Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου φέρει εἰς γνῶσιν τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν ὅτι τήν Πέμπτη 28ην Μαΐου τήν 7.30 μ.μ. θά τελεσθῆ Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός χοροστατοῦντος τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας κ. Ναθαναήλ στό Ἱερό Ἐξωκκλήσιο τῆς Ἁγίας Ὑπομονῆς στήν περιοχή Μεσσαριᾶς, ἀνεγερθέντος ὑπό τῆς οἰκογενείας Μηνᾶ Κασίου.
Τήν δέ ἐπομένην ἡμέρα Παρασκευή θά τελεσθῆ Θεία Λειτουργία.

Ἐκ τοῦ Γραφείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Κώου καί Νισύρου ἀνακοινώνει ὅτι τό Σάββατον 23ην Μαΐου 2015 ὥραν 6ην μ.μ. θά τελεσθῇ εἰς τόν Ἱερόν Ναόν τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Πτωχῶν, ἐπί τῆς ὁδοῦ Ἀρτεμησίας, Μέγας Ἀρχιερατικός Ἑσπερινός ἐπί τῇ μνήμῃ τῆς Ἀνακομιδῆς τῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Νικολάου, χοροστατοῦντος τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας Μητροπολίτου Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ.

Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Τήν Κυριακή 17 Μαΐου ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ χοροστάτησε στόν Ἑσπερινό πού τελέστηκε στό Ἱερό Ἐξωκκλήσιο τῆς Ἁγίας Κλαυδίας (Ἁγιά Ἄκλαυτη) στό Πυλί.
Πλῆθος προσκυνητῶν κατέκλυσε τό χῶρο γύρω ἀπό τό ἐκκλησάκι γιά νά προσευχηθεῖ.
Ὁ Σεβασμιώτατος εὐχαρίστησε τήν Ἀρχαιολογική Ὑπηρεσία, ἡ ὁποία συγκατετέθη στήν ἀναστήλωση τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας, διότι, ὅπως χαρακτηριστικά ἀνέφερε κατά τήν ὁμιλία του, εἶναι ἀπαραίτητο να φροντίζουμε τήν κληρονομιά τήν ὁποία ἔχουν ἀφήσει σέ ἐμᾶς οἱ πρόγονοί μας.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Φέρεται εἰς γνῶσιν τῶν εὐσεβῶν χριστιανῶν ὅτι τήν 17ην Μαΐου, ἡμέρα Κυριακή, καί ὥρα 7.30 μ.μ. θά τελεσθῆ Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός εἰς τό Ἱερό Ἐξωκκλήσιο τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Κλαυδίας (Ἁγιάκλαφτη) εἰς τό Πυλί (περιοχή Λίμνη), χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου ἡμῶν κ. Ναθαναήλ.

Ἐκ τοῦ Γραφείου
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ θά τελέσει Παράκληση στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο γιά τούς μαθητές τῆς  Γʹ Τάξεως τῶν Λυκείων τοῦ νησιοῦ μας κατά τό ἀκόλουθο πρόγραμμα:

Γενικό Λύκειο Ἀντιμαχείας: Παρασκευή 8 Μαΐου στίς 11.30 π.μ. στόν Ἱερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀντιμαχείας.

Λύκεια Πόλεως Κῶ: Δευτέρα 11 Μαΐου στίς 09.00 π.μ. στό Ἱερό Μητροπολιτικό Παρεκκλήσιο Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

Γυμνάσιο-Λυκειακές Τάξεις Ζηπαρίου: Τρίτη 12 Μαΐου στίς 10.00 π.μ. στόν Ἱερό Ναό Θείας Ἀναλήψεως Ζηπαρίου.

Ἑσπερινό Γυμνάσιο Κῶ: Τρίτη 12 Μαΐου στίς 08.00 μ.μ. στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Νικολάου Πυλίου.

Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ ἀποτελεῖ ἐπεξεργασμένη μορφὴ τῆς παρουσίασης τοῦ βιβλίου τῆς κ. Χαρᾶς Κοσεγιὰν μὲ τίτλο «ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΙΒΙΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Συμβολὴ στὴν ἔρευνα μέσα ἀπὸ τὸ παράδειγμα –κυρίως- τῶν Παραδοσιακῶν Τραγουδιῶν τῆς Καρπάθου» (ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΣΕΙΡΑ ΑΥΤΟΤΕΛΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΑΡ. 5, Ἐκδόσεις Παπαζήση, Ἀθήνα, 2010), ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναὴλ σὲ ἐκδήλωση ποὺ διοργάνωσε ὁ Πνευματικὸς Ὅμιλος Κώων «Φιλητᾶς» στὸ Πολύκεντρο Θαλασσινοῦ στὶς 6 Νοεμβρίου 2013.

Ἀγαπητοί μου,
Μὲ ξεχωριστὴ χαρὰ ἀποδέχθηκα τὴν πρόφρονα πρόσκληση τοῦ Πνευματικοῦ Ὁμίλου Κώων «ΦΙΛΗΤΑΣ» νὰ παρουσιάσω τὸ ἔργο «ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΙΒΙΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Συμβολὴ στὴν ἔρευνα μέσα ἀπὸ τὸ παράδειγμα –κυρίως- τῶν Παραδοσιακῶν Τραγουδιῶν τῆς Καρπάθου» τῆς κ. Χαρᾶς Κοσεγιάν, τῆς ἀγαπητῆς Χαρᾶς, στὴ σημερινὴ ἐκδήλωση.

Νομίζω ὅτι θὰ μποροῦσαμε νὰ ξεκινήσουμε μὲ μία διαπίστωση, ἡ ὁποία γιὰ τοὺς εἰδικούς, ἀλλὰ ὄχι καὶ γιὰ ἐμᾶς τοὺς ὑπολοίπους, εἶναι αὐτονόητη: πολλὰ νεοελληνικὰ δημοτικὰ τραγούδια ἀντλοῦν τὰ θέματά τους ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους χρόνους καὶ μᾶς μεταφέρουν ὁλοζώντανες ἐπιβιώσεις τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ κόσμου.
Ἡ διαπίστωση αὐτὴ τῶν εἰδικῶν μελετητῶν εἶναι ἰδιαίτερα σημαντική, ὥστε νὰ θεμελιώσουμε τὴν πίστη μας στὴν ἱστορικὴ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Οἱ ἀδιόρατες, ἀλλὰ ὑπαρκτές, διαδρομὲς τῆς παράδοσης μᾶς προσφέρουν ἄφθονο, πρωτογενὲς καὶ ἀνεπηρέαστο ἀπὸ ἐξωτερικοὺς παράγοντες ὑλικὸ μελέτης μὲ τὴ βοήθεια τοῦ ὁποίου καταδεικνύεται ὡς αὐτονόητο γιὰ ἐμᾶς, ἀλλὰ ὄχι γιὰ ὅλους, αὐτὸ ποὺ ἤδη ἀναφέραμε: ἡ ἀδιάσπαστη ἱστορικὴ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἡ ἑνότητα τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ μὲ τὸν σύγχρονο πολιτισμό. Στὸ σημεῖο αὐτὸ πρέπει νὰ τονίσω ὅτι ὅταν χρησιμοποιῶ τὴ λέξη πολιτισμὸς δὲν ἀναφέρομαι στὴν παραγωγὴ ἔργων, ποὺ παραμένουν ξένα πρὸς τὴν παράδοσή μας, ἀλλὰ στὴν πολιτιστικὴ συνείδηση μὲ τὴν ὁποία ζυμώθηκε, μεγάλωσε, ἔζησε καὶ πέθανε ὁ λαός μας, στὸ χωριό, στὸ νησί, στὴν οἰκογένεια, στὴν ἐνορία, στὴ χαρὰ καὶ στὴ λύπη, στὴ ζωὴ καὶ στὸ θάνατο.

Εὔκολα μπορεῖ ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς νὰ συνειδητοποιήσει τὴ σπουδαιότητα μιᾶς τέτοιας παραδοχῆς, ἰδιαίτερα σήμερα ποὺ ἡ ἀμφισβήτηση, μέσα καὶ ἔξω ἀπὸ τὴν πατρίδα μας, κινδυνεύει νὰ ὑπερκεράσει τὴν ἐπιστημονικὴ βεβαιότητα σχετικὰ μὲ τὴν ἀδιάσπαστη συνέχεια τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ λαοῦ μας καὶ νὰ μᾶς κάνει νὰ ἀπεμπολήσουμε ὅ,τι μᾶς ἀνήκει. Πρόκειται γιὰ βεβαιότητα, ἡ ὁποία δηλώνεται σαφέστατα μέσα ἀπὸ πλῆθος ὁδῶν, μία ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἶναι καὶ ἡ ὁδὸς τῆς λαογραφικῆς καταγραφῆς καὶ μελέτης.

