Σεπτόν Πατριαρχικόν Μήνυμα ἐπί τῇ ἡμέρᾳ προσευχῆς ὑπέρ τῆς Προστασίας τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος (01/09/2004)
Ἀριθμ.Πρωτ. 709.
+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ
ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ
ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΧΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ
ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ
ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Πρό δέκα καί πέντε ἐτῶν ὁ μακαριστός προκάτοχος ἡμῶν ἀοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος ἐξέδωκε τήν πρώτην ἐπίσημον ἐγκύκλιον διά τήν διαφύλαξιν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, μίαν ἐγκύκλιον πρός τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, διά τῆς ὁποίας καθιέρωσεν ἐπισήμως τήν 1ην Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέραν προσευχῆς διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος. Ἡ ἱστορική ἐκείνη ἀνακήρυξις ἐτόνιζε τήν σημασίαν τοῦ εὐχαριστιακοῦ καί ἀσκητικοῦ ἤθους τῆς παραδόσεώς μας, τό ὁποῖον παρέχει μίαν διόρθωσιν τοῦ καταναλωτικοῦ τρόπου ζωῆς καί μίαν ἐναλλακτικήν λύσιν εἰς τήν ἐπικρατοῦσαν φιλοσοφίαν τῆς ἐποχῆς μας.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας πάντοτε ἐπέμειναν ἐπί τῆς καιρίας σπουδαιότητος τῆς αὐτοεξετάσεως ὡς προϋποθέσεως διά τήν πνευματικήν πρόοδον. Ἀπηχῶν τόν κλασσικόν χρησμόν τῶν Δελφῶν, Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς προτρέπει: «Γνῶθι σαυτόν! Ἐάν γνωρίζῃς ἑαυτόν, θά γνωρίζῃς τά πάντα». Εὐάγριος ὁ Ποντικός πάλιν λέγει: « Ὁ γνωρίζων ἑαυτόν γνωρίζει τόν Θεόν». Καί Ἰσαάκ ὁ Σύρος διαβεβαιώνει: «Ἡ γνῶσις τοῦ ἑαυτοῦ μας σημαίνει γνῶσιν τῶν ἀποτυχιῶν ἡμῶν, τοῦθ᾿ ὅπερ ὁδηγεῖ εἰς τήν Ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν». Ὅθεν, ἄς ἀναλογισθῶμεν τί ἔχομεν μάθει ὡς Ἐκκλησία κατά τά τελευταῖα δεκαπέντε ἔτη. Ποίαν γνῶσιν ἀπεκτήσαμεν; Ποίας ἀποτυχίας εἴχομεν; Καί πρός ποίαν κατεύθυνσιν ὀφείλομεν τώρα νά στραφῶμεν;
Εἰς τά πέντε θερινά σεμινάρια, τά ὀργανωθέντα ἐπί ἐτησίας βάσεως μεταξύ τῶν ἐτῶν 1994-1998 ἐν τῇ Θεολογικῇ Σχολῇ τῆς νήσου Χάλκης, ἐμάθομεν περί τῆς στενῆς σχέσεως μεταξύ τῶν περιβαλλοντολογικῶν θεμάτων ἀφ᾿ ἑνός καί τῆς ἐκπαιδεύσεως, τῆς ἠθικῆς, τῆς ἐπικοινωίας, τῆς δικαιοσύνης καί τῆς πτωχείας ἀφ᾿ ἑτέρου. Καί εἰς τά πέντε διεθνῆ συμπόσια, τά συγκληθέντα ἀνά διετίαν ἀπό τοῦ ἔτους 1995 μέχρι σήμερον, διηρευνήσαμεν τάς ἐπιπτώσεις τοῦ σπατάλου τρόπου ζωῆς ἐπί τῶν ὑδάτων τοῦ Αἰγαίου, τῆς Μαύρης Θαλάσσης, τοῦ Δουνάβεως, τῆς Ἀδριατικῆς καί τῆς Βαλτικῆς Θαλάσσης. Ὁμοῦ μετά θεολόγων, ἐπιστημόνων, πολιτικῶν καί δημοσιογράφων ἀνεγνωρίσαμεν κατά τρόπον ἁπτόν τήν εὐθύνην τήν ὁποίαν ὅλοι φέρομεν -ἐνώπιον ἀλλήλων, ἐνώπιον τοῦ κόσμου ἡμῶν καί ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ἡμῶν- διά τήν καταστροφήν τοῦ φυσικοῦ κάλλους τοῦ κόσμου μας, διά τήν ἐξάντλησιν τῶν φυσικῶν πόρων τῆς γῆς καί διά τόν ἀφανισμόν τῆς ποικιλίας τοῦ πλανήτου μας.
