομεν ἐκ τῆς ἀεί σταυροαναστασίμου πανσέπτου καθέδρας τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως πρός πάντας ὑμᾶς, τιμιώτατοι ἀδελφοί καί προσφιλέστατα τέκνα, ἐγκάρδιον πασχάλιον χαιρετισμόν, ἐπικαλούμενοι ἐφ᾽ ὑμᾶς τήν χάριν καί τό ἔλεος τοῦ νεκρώσαντος τόν ᾍδην καί χαρισαμένου ἡμῖν τήν αἰώνιον ζωήν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ παντός.

Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα ,βκβ´
† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως
διάπυρος πρός Χριστόν Ἀναστάντα
εὐχέτης πάντων ὑμῶν.