Ἀκόμη καὶ ἂν δὲν ἀποδεχθοῦμε τὴν ἔννοια τῆς «συλλογικῆς μνήμης» μὲ τὴν ἔννοια ποὺ τὴν ἀντιλαμβάνεται ὁ ἁπλὸς κόσμος ὅταν ἀκούει στὴν τηλεόραση καὶ στὸ ραδιόφωνο ἢ διαβάζει σὲ ἔντυπα καὶ στὸ διαδίκτυο ὅτι «τὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο στοιχεῖο ὑπάρχουν ἢ ἔχουν ἐνσωματωθεῖ στὸ DNA τοῦ λαοῦ μας», δηλαδὴ μὲ τὴν ἔννοια τῆς μετατροπῆς μιᾶς σειρᾶς ἀπὸ ἐπίκτητες πληροφορίες καὶ συνήθειες σὲ ἐγγενεῖς, εἶναι σαφὲς ὅτι ἡ «συλλογικὴ μνήμη» ἀποτελεῖ ἕνα καίριο στοιχεῖο τῆς ἰδιοπροσωπίας κάθε λαοῦ καὶ ἐν προκειμένῳ τοῦ ἑλληνικοῦ.
Ἡ συγκρότηση αὐτῆς τῆς «συλλογικῆς μνήμης» γίνεται μὲ τὴ σταδιακὴ μεταφορὰ πληροφοριῶν ἀπὸ τὴ μία γενιὰ στὴν ἑπόμενη καὶ τὴν ἐνσωμάτωσή τους στὸ ἤδη ὑπάρχον ὑλικό.
Ἡ μεταφορὰ αὐτῶν τῶν πληροφοριῶν γίνεται σχεδὸν πάντοτε προφορικά, χωρὶς αὐτὸ νὰ ἀλλοιώνει τὴν ἀκρίβειά τους, ἀλλὰ μὲ τὸ πρόσθετο πλεονέκτημα ὅτι μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο διατηρεῖται ἡ ζωντάνια καὶ ἡ φρεσκάδα τους, καθὼς εὔκολα, κάθε νέα γενιά, ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἐπεξεργαστεῖ ἐκ νέου τὸ ὑλικό της καὶ νὰ τὸ προσαρμόσει στὶς νέες ἀνάγκες καὶ ἀπαιτήσεις κάθε ἐποχῆς.
Δὲ θὰ ἦταν ὑπερβολικὸ νὰ σημειώσουμε ὅτι αὐτὴ ἡ μεταφορά, ποὺ εἶναι ἐξίσου σημαντικὴ μὲ τὴν διάσωση μέχρι τὶς ἡμέρες μας τῶν γραπτῶν ἀριστουργημάτων τοῦ ἀρχαίου κόσμου, ἀνοίγει ἕνα παράθυρο στὸ παρελθόν. Ἕνα παράθυρο ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ γνωρίσουμε τοὺς προγόνους μας καί, γιατὶ ὄχι, νὰ νιώσουμε τὸν παλμό τους.
Αὐτό, λοιπόν, τὸ παράθυρο προσπαθεῖ νὰ ἀνοίξει γιὰ ὅλους μας ἡ κ. Χαρὰ Κοσεγιάν, δόκιμη συγγραφέας καὶ ἐμβριθὴς ἐρευνήτρια.

Ἐπιτρέψτε μου νὰ ξεκινήσω τὴν παρουσίαση τοῦ ἔργου μὲ τὴν καταληκτικὴ εἰσαγωγικὴ παρατήρηση τῆς συγγραφέως, ἡ ὁποία σημειώνει ὅτι «τὰ παραδοσιακὰ τραγούδια τῆς Καρπάθου, διόλου δὲν ἀπέχουν ἀπὸ τὶς παρατηρήσεις ποὺ θὰ ἔκανε ὁ ὁποιοσδήποτε ἐρευνητὴς τῆς δημοτικῆς ποίησης ὁπουδήποτε στὴν Ἑλλάδα». Αὐτὴ ἡ διαπίστωση εἶναι πολλαπλῶς σημαντική: πρώτα γιατὶ ἔτσι ἡ συγκεκριμένη ἔρευνα μπορεῖ νὰ ἐνισχύσει τὴν ἐπιστημονικὴ λαογραφικὴ μελέτη ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα, καθιστάμενη πρότυπο καὶ γιὰ ἄλλους ἐπιστήμονες. Ἔπειτα διότι καταδεικνύει τὴν ἑνότητα τοῦ χώρου τῆς πατρίδας μας, εἴτε ἀναφερόμαστε στὴν Κάρπαθο εἴτε στὸ Μοριὰ εἴτε στὴν Ἤπειρο καὶ στὴ Μακεδονία. Ἡ πορεία τῆς παράδοσης ἀπὸ τὸ παρελθὸν στὸ παρὸν εἶναι κοινὴ καὶ ἑνιαία.
Ἐπίσης, εἶναι σημαντικὴ διότι μᾶς προσφέρει τὴ δυνατότητα νὰ θεωρήσουμε δικά μας, ἀπὸ ὅποια περιοχὴ τῆς Ἑλλάδας καὶ ἂν καταγόμαστε, τὰ τραγούδια τῆς Καρπάθου καὶ τέλος, γιατὶ καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι δὲν ἔχει τόσο μεγάλη σημασία ἂν ἕνα κομμάτι τῆς πατρίδας μας βρίσκεται στὸ κέντρο, στὴν πρωτεύουσα ἢ σὲ μία ἀπομακρυσμένη περιοχή, ἀλλὰ τὸ ὅτι αὐτὸ τὸ κομμάτι διατηρεῖ τὴν ἱκανότητα νὰ παράγει πολιτισμό.

Χάρηκα ἰδιαίτερα διαπιστώνοντας ὅτι ἡ συγγραφέας ξεκίνησε τὴ μελέτη της ἀναφερόμενη στὰ ἀκριτικὰ ἔπη, τὰ ὁποῖα ἐπιβιώνουν μέχρι τὶς ἡμέρες μας, καὶ στὴν προέλευσή τους -τουλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ τὸ μέτρο- ἀπὸ τὴν ὁμηρικὴ ποίηση. Αὐτὴ ἡ σύνδεση ἔφερε στὸ νοῦ μου τὴ συνήθεια πολλῶν μανάδων στὰ νησιά μας, οἱ ὁποῖες κοιμίζουν τὰ παιδιά τους μὲ νανουρίσματα ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὸν ἀκριτικὸ κύκλο. Ποιά ἰσχυρότερη μαρτυρία θὰ μποροῦσε νὰ ἀναζητήσει ὁ ἐρευνητὴς ἀπὸ αὐτὴ τὴν πρακτικὴ γιὰ νὰ ἀποδείξει τὴν ἐπιβίωση τῆς ὁμηρικῆς ποίησης μέχρι τὶς ἡμέρες μας μέσῳ τῶν ἀκριτικῶν τραγουδιῶν;
Μελέτησαν ἄραγε τὸν Ὅμηρο καὶ τὴ λοιπὴ ἀρχαία γραμματεία οἱ δημιουργοὶ τῶν νεοελληνικῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν; Σαφῶς ὄχι! Οἱ κοινὲς μορφὲς καὶ τὸ κοινὸ περιεχόμενο ἐπιβιώνουν χάρη στὴν προφορικὴ μεταβίβασή τους ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιά. Μιὰ ἐνδιαφέρουσα πτυχὴ αὐτῆς τῆς διαδικασίας εἶναι ὅτι μὲ τὸν ἴδιο τρόπο μεταβιβάστηκαν καὶ διασώθηκαν οἱ φόρμες καὶ τὸ περιεχόμενο τῶν ἀρχαίων ἐπῶν καὶ κατὰ τὴν ἀρχαιότητα.

Ἕνα σημαντικὸ στοιχεῖο τῆς ἔρευνας, στὸ ὁποῖο ἤδη ἀναφερθήκαμε, εἶναι ἡ διαχρονικότητα τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν, ὅπως αὐτὴ παρουσιάζεται μέσα ἀπὸ τὸ ἐπικὸ τραγούδι «Τῆς Ἁρπαγῆς», ἕνα τραγούδι ποὺ εἶναι ἰδιαίτερα ἀγαπητὸ στὴν Κάρπαθο καὶ διασώζεται σὲ πολλὲς παραλαγές. «Ὁ κόσμος στὸν ὁποῖο ὁ μύθος κινεῖται εἶναι εὔλογα ὁ κόσμος τῆς Ὁμηρικῆς Ἰλιάδας, οἱ ἀκρίτες, οἱ πολεμιστές, οἱ αἰχμάλωτοι-δοῦλοι, οἱ ἀντρεῖοι ποὺ δὲν λογαριάζουν τίποτα γιὰ τὴν τιμὴ μιᾶς γυναίκας, ἀλλὰ εἶναι καὶ ὁ κόσμος τῆς Ὀδύσσειας, ἡ γυναίκα ποὺ μένει πιστὴ στὸν ἄντρα της καὶ ἐκεῖνος δικαιοῦται νὰ τὴν ξανακερδίσει καὶ τὸ ἐπιτυγχάνει» μᾶς λέει ἡ συγγραφέας. Πράγματι, ὅλα αὐτὰ τὰ στοιχεῖα πείθουν γιὰ τὴν παλαιότητα τοῦ μύθου, γιὰ τὴν προχριστιανικὴ καταγωγὴ τῶν μορφῶν καί, ἐν τέλει, γιὰ τὴ διαχρονικότητα τοῦ τραγουδιοῦ.
Ἄλλο παράδειγμα διαχρονικότητας εἶναι τὸ ὀλυμπίτικο τραγούδι «τοῦ Μικροκωνσταντίνου», τὸ ὁποῖο μὲ τὸν τίτλο τοῦ «Πορφύρη» εἶναι διαδεδομένο σὲ ὁλόκληρο τὸν ἑλληνικὸ κόσμο. Οἱ ἀπαρχές του πρέπει νὰ προσδιοριστοῦν στὴν ἐποχὴ τῆς πατριαρχίας καὶ οἱ μύθοι ποὺ ἐμπεριέχει ἐκτείνονται ἀπὸ τὸν Ὅμηρο μέχρι τὸν Μεγάλο Ἀλέξανδρο, ἐνῶ ὁ πρωταγωνιστὴς ἐνδύεται ὀνόματα βυζαντινῶν ἡρώων καὶ φαντάζεται ὅτι ἐκπροσωπεῖ νεοέλληνες ἥρωες ἀπὸ τὸν Πόντο ὡς τὴν Κάρπαθο καὶ τὴν Κύπρο.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἐπιβάλλεται νὰ ἀναφερθοῦμε στὴν ἰδιαίτερα τιμητικὴ κριτικὴ τοῦ βιβλίου τῆς κ. Κοσεγιὰν στὸ 33ο Τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Χοροστάσι» ἀπὸ τὸν Ὁμότιμο καθηγητὴ Λαογραφίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, κ. Μιχαὴλ Γ. Μερακλῆ, ὁ ὁποῖος, ἀνάμεσα στὶς πολλὲς ἀρετὲς τοῦ τόμου, ἐντοπίζει καὶ τὴν προβολὴ τῆς ἐθνικῆς καὶ πολιτισμικῆς συνέχειας τῆς πατρίδας μας, ἡ ὁποία ἰχνηλατεῖται σὲ αὐτόν.