Εἰδικώτερον, ἀντελήφθημεν πῶς ἡ διατήρησις τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος συνάπτεται ἐσωτερικῶς πρός τήν κατάπαυσιν τῶν πολεμικῶν συρράξεων, πρός τήν ἀποκατάστασιν τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης καί πρός τήν διαχείρισιν τῆς ἐν τῷ κόσμῳ πενίας. Ἐμάθομεν πῶς ὁ τρόπος καθ᾿ ὅν συμπεριφερόμεθα πρός τούς ἀνθρώπους ἀντανακλᾶται εὐθέως εἰς τόν τρόπον κατά τόν ὁποῖον τοποθετούμεθα ἔναντι τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, καθώς ἐπίσης καί ἔναντι τῆς λατρείας τήν ὁποίαν ἐπιφυλάσσομεν ἀποκλειστικῶς εἰς τόν Θεόν.
Δέν θά πρέπει νά μᾶς ἐκπλήσσῃ τό γεγονός ὅτι εἴμεθα ἱκανοί νά μεταχειριζώμεθα κακῶς τήν φυσικήν καί ὑλικήν δημιουργίαν ὅταν εἴμεθα ἱκανοί νά ἐκμεταλλευώμεθα τούς συνανθρώπους ἡμῶν. Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἔχει πρωτοστατήσει εἰς σημαντικάς συνελεύσεις καί συμφωνίας περί τῆς εἰρήνης καί τῆς εὐημερίας τοῦ κόσμου, περί τῆς οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς μεταρρυθμίσεως, περί ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί θρησκευτικῆς ἀνεκτικότητος.
Ὅταν πρόκειται διά τήν κατάλληλον ἀπάντησιν καί τήν ἁρμόζουσαν θεολογικήν σκέψιν, οὐδεμία ἀμφιβολία ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἡμῶν ἔχει πολλά νά συνεισφέρῃ εἰς τήν σύγχρονον συζήτησιν περί οἰκολογίας. Δυνάμεθα νά ἀνατρέξωμεν εἰς τό βάθος καί τόν πλοῦτον τῆς Ἁγιογραφικῆς καί Πατερικῆς κληρονομίας ἡμῶν, διά νά συμβάλωμεν θετικῶς καί οἰκοδομητικῶς εἰς τά κρίσιμα θέματα τῆς ἐποχῆς μας. Τό σημεῖον ὅμως εἰς τό ὁποῖον οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί ἀποκαλύπτομεν ὅτι εἴμεθα εἰς μέγαν βαθμόν τρωτοί εἶναι ἡ ἐφαρμογή τῆς θεωρίας μας.
Εἶναι πάντοτε ἡ εὐκολωτέρα προσέγγισις νά αἰτιώμεθα τήν Δυτικήν ἐξέλιξιν καί τεχνολογικήν πρόοδον διά τά κακά τά ὁποῖα ἀντιμετωπίζομεν εἰς τόν κόσμον ἡμῶν. Καί εἶναι πάντοτε πειρασμός νά πιστεύωμεν ὅτι κατέχομεν τήν λύσιν προβλημάτων τά ὁποῖα ὅλοι ἀντιμετωπίζομεν σήμερον ἤ νά ἀγνοῶμεν τόν ἐπικείμενον κίνδυνον πού ἀντιμετωπίζομεν παγκοσμίως. Ἐκεῖνο ὅπερ εἶναι δυσκολώτερον -καί ὅμως ταυτοχρόνως καί ἐντιμότερον- εἶναι νά διακρίνωμεν τό μέτρον κατά τό ὁποῖον ἡμεῖς οἱ ἴδιοι ἀποτελοῦμεν μέρος αὐτοῦ τούτου τοῦ προβλήματος. Ὅπως, πόσοι ἐξ ἡμῶν ἐξετάζομεν τάς τροφάς τάς ὁποίας καταναλίσκομεν, τά ἀγαθά τά ὁποῖα ἀγοράζομεν, τήν ἐνέργειαν τήν ὁποίαν σπαταλῶμεν, ἤ τάς συνεπείας τοῦ προνομιακοῦ τρόπου ζωῆς μας; Πόσον συχνά ἀφιερώνομεν τόν χρόνον μας διά νά ἐξετάσωμεν μετά προσοχῆς τάς ἐπί καθημερινῆς βάσεως ἐπιλογάς ἡμῶν εἴτε ὡς ἄτομα, εἴτε ὡς θεσμοί, εἴτε ὡς ἐνορίαι, εἴτε ὡς κοινότητες, εἴτε ὡς κοινωνίαι καί ἀκόμη καί ὡς ἔθνη;