Ἡ ἀναγνώριση, ὡς τεχνικὴ προωθήσεως τοῦ μύθου ἀποτελεῖ ἕνα οἰκεῖο, ἀγαπητὸ καὶ κοινὸ μοτίβο στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία καὶ στὰ νεοελληνικὰ δημοτικὰ τραγούδια. Εὔκολα θὰ μποροῦσαμε νὰ θυμηθοῦμε μιὰ σειρὰ ἀπὸ ἀναγνωρίσεις ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα (π.χ. τοῦ Ὀδυσσέα, ἀπὸ τὸ σκύλο του, ἀπὸ τὴν παραμάνα του Εὐρύκλεια καί, φυσικά, ἀπὸ τὴ σύζυγό του, τὴν Πηνελόπη, ἀλλὰ καὶ τοῦ Ὀρέστη ἀπὸ τὴν Ἰφιγένεια) καὶ νὰ ἐντοπίσουμε τὰ ἀνάλογα στοιχεῖα στοὺς στίχους τῶν νεοελληνικῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν. Τὸ σημαντικότατο στοιχεῖο τῆς ἀναγνώρισης ἐμπεριέχεται στὸ παραδοσιακὸ τραγούδι «τοῦ πραματευτῆ», στὸ ὁποῖο ἡ τραγικὴ διαδικασία τῆς ἀναγνώρισης ξεκινᾶ ἐνῶ πλησιάζει, ἀναπότρεπτος, ὁ θάνατος καὶ τῶν δύο (ὁ δεύτερος, αὐτὸς ποὺ μαχαίρωσε τὸν ἀδελφό του χωρὶς νὰ τὸ γνωρίζει, αὐτοκτονεῖ, μὲ τὴ σκέψη ὅτι ἀφοῦ δὲν τοὺς ἕνωσε ἡ ζωὴ θὰ τοὺς ἑνώσει ὁ θάνατος). Μέσα σὲ ἕνα μελαγχολικὸ ὕφος ποὺ θυμίζει, ὅπως ὀρθὰ παρατηρεῖ ἡ συγγραφέας, περισσότερο Εὐριπίδη, παρὰ Ὅμηρο, διακρίνουμε ἀνάγλυφα τὰ ἴδια δραματικὰ στοιχεῖα ποὺ ἐντοπίζουμε καὶ στὶς ἀντίστοιχες περιγραφὲς ποὺ φτάνουν μέχρι τὶς ἡμέρες μας ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα.
Στὸ διαχρονικὸ μοτίβο τῆς ἀναγνωρίσεως μποροῦμε νὰ ἀναγάγουμε καὶ μία σειρὰ περιστατικῶν συναντήσεως ἀδελφῆς-ἀδελφοῦ, πατέρα-γιοῦ, μάνας-κόρης καὶ τῶν δύο συζύγων, τὰ ὁποῖα συναντῶνται στὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι, ἀλλὰ παραπέμπουν εὐθέως σὲ ἀφηγηματικὲς μορφὲς τῆς ἀρχαιότητας.

Μιὰ ἄλλη παράμετρος, ὄχι πολὺ γνωστή, ἡ ὁποία διαδραματίζει καθοριστικὸ ρόλο στὴν πορεία καὶ στὴν ἐξέλιξη τοῦ μύθου καὶ τὴν προβάλλει ἡ συγγραφέας εἶναι τὸ παιχνίδι ἀνάμεσα στὴ δύναμη καὶ στὴν ἀδυναμία. Κάποιο ἀπὸ τὰ πρόσωπα τοῦ μύθου, συνήθως μιὰ νεαρὴ κοπέλα, παίζει τὸ ρόλο τοῦ ἀδύνατου καὶ ἂν καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ ἀποφύγει τὴ μοίρα της, τελικά, δὲν τὸ κατορθώνει. Καὶ σὲ αὐτὸ τὸ μοτίβο ἐντοπίζονται πολλὰ καὶ ἐνδιαφέροντα παράλληλα ἀνάμεσα στὴν ἀρχαιοελληνικὴ καὶ στὴ σύγχρονη γραμματεία.

Κορυφαῖο πρέπει νὰ χαρακτηριστεῖ τὸ μοτίβο τῆς ἀνδρείας, τὸ ὁποῖο κυριαρχεῖ ἀνάμεσα στὰ τραγούδια τοῦ ἀκριτικοῦ κύκλου, ἀλλὰ ταυτόχρονα κατέχει ἐξίσου σημαντικὴ θέση καὶ στὰ ὁμηρικὰ ἔπη. Ἡ συγγραφέας ἐντοπίζει καὶ καταγράφει πολλὰ κοινὰ στοιχεῖα. Ἀπὸ αὐτὰ θὰ ἀναφερθοῦμε μόνο στὴν πυκνὴ καὶ συχνὴ χρήση τῆς προσωπικῆς ἀντωνυμίας ἀπὸ τοὺς ἀνδρείους, οἱ ὁποῖοι ἔτσι προβάλλουν τὶς ἰδιαιτερότητές τους καὶ ξεχωρίζουν ἀπὸ τοὺς ἄλλους, τοὺς πολλούς, οἱ ὁποῖοι, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε, δὲν ἔχουν προσωπικότητα, εἶναι ἄνανδροι καὶ ἰσοπεδωμένοι. Ἡ παραβολὴ μπορεῖ νὰ γίνει ἀνάμεσα στὸ δημοτικὸ τραγούδι τοῦ Ἀνδρούτσου καὶ στὴ λεκτικὴ μονομαχία Ἀχιλλέα - Ἀγαμέμνονα στὴν πρώτη ραψωδία τῆς Ἰλιάδας. Ἀνάλογες ἀναφορὲς ἔχουμε καὶ σὲ ἄλλα δημοτικά, ὅπως τοῦ Πορφύρη καὶ τοῦ Μικροκωνσταντίνου. Μάλιστα, σὲ κάποιες περιπτώσεις, ὅπως στὸ ὀλυμπίτικο τραγούδι «τοῦ Καλομίρη ὁ γιός», ὁ λαϊκὸς ἥρωας εἶναι ἀνδρεῖος ἀπὸ τὰ γεννοφάσκια του, θυμίζοντάς μας τὸ νεογέννητο Ἡρακλῆ, ἀλλὰ καὶ τὸ νεαρὸ Θησέα ποὺ κατορθώνει νὰ πάρει τὰ ὅπλα τοῦ πατέρα του καὶ νὰ κινήσει νὰ τὸν συναντήσει ξεπερνώντας πλῆθος κινδύνων.

Ἐξαντλητικὴ παρουσίαση κάνει ἡ κ. Χαρὰ Κοσεγιὰν καὶ στό, τόσο ἀγαπητό, θέμα τῶν ζώων στὸ δημοτικὸ τραγούδι. Σὲ αὐτὴ τὴν ἑνότητα ἐξετάζονται οἱ ἐμφανίσεις τῶν ἀλόγων ὄντων καὶ ἡ συμπλοκή τους μὲ τὸ μαγικὸ στοιχεῖο, ἐνῶ ἐπιπλέον μᾶς προσφέρει καὶ μιὰ ἰδιαίτερη ἀνάλυση γιὰ τὴ λειτουργία καὶ τὸ συμβολισμὸ τῶν πουλιῶν –γενικότερα- καὶ τοῦ ἀετοῦ -εἰδικότερα. Ἀνάλογη παρουσίαση ἔχουμε γιὰ τὴ λοιπή φύση καὶ τὴ συμμετοχή της στὰ δρώμενα, μὲ ξεχωριστὴ ἀναφορὰ στὴ λειτουργία τῆς μηλιᾶς καὶ τοῦ καρποῦ της.

Ποιός ἀπὸ ἐμᾶς δὲν ἔχει διαβάσει στίχους δημοτικῶν τραγουδιῶν ποὺ νὰ ἀναφέρονται στὸ «δαχτυλίδι»;
Πρόκειται γιὰ ἀντικείμενο ποὺ διαδραματίζει καθοριστικὸ ρόλο στὴν προαγωγὴ τοῦ μύθου. Σημαντικότατο στοιχεῖο, μὲ ἰσχυρὸ πνευματικὸ συμβολισμό. Ἀποτελεῖ τὸ ὁρατὸ θεμέλιο τοῦ γάμου. Ὁ ρόλος του στὴ δημοτικὴ ποίηση ἀντιστρέφεται: ἀκριβῶς λόγῳ τῆς μεγάλης σημασίας του γιὰ τὴ ζωὴ τῶν ἡρώων γίνεται πρόσφορο ὄργανο ἐξαπάτησης τῶν ἴδιων ἢ ἄλλων. Ὡς μέσο ἀναγνώρισης, ἀλλὰ καὶ ὡς ὄργανο τῆς «μοίρας», καλῆς ἢ κακῆς -παρὰ τὴν ἀπόρριψη τῆς ἔννοιας τῆς μοίρας ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία, στὰ δημοτικὰ τραγούδια ἡ μοίρα παίζει καθοριστικὸ ρόλο- συναντᾶται στὴν ἀρχαιότητα σὲ πολλὲς περιπτώσεις, οἱ ὁποῖες ἐξετάζονται καταλεπτῶς στὸ ἔργο ποὺ σήμερα παρουσιάζουμε.

Πέρα ἀπὸ ὅλες αὐτὲς τὶς ἔμμεσες ἀναφορὲς ποὺ παραπέμπουν σὲ κοινά θέματα καὶ μορφὲς μὲ τὴν ἀρχαιότητα, ὑπάρχουν καὶ πολλὲς ἄμεσες παραπομπὲς στὴ μυθολογία. Ἀγαπημένα μυθολογικὰ στοιχεῖα ἀποτελοῦν οἱ Ἀμαζόνες, οἱ σειρῆνες, οἱ γυναῖκες ποὺ μὲ τὶς μαγικὲς ἱκανότητές τους παρασύρουν τοὺς ταξιδιῶτες. Συνηθισμένες εἶναι καὶ οἱ ἀναφορὲς σὲ μαγικὲς τεχνικὲς ποὺ ὁδηγοῦν στὴν ἐπιτυχία τῶν σκοπῶν αὐτῶν τῶν γυναικῶν.

Τὸ τρίπτυχο «ὕβρις – τίσις – νέμεσις», δηλαδὴ «ἀλαζονικὴ συμπεριφορὰ ἐκ μέρους τῶν ἀνθρώπων, ἐκδίκηση ἐκ μέρους τῶν θεῶν καὶ ἀποκατάσταση τῆς τάξεως μετὰ ἀπὸ τὴ δική τους παρέμβαση», καθὼς καὶ τὸ πρόβλημα τῆς ὑπερβάσεως τοῦ μέτρου ἀπὸ ἀδαεῖς καὶ ὑπερφύαλους θνητούς, οἱ ὁποῖοι κατὰ καιροὺς ἐπιχειροῦν μιὰ ἀνοίκεια σύγκριση μὲ τοὺς θεούς, ἀποτελοῦν βασικότατα στοιχεῖα τῆς ἀρχαιοελληνικῆς ἠθικῆς. Κανένας θνητός, οὔτε κἂν ὁ ἥλιος (θεϊκὸ ὄν κατὰ τοὺς ἀρχαίους), γιὰ νὰ θυμηθοῦμε τὸν Ἡράκλειτο, δὲν μπορεῖ νὰ ξεπεράσει κάποια ὅρια («Ἥλιος γὰρ οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα• εἰ δὲ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν», Ἡράκλειτος «Περὶ Φύσεως» ἀπόσπασμα Β.94.). Ὅποιος δοκιμάσει νὰ κινηθεῖ ἀντίθετα πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση θὰ βρεθεῖ ἀντιμέτωπος μὲ τὴν τιμωρία. Στὸ σφάλμα αὐτὸ ὑποκύπτουν συχνὰ καὶ οἱ ἥρωες τῶν νεοελληνικῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν. Σχετικὰ παραδείγματα καταγράφονται ἀπὸ τὴ συγγραφέα τῆς μελέτης, ἡ ὁποία προσεγγίζει καὶ σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο τὴ διαχρονικὴ συνάφεια τοῦ προβλήματος τῆς ὑπερβολῆς καὶ τῆς ὑπέρβασης τῶν ὁρίων. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ εἶναι τὸ τραγούδι «στὸν τσοπάνη καὶ τὸ χάρο» ὅπου ὁ νέος ἄνδρας ἀντιστέκεται στὸ θάνατο καὶ ὅταν τὸν νικᾶ ὁ Χάρος τοῦ χαρίζει τὴ ζωὴ μὲ μία βασικὴ προϋπόθεση: νὰ μὴν καυχηθεῖ ποτὲ γι᾿ αὐτὴ τὴ νίκη του. Τελικά, ὁ νεαρὸς βοσκὸς δὲν τηρεῖ τὴν ὑπόσχεσή του, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ χάσει τὴ ζωή του.

Μὲ αὐτὴ τὴν παρατήρηση, φθάνουμε στὸ θέμα τοῦ θανάτου καὶ τοῦ Χάρου. Οἱ σχετικὲς ἐπιβιώσεις, παρὰ τὴ δισχιλιετὴ χριστιανικὴ ζωὴ τοῦ τόπου μας, εἶναι πολλὲς καὶ ἰσχυρές, δημιουργώντας ἕνα περίπλοκο πολιτιστικὸ μεῖγμα. Τὸ ἀναπόδραστο τοῦ θανάτου, ἡ -κατὰ τὸ παράδειγμα τοῦ Ὀδυσσέα- ἐκούσια μετάβαση στὸν Ἄδη, ἡ «ζωὴ» στὸν κάτω κόσμο, ὁ Χάρος ὡς ἰδιαίτερη προσωπικότητα καὶ ὄργανο τοῦ θείου, ἡ ὕπαρξη νεκροζώντανων πλασμάτων ποὺ ἰσορροποῦν ἀνάμεσα στὴ ζωὴ καὶ στὸ θάνατο συνθέτουν τὶς σχετικὲς ἀντιλήψεις. Δίπλα σὲ αὐτὲς κάποια δύσκολα θέματα, ὅπως ἡ κατάρα τῆς μάνας, ἡ συνήθεια τῆς ἀνθρωποθυσίας καὶ οἱ ἀναφορὲς σὲ ἀνθρωποφαγικὲς σκηνές, ὁλοκληρώνουν τὴν παρουσίαση τῶν σημείων ἐπαφῆς ἀνάμεσα στὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι, καὶ ἰδιαίτερα στὸ καρπάθικο, καὶ στὴν ἀρχαιοελληνικὴ γραμματεία.

Ὁ πλοῦτος τῶν ἀναφορῶν, ἡ σαφὴς καὶ κατανοητὴ γλῶσσα, ἡ ἐπιστημονικὴ ἀκρίβεια, ἡ γλαφυρότητα στὴν περιγραφή, ἡ ἐνάργεια στὴν ἀνάλυση, ἡ ἄνεση μὲ τὴν ὁποία ἡ συγγραφέας κινεῖται στὶς πηγὲς ἀποτελοῦν κάποιες ἀπὸ τὶς ἀρετὲς τοῦ τόμου, οἱ ὁποῖες ἐπισημαίνονται καὶ ἀπὸ τὸν Φώτη Θαλασσινὸ σὲ κριτική του ποὺ δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα Ἐλευθεροτυπία («Ἡ διαχρονικότητα τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν», Ἔνθετο Βιβλιοθήκη, Σάββατο 19 Νοεμβρίου 2011).

Εὐχόμαστε προσπάθειες ὅπως αὐτὴ τῆς κ. Χαρᾶς Κοσεγιὰν νὰ μᾶς βοηθήσουν ὥστε νὰ δοῦμε τὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι μέσα ἀπὸ μιὰ ἄλλη ὀπτική. Ἂς εὐχηθοῦμε νὰ σταματήσει νὰ μπαίνει στὰ σπίτια μας μόνο ὅταν κάποιος σύγχρονος καλλιτέχνης τὸ κάνει μόδα. Ἂς εὐχηθοῦμε νὰ τὸ ἀγαπήσουν τὰ παιδιά μας χωρὶς νὰ πρέπει προηγουμένως νὰ τὸ ἀκούσουν διασκευασμένο ὡς ἔθνικ προϊόν.
Ἂς καταλάβουμε ἐπιτέλους ὅτι τὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι ἀποτελεῖ τὸν πιὸ ζωντανό, ἄμεσο καὶ πρόσφορο τρόπο γιὰ νὰ ξαναζήσουμε πλάι στοὺς προγόνους μας, ὄχι σὲ κάποιο ἀναγνωστήριο, ὄχι σὲ κάποιο γραφεῖο ἢ ἐρευνητικὸ κέντρο, ἀλλὰ στὴν καθημερινότητά μας, στὸ πανηγύρι τοῦ χωριοῦ, στὴ χαρὰ τοῦ γάμου, στὸ κέφι τοῦ γλεντιοῦ.
Ἂς ἀξιοποιήσουμε τὴν πλούσια ἐκφραστικὴ παράδοση τοῦ λαοῦ μας, ἡ ὁποία δηλώνεται μέσα στὸ διάβα τῶν αἰώνων μὲ τὴν εὐρύτατη ὑμνογραφικὴ παραγωγὴ ποὺ ἔχει ἐνσωματωθεῖ στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἂς μὴ λησμονοῦμε ὅτι ἡ ὑμνολογία ὑπηρέτησε πάντοτε τὴν ἀλήθεια καὶ διατήρησε ζωντανὸ τὸ δεσμὸ τοῦ λαοῦ μας μὲ τὴ σοφία τῆς ἀρχαιότητας, ἀφ᾿ ἑνὸς λειτουργώντας ὡς συνδετικὸς κρίκος ἀνάμεσα στὴν ἀρχαιοελληνικὴ γραμματεία καὶ στὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου ὑποβοηθώντας τὴ θαυμαστὴ εὐχέρεια παραγωγῆς ἔμμετρου λόγου τοῦ λαοῦ μας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες πολιτισμικὲς διαστάσεις καὶ ἐκφάνσεις τοῦ σύγχρονου νεοελληνικοῦ πολιτισμοῦ. Ταυτόχρονα, ἔκανε προσιτὴ καὶ κατανοητὴ τὴ θεολογικὴ ἀλήθεια στὸν ἁπλὸ λαὸ βοηθώντας στὴν ἀφομοίωση τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας καί, τελικὰ ὁδηγώντας τὸν πιστὸ στὴ σωτηρία.

Εὐχαριστοῦμε τὴν ἀγαπητὴ Χαρὰ Κοσεγιὰν γιὰ ὅλα ὅσα μᾶς ἔμαθε καὶ μᾶς προσέφερε μὲ αὐτὸ τὸ ἔργο της καὶ εὐχόμαστε νὰ μᾶς χαρίσει πολλὰ ἀκόμη δείγματα τῆς ἀγάπης της στὴν παράδοση καὶ τῆς ἐπιστημονικῆς της ἀρτιότητας συνεχίζοντας νὰ ἀνοίγει γιὰ ἐμᾶς τὸ δρόμο τῆς ἔρευνας καὶ τῆς κατάρτισης.

Σᾶς εὐχαριστῶ ὅλους ποὺ μὲ ἀκούσατε!

Τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ ἀποτελεῖ τὴν παρουσίαση τοῦ βιβλίου τῆς κ. Χαρᾶς Κοσεγιάν «Ἡ λοχεία τῆς ἀπουσίας»,
(Ἐκδόσεις Ὁδὸς Πανός, Ἀθήνα, 2013) ποὺ πραγματοποιήθηκε στὶς 29 Ἀπριλίου 2015 ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναὴλ

Χριστὸς ἀνέστη!
Ἀγαπητοί μου,
Μὲ ξεχωριστὴ χαρὰ ἀποδέχθηκα τὴν πρόφρονα πρόσκληση τῶν Ἐκδόσεων «Ὁδὸς Πανός» τοῦ κ. Γιώργου Χρονᾶ, τοῦ Βιβλιοπωλείου «ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ Ν. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ» καὶ τοῦ Πνευματικοῦ Ὁμίλου Κώων «ΦΙΛΗΤΑΣ» νὰ παρουσιάσω τὸ ἔργο «Ἡ λοχεία τῆς ἀπουσίας» τῆς κ. Χαρᾶς Κοσεγιάν, τῆς ἀγαπητῆς Χαρᾶς, ἡ ὁποία ἀφοῦ προσφάτως μᾶς ἐξέπληξε εὐχάριστα μὲ τὴν ἔκδοση τοῦ ἐπιστημονικοῦ ἔργου της γιὰ τὸ νεοελληνικὸ δημοτικὸ τραγούδι καὶ τὶς ἀρχαιοελληνικὲς ἐπιβιώσεις σὲ αὐτό, τώρα μᾶς προσφέρει ἕνα ἄλλο ταλέντο της, μᾶλλον ἐγνωσμένο ἀπὸ ἐτῶν, μέσα ἀπὸ ἔργα ποὺ ἤδη ἔχουν τεθεῖ σὲ κυκλοφορία καὶ τὶς πολυπληθεῖς δημοσιεύσεις της σὲ λογοτεχνικὰ περιοδικά: αὐτὸ τῆς λογοτέχνιδος.
Ὁ περὶ οὗ ὁ λόγος τόμος εἶναι μικρὸς σὲ ἔκταση ἀλλὰ εὐρὺς σὲ μηνύματα καὶ βαθὺς σὲ νοήματα.
Μέσα ἀπὸ τὶς σελίδες του διακρίνεται ὁλόγλυφη ἡ γυναικεία λεπτότητα, ἡ σεμνότητα τοῦ πνευματικοῦ ἐργάτη καὶ ἡ εὐαισθησία τοῦ δασκάλου.
Δὲν σᾶς κρύβω ὅτι ξεκινώντας τὴ μελέτη σκάλωσε στὸ νοῦ μου ἡ φράση «φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ» ποὺ ἔρχεται ἀπὸ τὰ βάθη τῆς προγονικῆς μας σοφίας, ἀπὸ τὸν φιλόσοφο τῆς Ἐφέσου, τὸν Ἡράκλειτο (Ἀπ. 123 Diels, 1906: 79, τ. 1).
Εἶχα τὴν αἴσθηση ὅτι αὐτὸ ποὺ διάβαζα, ἂν καὶ δὲν ἦταν δυσνόητο ἢ ἀσαφές, ἀλλὰ ξεκάθαρο καὶ γλαφυρό, μοῦ ἀντιστεκόταν, ἔκρυβε τὰ μυστικά του. Ὁμολογῶ, ὅτι χρειάστηκε ἰδιαίτερη προσοχὴ γιὰ νὰ ξεκλειδώσω κάποια ἀπὸ αὐτὰ τὰ μυστικὰ καὶ νὰ σᾶς τὰ παρουσιάσω ἀπόψε.

Ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου, ὅπως τὸ δηλώνει καὶ ἡ συγγραφέας, κυριαρχεῖ στὸν τόμο ἄμεσα καὶ ἔμμεσα. Ἀναμφίβολα, πρόκειται γιὰ μία ἔννοια δύσκολη στὴν κατανόηση, ἡ ὁποία ἔχει ἀποτελέσει ἀντικείμενο μελέτης σοφῶν, ποιητῶν, θεολόγων, μὰ καὶ ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς τὴν χρησιμοποιεῖ καὶ τὴν χρειάζεται στὴν καθημερινότητά του.
Γιὰ τὴν ὀρθόδοξη πίστη ὁ χρόνος εἶναι καὶ αὐτὸς ἕνα ἀπὸ τὰ δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὡς ἄκτιστος καὶ ἀδημιούργητος, εἶναι πέρα καὶ ἔξω ἀπὸ τὴν ἔννοια αὐτὴ καὶ τὶς ποικίλες δεσμεύσεις ποὺ συνεπάγεται. Ὁ ἄνθρωπος, ἀντιθέτως, ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ὑποτάσσεται στὶς ἀπαιτήσεις καὶ στοὺς περιορισμοὺς τοῦ χρόνου. Ὁ λόγος τοῦ ποιητῆ, τοῦ κάθε ποιητῆ, καὶ τῆς Χαρᾶς, λειτουργεῖ ὡς μία ἀσφαλιστικὴ δικλείδα ποὺ δίνει στὸν ἄνθρωπο τὴ δυνατότητα νὰ ξεφύγει λίγο καὶ νὰ περιηγηθεῖ σὲ παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον καὶ νὰ οἰκοδομήσει μιὰ δική του, προσωπικὴ σχέση μὲ τὸ χρόνο συστέλλοντάς τον, ἀπελευθερωμένος ἀπὸ τοὺς περιορισμούς του.
Στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφικὴ σκέψη ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα ζητήματα ποὺ τέθηκαν ἦταν ἡ σχέση τοῦ κόσμου, τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν θεϊκῶν ὄντων -ὅπως οἱ πρόγονοί μας τὰ ἔπλασαν στὸ νοῦ τους- μὲ τὸν χρόνο: ἦταν αἰώνια, μακάρια, ἀπαθὴ καὶ ἀμετακίνητα ἢ ὑπαγόταν σὲ μία διαρκή, ἀτέρμονη, ἀτελεύτητη μεταβολή;
Στὸν κόσμο μας κυριαρχεῖ τὸ Εἶναι ἢ τὸ Γίγνεσθαι;

Μὲ αὐτὲς τὶς λίγες εἰσαγωγικὲς ἀναφορὲς θὰ παρουσιάζω τὶς σκέψεις μου γιὰ τὸ ἔργο τῆς ἀγαπητῆς Χαρᾶς, μὲ τὴν ἁπλότητα τῶν σημειώσεων ποὺ κρατοῦσα κατὰ τὴν ἀνάγνωση.

Γράμμα στὴν Ἕλενα:
Τὸ κείμενο εἶναι καρπὸς ἔντονης συναισθηματικῆς φόρτισης. Μεταφέρει μὲ ἐπιτυχία τὶς ἐντυπώσεις τῆς περιόδου ποὺ γράφτηκε. Περιέχει πολὺ δυνατὲς περιγραφὲς ποὺ ὑποστηρίζουν ἄριστα τὸ λιτὸ κείμενο.

Θηλυκὴ παρουσία:
Σὲ αὐτὸ θίγεται μὲ λεπτότητα τὸ πάντα ἐπίκαιρο καί, δίχως ἄλλο δύσκολο, θέμα τῶν δικαιωμάτων τῆς γυναίκας. Ἡ πρωτοτυπία τῆς Χαρᾶς εἶναι ὅτι αὐτὸ τὸ κάνει ὄχι μὲ τὶς ἀκραῖες καί, κάποτε, ἐπιθετικὲς ἐκφράσεις ποὺ χαρακτηρίζουν ἄλλα ἀνάλογα κείμενα, ἀλλὰ μὲ λεπτότητα, μέσα ἀπὸ τὴν ὀπτικὴ γωνιὰ τῆς μάνας• προσέγγιση ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει καὶ στὴ συνέχεια. Μὲ αὐτὴ τὴν προσέγγιση ἡ γυναίκα διατηρεῖ τὴ μοναδικότητα τοῦ ρόλου της μέσα στὴν οἰκογένεια καὶ τὴν κοινωνία.

Γενέθλια:
Στὸ κείμενο αὐτὸ ποὺ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον «δυνατὰ» τοῦ τόμου θίγεται μὲ μία ἐντυπωσιακὴ εὐαισθησία, λεπτότητα καὶ διάκριση τὸ θέμα τῶν σχέσεων γονέων–παιδιῶν, δασκάλων–μαθητῶν καί, ἐμμέσως ἀλλὰ σαφῶς, δασκάλων–γονέων καὶ μάλιστα, ὑπὸ τὸ πρίσμα ἑνὸς παιδιοῦ μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες ἢ εἰδικὲς ἱκανότητες -ὅ,τι ἀπὸ τὰ δύο προτιμᾶ ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς, τὸ ὁποῖο λειτουργεῖ ὡς συνεκτικὸς κρίκος, ἀλλὰ καὶ ὡς μία ἀφύπνιση ὅλων μας ἀπὸ τὸν ἐφησυχασμὸ ποὺ λειτουργεῖ ὡς προάγγελος τοῦ ἐγωισμοῦ.

Χρονικὸ πολέμου:
Πλούσιες θεολογικὲς καὶ ἀνθρώπινες ἀναγωγὲς μὲ ἀφορμὴ τὸν πόλεμο. Μία ἀφαιρετικὴ περιγραφὴ τῶν σχέσεων Ἰσραηλινῶν–Παλαιστινίων μὲ ἐνδιαφέρουσες πινελιὲς βιβλικῶν ἀναφορῶν. Μᾶς βοηθᾶ νὰ κατανοήσουμε τὴ σπουδαιότητα τῆς ἔννοιας τοῦ φόβου γιὰ τὴ ζωή μας: «ὅλες οἱ ἐξουσίες ἀπὸ τὸ φόβο ἀπορρέουν καὶ στὸ φόβο ἑδραιώνονται» μᾶς λέει ἡ Χαρά. Πράγματι, ὁ φόβος συχνὰ προσδιορίζει τὶς ἀντιδράσεις μας . . .

Πορεία στὴν ἔρημο:
Χαρὰ καὶ πάλι μᾶς ἐξέπληξες εὐχάριστα!
Μᾶς διδάσκεις ἱστορία χωρὶς καλὰ καλὰ νὰ τὸ ἀντιληφθοῦμε: τὸ κάνεις μυστικὰ καὶ ἀθόρυβα!
Ἡ συγγραφέας θίγει καὶ σὲ αὐτὸ τὸ κείμενο τὸ πρόβλημα τῆς ἀδικίας πρὸς τοὺς ἀδύναμους λαοὺς καὶ τὴν ἀναπόφευκτη ἀντίδραση ἀπὸ μέρους τους. Μᾶς θυμίζει τὸν Κεμάλ, τὸ ἀριστούργημα -ἕνα ἀπὸ τὰ τελευταῖα του- τοῦ Μάνου Χατζηδάκι, ὁ ὁποῖος ἔντυσε τοὺς σοφοὺς στίχους τοῦ Νίκου Γκάτσου μὲ μιὰ ἐκπληκτικὴ μουσική:
«Καληνύχτα Κεμάλ, αὐτὸς ὁ κόσμος δὲν θὰ ἀλλάξει ποτὲ» ἂν δὲν μάθουμε νὰ διακρίνουμε στὸ πρόσωπο τοῦ τελευταίου ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς μας τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ τὴν τιμοῦμε καὶ νὰ τὴν φροντίζουμε ἀνάλογα.