Σπουδαιότερον τούτου: ἆραγε πόσοι ἀπό τούς Ὀρθοδόξους κληρικούς μας εἶναι προητοιμασμένοι νά ἀναλάβουν ἡγετικόν ρόλον εἰς θέματα ἀφορῶντα εἰς τό περιβάλλον; Πόσαι ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων ἐνοριῶν καί κοινοτήτων μας εἶναι προητοιμασμέναι νά ὑλοποιήσουν τήν γνῶσιν πού συνεσωρεύσαμεν τά τελευταῖα ἔτη, ἐφαρμόζουσαι εἰς τάς ἑαυτῶν κοινότητας οἰκολογικάς ἀρχάς; Πῶς αἱ ἀποφάσειος οἱασδήποτε τοπικῆς κοινότητος καί ἐνορίας ἀντανακλοῦν ἐπί πρακτικοῦ καί ἁπτοῦ ἐπιπέδου τήν ἐμπειρίαν τήν ὁποίαν ἀπεκτήσαμεν ἐπί θεωρητικοῦ ἐπιπέδου;
Εἰς ἐποχήν κατά τήν ὁποίαν ἡ πληροφορία εἶναι εὐκόλως προσιτή εἰς ἡμᾶς, δέν ὑπάρχει ἀσφαλῶς καμμία δικαιολογία δι᾿ ἄγνοιαν ἤ ἀδιαφορίαν. Τό νά παραβλέπωμεν σημαίνει νά κλείωμεν τούς ὀφθαλμούς μας ἐνώπιον μιᾶς πραγματικότητος ἡ ὁποία εἶναι πάντοτε παροῦσα καί διαρκῶς αὐξανομένη. Προγενέστεραι γενεαί καί πολιτισμοί ἴσως νά μή συνειδητοποίουν τάς ἐπιπτώσεις τῶν πράξεων αὐτῶν. Οὐχ ἦττον, σήμερον, ἴσως εἴπερ ποτέ λκαί ἄλλοτε, εὑρισκόμεθα εἰς μίαν μοναδικήν θέσιν. Σήμερον, ἱστάμεθα εἰς ἕν σταυροδρόμιον, ἤτοι εἰς ἕν σημεῖον ἐπιλογῆς τοῦ σταυροῦ τόν ὁποῖον ὀφείλομεν νά ἄρωμεν. Διότι, σήμερον, ἔχομεν πλήρη ἐπίγνωσιν τῶν οἰκολογικῶν καί παγκοσμίων συνεπειῶν τῶν ἀποφάσεων καί πράξεων ἡμῶν, ἀσχέτως τοῦ πόσον μικραί ἤ ἀσήμαντοι ἠμποροῦν νά εἶναι αὗται.
Ἐλπίζομεν εἰλικρινῶς καί διακαῶς προσευχόμεθα ὅπως εἰς τά ἑπόμενα ἔτη ὁλονέν καί περισσότεροι ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν ἡμῶν ἀναγνωρίζουν τήν σπουδαιότητα μιᾶς σταυροφορίας διά τό περιβάλλον ἡμῶν, τό ὁποῖον τόσον ἐγωϊστικῶς ἔχομεν παραμελήσει. Αὐτό τό ὅραμα εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι μόνον ὀφέλη θά προσπορίσῃ εἰς τάς ἐπερχομένας γενεάς ἀφήνοντας εἰς αὐτάς ἕνα καθαρώτερον καί καλύτερον κόσμον. Τό ὀφείλομεν εἰς τόν Δημιουργόν μας. Καί τό ὀφείλομεν εἰς τά τέκνα ἡμῶν.
Εἴθε νά ἐνισχύσῃ ἡμᾶς ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ νά λάβωμεν τάς ὀρθάς ἀποφάσεις.
Τοῦ δέ Κυρίου καί Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ χάρις καί τό ἄπειρον ἔλεος εἴησαν ἐφ᾿ ὑμᾶς καί ἐπί πάντας ἀνθρώπους. Ἀμήν.
βδ´ Σεπτεμβρίου α´