Mall:
Ἕνα κείμενο ποὺ ἔχω τὴν αἴσθηση ὅτι δυσκόλεψε τὴ Χαρὰ γιὰ νὰ τὸ γράψει. Παλεύει μὲ τὴ φράση «ἔτσι ποὺ εἴμαστε εἴμαστε καλά!». Νιώθει ὅτι δὲν ταιριάζει οὔτε σὲ αὐτὴ οὔτε σὲ μᾶς, ἀλλὰ γνωρίζει καὶ πόσο μεγάλος εἶναι ὁ πειρασμὸς τοῦ βολέματος ποὺ βρίσκεται πίσω ἀπὸ κάθε πράξη μας. Ἡ φράση ποὺ προανέφερα λειτουργεῖ ἀντίθετα ἀπὸ αὐτὸ ποὺ λέει. Ἡ ἐπανάληψη τοῦ «εἴμαστε» σὲ κάνει νὰ νιώσεις ἀπέχθεια, νὰ θέλεις νὰ ἀλλάξεις. Ἐγὼ τουλάχιστον, ἔτσι ἔνιωσα . . .
Ἤθελα νὰ ἑνώσω τὴ φωνὴ μου μὲ τὴ δική της φωνάζοντας «Κι ἀλλάξαμε ζωή . . .».
Ἀλλάξαμε ὅμως;
Μὲ θᾶρρος παραδέχεται τὴν ἀδυναμία τῆς στιγμῆς. Τὴν ἀντιμετωπίζει. Δὲν κρύβει τὸ δείλιασμα, τὸν πανικό, τὴ γυμνότητα τῆς ἀνημπόριας. Ἀναζητᾶ ἀπεγνωσμένα τὴν ἐλπίδα.
Τὴ βρίσκει; Νομίζω πὼς ναί! Τὴν βρίσκει καὶ λυτρώνεται.
Στὴν ἔρημο τοῦ Ἰσπαχάν / Καρπάθικη τσαμπούνα:
Πολλὰ συναισθήματα, γιὰ μένα ποὺ ἔχω μιὰ ἰδιαίτερη σχέση μὲ τὴν καρπάθικη τσαμπούνα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸν κάθε ἀναγνώστη τοῦ τόμου: ἕνα μουσικὸ ὄργανο σύμβολο τῆς Καρπάθου, τοῦ Αἰγαίου, τοῦ τόπου μας . . .
Κλείνεις τὰ μάτια κι ἀκοῦς τὴν καρπάθικη τσαμπούνα νὰ γλυκαίνει τὴν ἔρημο, νὰ θερμαίνει τοὺς νυκτερινοὺς ἀμμόλοφους, νὰ ὀμορφαίνει κι ἄλλο, ὅσο δὲν παίρνει, τὸ πανέμορφο, τὸ μυθικὸ Ἰσπαχάν.
Τὸ διήγημα προβάλλει τὴν οἰκουμενικότητα τῆς Ἑλλάδας, τὴν καθολικότητα τοῦ πολιτισμοῦ μας. Ἡ τσαμπούνα λειτουργεῖ ὡς γέφυρα ἀνάμεσα στὸ ἔνδοξο παρελθὸν τοῦ Ἰσπαχὰν καὶ στὸ σκληρὸ παρόν. Ἀντιστέκεται στὴ λήθη, στὸ σβήσιμο, τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ ἕνα κομμάτι τοῦ περσικοῦ πολιτισμοῦ, κυρίως στὴ φιλοσοφία, στὰ μαθηματικὰ καὶ στὴν ἰατρική, σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ ἀγάλματα γκρεμίζονται, μουσεῖα καταστρέφονται, ἀρχαῖα μνημεῖα ξεθεμελιώνονται . . .
Ἡ τσαμπούνα παραμερίζει τοὺς κατακτητὲς ὅπου κι ἂν βρίσκονται αὐτοί. Βάζει τοὺς λαοὺς νὰ χορέψουν, νὰ χαροῦν, νὰ ζήσουν ἐλεύθεροι, ὅπως ἔκανε κι ὁ Ἀλέξης Ζορμπᾶς τοῦ Νίκου Καζαντζάκη.
Ἀπὸ τὶς σελίδες τοῦ διηγήματος ἀναδύεται ἕνα ἄρωμα ἐλευθερίας ποὺ γαληνεύει τὴν καρδιά μας.

Ὁδηγώντας . . . :
Μὲ αὐτὸ τὸ διήγημα ἡ Χαρὰ μᾶς μεταφέρει σὲ ἄλλο κλίμα, σὲ διαφορετικὸ περιβάλλον. Παρακολουθοῦμε τὴν πάλη, τὸν ἀγῶνα τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν ἑαυτό του. Ἡ ἀναζήτηση, τὸ ἄγχος, ἡ ἀναστάτωση κυριαρχοῦν. Ἡ πρωταγωνίστρια δὲν θέλει, δὲν τολμᾶ νὰ κάνει τὸ ἄλμα ποὺ θὰ δώσει ἕναν ἄλλο ἀέρα σὲ μιὰ σχέση ποὺ φθίνει, ποὺ ἤδη ἔχει ξεφτίσει. Τί πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ νὰ μὴ χάσουμε αὐτὸ ποὺ κάποτε ἔμοιαζε νὰ μᾶς συνεπαίρνει; Πῶς πρέπει νὰ πορευθοῦμε;
Δύσκολο τὸ ἐρώτημα. Ὑπάρχει ἀπάντηση; Ὑπάρχει λύτρωση ἀπὸ τὰ βάρη ποὺ ὄχι μόνο κουβαλᾶμε ἐμεῖς, ἀλλὰ μεταφέρουμε καὶ στὶς σχέσεις μας μὲ τοὺς ἄλλους;

Ἀνηφορίζοντας . . . :
Μιὰ λυρική, μὲ τὸν τρόπο της, περιγραφή. Ἡ πορεία πρὸς τὸ νεκροταφεῖο δύσκολη, σκληρή, ἀπαράκλητη, ἀνηφορική. Ἡ ἀγωνία τοῦ θανάτου μᾶς περιβάλλει καὶ ἀπειλεῖ νὰ μᾶς ἐξουθενώσει. Προσπαθεῖ νὰ στερήσει τὴν πίστη μας στὴν «κοινὴ Ἀνάσταση», τὸ δρόμο γιὰ τὴν ὁποία ἄνοιξε ὁ Χριστὸς μὲ τὴ δική Του Ἀνάσταση, ἡ ὁποία πέρα ἀπὸ κάθε τι ἄλλο μᾶς χάρισε τὴν ἐλπίδα, ἔδωσε στὴν καθημερινότητά μας τὴν προοπτικὴ τῆς αἰωνιότητας.
Ἡ πρωταγωνίστρια ἀναζητᾶ θεμέλιο γιὰ νὰ πατήσει. Ἀναζητᾶ ἔρεισμα γιὰ νὰ καλλιεργήσει τὴν πίστη της. Ἀναζητᾶ τὴ βάση ποὺ πάνω της θὰ στηρίξει τὴν ἐλπίδα.
Ἡ περιγραφὴ εἶναι πολὺ δυνατή: ἀγῶνας καὶ μυρωδιὲς μπερδεύονται, πίστη καὶ τοπίο ἀγωνίζονται πιὸ ἀπὸ τὰ δύο θὰ κυριαρχήσει.
Ἡ Χαρὰ μᾶς βάζει νὰ ἀνεβοῦμε μία δύσκολη ἀνηφόρα . . .

Στοὺς δρόμους τῆς πόλης:
Ὁ συγγραφέας μόνος μὲ τὸν ἑαυτό, τὴν πέννα καὶ τὸ χαρτί του περιδιαβαίνει τοὺς δρόμους τῆς πόλης. Ἀντιμέτωπος μὲ τὴν ἀνάγκη γιὰ διαγραφή, γιὰ σβήσιμο μὲ τὴ γόμα ‒ἀπαραίτητο ἐργαλεῖο κάθε ἀπόπειρας νὰ βάλουμε τὶς σκέψεις μας στὸ χαρτί.
Τὸ συναίσθημα ποὺ κυριαρχεῖ εἶναι σταυροαναστάσιμο. Δὲν χάνει τὴν ἐλπίδα στὰ δύσκολα. Κρυφοκοιτᾶ τὴν Ἀνάσταση. Μέσα στὸ σκοτάδι διακρίνει τὸ φῶς. «Ἐγὼ εἰμὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου» μᾶς θυμίζει: ὁ λόγος τοῦ Κυρίου διαλύει τὰ σκοτάδια καὶ φέρνει τὴν ἐλπίδα (Ἰωάννου 8:12). Ἂν καὶ ἡ κατακλείδα τοῦ διηγήματος εἶναι ἀπαισιόδοξη νιώθω ὅτι τὸ μήνυμα ποὺ κομίζει στὸν ἀναγνώστη εἶναι λυτρωτικό, εἶναι μήνυμα σωτηρίας.

Μιὰ συνοικία μπλέ:
«Πήραμε» ἄραγε «τὴ ζωή μας λάθος;»
Καὶ πάλι ἡ Χαρὰ μᾶς βάζει μπροστὰ στὸ δίλημμα τῶν ἐπιλογῶν στὴ ζωή μας. Προχωρᾶμε σωστὰ ἢ βαδίζουμε λάθος; Θεός, θάνατος, μοναξιὰ τὴν ἀπασχολοῦν. Ὁ πόνος τὴν βασανίζει. Ἡ ἀναζήτηση ταυτότητας τὴν ὁδηγεῖ σὲ ἀβέβαια βήματα. Οἱ διαπροσωπικὲς σχέσεις καὶ πάλι στὸ μικροσκόπιο τῆς λογοτεχνίας:
«Ἄκουσα γιὰ τὴ Νίκη καὶ δὲν λυπήθηκα. Σχεδὸν χάρηκα».
Ἡ Καινὴ Διαθήκη μᾶς προτρέπει νὰ χαιρόμαστε μαζὶ μὲ αὐτοὺς ποὺ χαίρονται καὶ νὰ λυπόμαστε μαζὶ μὲ αὐτοὺς ποὺ λυποῦνται (Ρωμαίους 12:15). Τὸ καταφέρνουμε πάντοτε αὐτὸ ἄραγε;

Στὸ δρόμο τῆς γραφῆς:
Ἕνα κείμενο ποὺ προσφέρει ὁδηγίες πρὸς ἐπίδοξους συγγραφεῖς. Προσέγγιση τῆς τέχνης τῆς ἀνάγνωσης καὶ μιὰ σειρὰ σκέψεων γιὰ τὴ συγγραφή, τὴν πρωτοτυπία. Εἶναι ὅμως μόνο αὐτό; Ὄχι! Μᾶς δίνει πολλὰ περισσότερα. Θίγει τὸ θέμα τῆς ἀπομάκρυνσης τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους διαπιστώνοντας ὅτι οἱ σχέσεις δὲν εἶναι μιὰ εὐθεία γραμμὴ ἀλλὰ μία τεθλασμένη. Ὁ κόσμος μας εἶναι πολὺ «εὐκλείδειος», ἴσως ὑπερβολικὰ «εὐκλείδειος». Μήπως θὰ ἔπρεπε νὰ βάλουμε λίγο περισσότερη «ὑπερβολικὴ» (Nicolai Ivanovitsch Lobachevsky 1793-1856) ἢ «σφαιρικὴ γεωμετρία» (Georg Friedrich Bernhard Riemann 1826-1866) στὴ ζωή μας; Μήπως τελικά ἀπὸ δύο σημεῖα περνοῦν καμία ἢ περισσότερες ἀπὸ μία εὐθεῖες;

Ξέρετε, αὐτὴ τὴν ἀπουσία βεβαιότητας, αὐτὸ τὸ παιχνίδι τῶν συναισθημάτων ἀνάμεσα στὴν ἀγάπη καὶ στὴν ἀδιαφορία, τὸ νιώθει πολὺ καλὰ καὶ πολὺ δυνατὰ ἡ Ἐκκλησία μας. Ἡ πορεία πρὸς τὸν Παράδεισο, προς τὴν Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνας ἀδιάκοπος ἀγῶνας χωρὶς βεβαιότητες καὶ ἐκ τῶν προτέρων ἐξασφαλίσεις. Ἡ σχέση μὲ τὸ Θεὸ εἶναι μιὰ σχέση ἀνοίγματος, μιὰ σχέση ἐμπιστοσύνης.

Ἕνα μικρούλι αὐγὸ στὴ λεωφόρο:
Καὶ πάλι ἡ Χαρὰ μᾶς βάζει μπροστὰ σὲ ἕνα μεγάλο πρόβλημα: ἡ ἀδυναμία τεκνοποίησης καὶ ὅσα αὐτὴ συνεπάγεται. Μεγάλη ἡ ἀγωνία τῆς γυναίκας νὰ γίνει μάνα. Μεγάλος ὁ πόνος τῆς ἀδυναμίας νὰ τὸ πετύχει. Ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μᾶς προσφέρει πολλὰ παραδείγματα, στὰ ὁποῖα τὴ λύση τὴν ἔδωσε ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Σήμερα, συχνότατα, ἡ λύση δίνεται μὲ τὴ βοήθεια τῆς ἐπιστήμης, μὲ ἕναν πιὸ σκληρὸ τρόπο ...
Πάντως εἶναι κι αὐτὴ «μιὰ κάποια λύση».

Ἀννίκα:
Ἀβάσταχτος ὁ πόνος τῆς μάνας ποὺ χωρίζει ἀπὸ τὸ παιδί της. Ἀσήκωτη ἡ θυσία νὰ τὸ ἀποχωριστεῖ γιὰ νὰ μὴ τὸ βαραίνει μὲ τὴν –κάποιες φορὲς κτητική,καταπιεστικὴ ἀγάπη της- κι ἐκεῖνο; Πῶς ἀντιμετωπίζει τὸ χωρισμό; Ὡς ξαλάφρωμα, ὡς ἀπελευθέρωση ἢ ὡς ἐγκατάλειψη; Στὴν περίπτωση τῆς Ἀννίκας τὸ παιδὶ τὸ ἔνιωσε ὡς ἐγκατάλειψη. Κι αὐτὸ δὲν τὸ ἄντεξε ἡ μάνα . . .
Ἡ ἀπελπισία κι ὁ θάνατος τὴ συνοδεύουν ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἔφυγε ἀπὸ τὸ σπίτι της. Ἡ κατάληξη ἦταν ὁ προδιαγεγραμμένος καρπὸς τῆς ἀπουσίας ἐλπίδας. Ἡ Ἐκκλησία μας ὅμως ἐπιμένει
«οὐ καθὼς οἱ λοιποὶ οἱ μὴ ἔχοντες ἐλπίδα . . .» (Αʹ Θεσ. 4:13).
Παντοῦ καὶ πάντοτε ὑπάρχει ἐλπίδα στὸν κόσμο μας μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.
Ἂς ἀναζητήσουμε αὐτὴ τὴν ἐλπίδα!
Τὴν χρειαζόμαστε!

Καστελόριζο:
Μεταφερόμαστε σὲ ἄλλο κλίμα. Σκληρὸ τὸ τοπίο. Δύσκολες οἱ σχέσεις μὲ τοὺς συναδέλφους ἐκπαιδευτικούς.
Μοναξία, ἀπουσία ἐπικοινωνίας, ἀδυναμία νὰ δεῖς τὸν ἄλλο στὸ πρόσωπο . . . Ἡ ποίηση δίνει μιὰ δυνατότητα νὰ ξεπεράσεις αὐτὰ τὰ προβλήματα, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ δυνατότητα δὲν λειτουργεῖ μαγικά. Γιὰ νὰ ἐνεργοποιηθεῖ πρέπει νὰ τὸ θελήσουμε ὅλοι μας καὶ νὰ προσπαθήσουμε γι᾿ αὐτό.

Ἐπιτρέψτε μου σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο νὰ κάνω μιὰ ἀναφορὰ στὴν ἔννοια τῆς «ἀπουσίας» σὲ αὐτὰ τὰ κείμενα τῆς Χαρᾶς. Ἡ λέξη -ὑπάρχει καὶ στὸν τίτλο καὶ διαγράφεται ἔντονη σὲ κάθε κείμενο. Κρύβεται πίσω ἀπὸ κάθε λέξη, κάθε φράση. Διακριτικὰ δίνει τὸ στίγμα της: ἀπουσία τῆς ἀγάπης, τῶν σχέσεων, τοῦ παιδιοῦ, τῆς ἐλπίδας. Ἀπουσία ἐπικοινωνίας, σεβασμοῦ, λύτρωσης. Ἀπουσία τοῦ γενέθλιου τόπου, τῆς πατρίδας, τῆς κατανόησης, τῆς φιλίας. Νιώθω ὅτι ἀναφερόμενη στὴν ἀπουσία ἡ Χαρὰ μᾶς «ὑποχρεώνει» νὰ τὴν ζητήσουμε καὶ νὰ τὴν ζήσουμε ὡς παρουσία μετατρέποντας ὅλες τὶς σκόρπιες ἀπουσίες σὲ ἔντονες, καθοριστικὲς γιὰ τὴ ζωή μας παρουσίες ποὺ μᾶς λυτρώνουν ἀπὸ τὴν ἀγωνία τῆς ἀναζήτησης καὶ μᾶς ὁδηγοῦν στὸν Δημιουργό μας.

Whisper . . . pictures:
Ἐπιτέλους ἡ Χαρὰ ἀποκαλύπτεται!
Μᾶς λέει τί κρύβεται πίσω ἀπὸ αὐτὸ τὸ βιβλίο της: Σκόρπιες εἰκόνες, σπαράγματα μιᾶς ζωῆς, μιᾶς ἐκπαιδευτικῆς πορείας, ἑνὸς ἀγῶνα ἀναζήτησης σχέσης-σχέσεων. Εἰκόνες δυνατὲς ποὺ κρύβουν πολλὰ μέσα τους.
Ἡ σειρὰ τῶν εἰκόνων πλούσια, οἱ ἐναλλαγὲς ταχύτατες. Ἄλλες εἰκόνες σκληρές, ἄλλες λυρικές.
Κάποιες μὲ φανερὴ τὴν ἐλπίδα, ἄλλες μὲ τὴν ἐλπίδα κρυφή.
Εἰκόνες ποὺ σημάδεψαν τὴ Χαρά, ὅπως ὅλους μας ἐξάλλου, καὶ τὶς κουβαλᾶμε μέσα μας. Ὁ καθένας τὶς δικές του.

Ὁ Ἀρμένης:
Τὸ μεγαλύτερο κείμενο τοῦ τόμου. Σὲ αὐτὸ ξεδιπλώνονται ἀβίαστα οἱ σκέψεις τῆς συγγραφέως.
Εἶναι σκληρὸ καὶ συνάμα εὐαίσθητο. Προβάλλει στὸ παρὸν φορτωμένο μὲ μνῆμες τοῦ παρελθόντος.
Πόσο καθορίζουν τὴ ζωή μας οἱ παρεμβάσεις τῶν ἄλλων;
Πολλὲς οἱ μεταπτώσεις στὶς ὁποῖες μᾶς ὁδηγεῖ. Ὁ Ἀρμένης, μιὰ τραγικὴ καὶ δυναμικὴ φιγούρα πλάθεται μέσα ἀπὸ τὶς πράξεις καὶ τὶς ἐπιλογές του. Ὁ ἀναγνώστης δυσκολεύεται νὰ διακρίνει ἀνάμεσα στὴν φαντασία καὶ στὴν ἀλήθεια. Κι εὔχεται ‒ἐγὼ τουλάχιστον τὸ ἔκανα‒ ὅλα αὐτὰ νὰ ἦταν ἕνα κακὸ ὅνειρο, ἕνας ἐφιάλτης.
Ἡ ἀγάπη τοῦ βασανισμένου πατέρα γεμίζει τὴ ζωή του παιδιοῦ καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ ταλαιπωρημένου παιδιοῦ γεμίζει τὴ ζωὴ τοῦ πατέρα οἰκοδομώντας μιὰ δυνατὴ σχέση ποὺ ξεπερνᾶ τὰ προβλήματα ποὺ τοὺς χωρίζουν.

Μὲ τὸν Ἀρμένη ὁλοκληρώνεται ἡ σειρὰ τῶν διηγημάτων καὶ περνᾶμε στὰ ποιήματα.
Στὴ σελίδα 99, κάτω ἀπὸ τὸν τίτλο «Ποιητὴς πεζός» διατυπώνεται τὸ δίλημμα τοῦ ποιητῆ ποὺ εἶναι ἂν ἔχει νόημα νὰ μιλήσει ἢ ἂν ἔχουν πλέον εἰπωθεῖ ὅλα. Σὲ αὐτὸ θὰ ἀπαντήσω ὅτι δὲν ἔχουν εἰπωθεῖ ὅλα, ἀλλὰ κι ἂν ἀκόμη ἔχουν εἰπωθεῖ δὲν ἔχουν εἰπωθεῖ μὲ τὸν τρόπο ποὺ τὰ λέει καὶ τὰ γράφει ὁ νέος ποιητής, ἡ Χαρὰ ἐν προκειμένῳ.
«Γιατὶ πρέπει νὰ χωρέσεις τὸν ποιητῆ μέσα σὲ τεχνοτροπίες;» μᾶς λέει παρακάτω ἐκφράζοντας μὲ τὸν καλύτερο καὶ πιὸ αὐθόρμητο τρόπο καὶ τὴ δική μου σκέψη ὅτι τὴν ποίηση τὴν ἀπολαμβάνεις, τὴ ζεῖς δὲν τὴν ἀναλύεις.
Αὐτὸ ποὺ χρειάζεται διαβάζοντας ποίηση εἶναι νὰ νιώσουμε τὴν αἴσθηση τῆς στιγμῆς, νὰ ἀφουγκραστοῦμε τὴ στιγμὴ ποὺ τὴ γέννησε.
Ὁ ποιητὴς σώζει μιὰ στιγμή, μιὰ εἰκόνα καὶ τὴν προσφέρει στὸν ἀναγνώστη. Ἀνασύρει μιὰ εἰκόνα τοῦ μυαλοῦ ἀπὸ τὴ λήθη καὶ τῆς δίνει ὑπόσταση.
Καὶ στὰ ποιήματα ἡ Χαρὰ θίγει πολλὰ καὶ οὐσιαστικὰ θέματα μὲ τὴν εὐαισθησία ποὺ τὴ διακρίνει. Εἶναι εὐαίσθητος δέκτης καὶ ἱκανὸς πομπός.
Καὶ πάλι συναντᾶμε τὴν ἀπουσία, καὶ μάλιστα, μὲ βεβαιότητα: «Γιατί, γιὰ τὸ μόνο ποὺ εἶσαι σίγουρος εἶναι ὅτι δὲν εἶναι ἐδῶ».
Ἔντονα σαρκαστική, ἴσως αὐτοσαρκαστικὴ διάθεση.
Κυριαρχοῦν οἱ ἀντιθέσεις, οἱ διαχωριστικὲς γραμμὲς ποὺ μᾶς κάνουν νὰ ἀναρωτηθοῦμε σχετικὰ μὲ τὴν ἀναγκαιότητά τους.
Τὸ ποίημα «Ζωγραφικὸς πίνακας» περιγράφει τὴ διαδικασία τῆς ποίησης κι ὄχι μόνο τῆς ζωγραφικῆς: «δὲν φυλακίζονται οἱ λέξεις ταξιδεύουν στὸ πέλαγο» καὶ μᾶς ἀγγίζουν, συμπληρώνω.
Πράγματι Χαρὰ «Τὰ συρματοπλέγματα εἶναι γιὰ νὰ τὰ περνοῦν».
Ποιοί Χαρά;
Θὰ ἀπαντήσω ἐγώ:
Οἱ ποιητές, οἱ ἐλεύθεροι ἄνθρωποι, οἱ ἅγιοι!
Τὰ σύνορα θὰ ἔπρεπε νὰ ἑνώνουν καὶ νὰ προστατεύουν τοὺς ἀνθρώπους καὶ ὄχι μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο νὰ τοὺς ὁδηγοῦν στὸ θάνατο.

Ἐντυπωσιακὰ λιτός, ἀλλὰ ἰδιαίτερα ἐκφραστικὸς ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο περιγράφεται μιὰ σχολικὴ συνεδρίαση τριμήνου.
Διαβάζοντας τὸ συγκεκριμένο ποίημα ἀναρωτήθηκα μήπως ὅλη μας ἡ ζωὴ εἶναι σὰν μιὰ σχολικὴ συνεδρίαση τριμήνου.
Μήπως χάνουμε τὴν οὐσία μὲ τὶς ἐπιλογές μας;
Μήπως ἀντιμετωπίζουμε τὰ δεκαπεντάχρονα παιδιά, τὸ μέλλον τῆς πατρίδας μας, ὡς ἀριθμούς;
Μήπως λησμονοῦμε ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ;
Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ!

Τὴν Τετάρτη 29 Ἀπριλίου ὁ Πνευματικὸς Ὅμιλος Κώων «Ὁ Φιλητᾶς» καὶ οἱ ἐκδόσεις «Ὁδὸς Πανὸς» διοργάνωσαν ἐκδήλωση στὸ Πολύκεντρο Ν. Θαλασσινοῦ κατὰ τὴν ὁποία παρουσιάστηκε τὸ βιβλίο τῆς Συμβούλου Φιλολόγων Δωδεκανήσου κ. Χαρᾶς Κοσεγιὰν μὲ τίτλο «Ἡ λοχεία τῆς ἀπουσίας».
Τὴν παρουσίαση τῆς συλλογῆς πεζῶν καὶ ποιημάτων ἔκανε ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναὴλ προβάλλοντας τὰ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ τοῦ ἔργου καὶ τονίζοντας τὸ λιτὸ ὕφος, τὴν εὐαισθησία τῶν προσεγγίσεων καὶ τὴν εὐρύτητα τῶν θιγομένων θεμάτων.
Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο διάβασε ὁ φιλόλογος κ. Σωτήριος Παλάσκας, ἐνῶ τοὺς συντελεστὲς τῆς ἐκδηλώσεως, τὴν ὁποία παρουσίασε ἡ κ. Μαρία Τουλαντᾶ Παρισίδου, καὶ τοὺς ἀκροατὲς εὐχαρίστησε θερμὰ ἡ κ. Κοσεγιάν.
Τὴν ἐκδήλωση ἔκλεισε ἡ συγγραφέας διαβάζοντας ἕνα ἀπὸ τὰ ποιητικὰ κείμενά της.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Φέρεται εἰς γνῶσιν τῶν εὐσεβῶν χριστιανῶν ὅτι τήν 5ην Μαΐου, ἡμέραν Τρίτην, καί ὥρα 6.00 μ.μ. θά τελεσθῆ Μέγας Ἀρχιερατικός Ἑσπερινός εἰς τό Ἱερόν Ἐξωκκλήσιον τῆς Παναγίας Ἐλεημονητρίας (περιοχή Πελεζίκι – πλησίον Ξενοδοχείου Αἴολος) χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου ἡμῶν κ. Ναθαναήλ.
Τήν δέ κυριώνυμον ἡμέραν, Τετάρτην 6ην Μαΐου, περί ὥραν 7.00 π.μ. θά τελεσθῆ Πανηγυρική Θεία Λειτουργία.

Ἐκ τοῦ Γραφείου
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Τὴν 22α Ἀπριλίου, μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Ἀποστόλου Ναθαναήλ, ἑορτάζει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναήλ.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς Τρίτης 21ης Ἀπριλίου ἐτελέσθη στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ Ἁγίου Νικολάου Κῶ ὁ Πανηγυρικὸς Ἀρχιερατικὸς Ἑσπερινὸς τοῦ Ἀποστόλου χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναήλ. Κατὰ τὴ διάρκειά του ὁ Σεβασμιώτατος μεταφέροντας τὶς εὐχὲς τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ὁμίλησε γιὰ τοὺς ἀγῶνες τοῦ Ἀποστόλου Ναθαναὴλ γιὰ τὴν διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ καὶ τὸ μαρτυρικό του τέλος. Ἐνθυμούμενος τὸν ἰδιαιτέρως ἀγαπητὸ στὴν Κῶ μακαριστὸ προκάτοχό του Μητροπολίτη Κώου Ναθαναὴλ Δικαῖο εὐχήθηκε ὁ Ἀπόστολος Ναθαναὴλ νὰ πρεσβεύει γιὰ ὅλο τὸν κόσμο.
Τὴν κυριώνυμο ἡμέρα, Τετάρτη 22 Ἀπριλίου, ὁ Σεβασμιώτατος χοροστάτησε κατὰ τὴν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, τέλεσε τὴν Ἀρτοκλασία καὶ προσέφερε τὴ Θεία Εὐχαριστία συμπαραστατούμενος ἀπὸ πολλοὺς ἱερεῖς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Πρὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς Θείας Λειτουργίας χειροθέτησε τρεῖς νέους ἀναγνῶστες.
Στὸ κήρυγμα, ἀφοῦ μετέφερε καὶ πάλι στοὺς παρισταμένους τὶς εὐλογίες τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, τόνισε ὅτι στόχος τῆς ζωῆς μας πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἀναζήτηση τοῦ Κυρίου καὶ ὅτι πρέπει νὰ μάθουμε νὰ Τὸν βρίσκουμε στὸ πρόσωπο τοῦ κάθε ἀδελφοῦ μας.
Μὲ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς Θείας Λειτουργίας, τοὺς ὕμνους τῆς ὁποίας ἀπέδωσαν οἱ χοροὶ τῶν ἱεροψαλτῶν ὑπὸ τὴν διεύθυνση τοῦ καθηγητοῦ κ. Γεωργίου Σακέλλη, ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κώου καὶ Νισύρου, Πανοσ. Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Πίτσης, εὐχήθηκε στὸν Σεβασμιώτατο, ἐκ μέρους τῶν κληρικῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ὑγεία καὶ μακροημέρευση καὶ ἐκεῖνος, ἀφοῦ εὐχαρίστησε ὅλο τὸ ποίμνιο, κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, γιὰ τὴν ἀγάπη ποὺ τοῦ δείχνουν, εὐχήθηκε ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Ναθαναὴλ νὰ στηρίζει τοὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες καὶ νὰ ὁδηγεῖ τὰ βήματα ὅλων μας πρὸς τὸν Χριστό.