Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος: Μία μεγάλη μορφή τῆς Κῶ
Τήν Πέμπτη 30 Ἰουνίου 2022 ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ ὁμίλησε μέ θέμα "Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος: μία μεγάλη μορφή τῆς Κῶ", στό Συμπόσιο τῆς Στέγης Γραμμάτων καί Τεχνῶν Δωδεκανήσου πού διοργανώθηκε στό Διεθνές Ἱπποκράτειο Ἵδρυμα Κῶ.
Ἀκολουθεῖ ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου.
Ἡ μορφὴ τοῦ Κώου μοναχοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου ἀποτελεῖ σημαντικότατο κεφάλαιο τῆς τοπικῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας, γι᾿ αὐτὸ ὅταν ἀνηγγέλθη ἡ ἀρχικὴ ἡμερομηνία τοῦ παρόντος Συμποσίου, τὸ ὁποῖο τελικὰ γίνεται σήμερα, ἑτοίμασα αὐτὸ τὸ κείμενο γιὰ νὰ Σᾶς τὸ παρουσιάσω καὶ νὰ δώσω τὴ δυνατότητα σὲ κάθε ἐνδιαφερόμενο ἐρευνητὴ νὰ προχωρήσει σὲ περαιτέρω ἔρευνα γι᾿ αὐτὴν τὴν ἁγιασμένη μορφῆ τοῦ νησιοῦ μας.
Ἡ ἀναβολὴ τοῦ Συμποσίου μοῦ ἐξασφάλισε, τελικά, τὸν ἀπαιτούμενο χρόνο καὶ τὴν εὐκαιρία νὰ συνεχίσω τὴν ἔρευνα, ποὺ οὕτως ἤ ἄλλως εἶχα ξεκινήσει ἀπὸ χρόνια. Ἔτσι, χάρη στὴ συνεργασία μας μὲ τὴν Ἀστικὴ Ἑταιρεία «Ἱπποκράτης» καὶ μετὰ ἀπὸ ἀπόφαση τοῦ Διοικητικοῦ της Συμβουλίου ὑπὸ τὴν Προεδρία τῆς κ. Διονυσίας Τελλῆ, Προέδρου τῆς Ἀστικῆς Ἑταιρείας καὶ τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου τοῦ Δήμου Κῶ, ἔχουμε σήμερα στὰ χέρια μας μία μικρὴ μελέτη γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο, στὴν ὁποία συγκέντρωσα καὶ ἐπεξεργάστηκα πηγὲς καὶ ἀξιοποίησα τὴ δευτερογενῆ βιβλιογραφία.
Οἱ εὐχαριστίες πρὸς τὴν κ. Τελλῆ καὶ τὸν κ. Δημήτριο Γερούκαλη, Ἰατρό, ὁ ὁποῖος ὡς Ἐπιστημονικὸς Σύμβουλος τῆς Ἑταιρείας εἰσηγήθηκε τὴν ἔνταξη τοῦ τόμου στὸ πλούσιο καὶ ποικίλο ἐκδοτικὸ πρόγραμμα τῆς Ἑταιρείας, ἱδρυτικὸ μέλος τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Κώου καὶ Νισύρου, εἶναι εἰλικρινεῖς, θερμὲς καὶ ὁλοκάρδιες.
* * *
Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, γόνος πλούσιας οἰκογένειας τῆς Κῶ μὲ πολλὰ κτήματα, ἐπηρέασε μὲ τὶς πράξεις καὶ τὶς ἐπιλογές του τὴν πορεία τοῦ μοναχισμοῦ σὲ ὁλόκληρο τὸ Νοτιοανατολικὸ Αἰγαῖο κατὰ τὸν 11ο αἰῶνα. Ἦταν σύγχρονος, μᾶλλον λίγο νεώτερος, τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου τοῦ Λατρηνοῦ, τὸν ὁποῖο προσκάλεσε νὰ περάσει ἀπὸ τὰ Μικρασιατικὰ παράλια στὰ Δωδεκάνησα, ὅπου μεγαλούργησε ἀρχικὰ στὴν Κῶ καὶ ἐν συνεχείᾳ στὴν Πάτμο.
Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος γεννήθηκε στὴν Κῶ, ἀνάμεσα στὰ ἔτη 1025-1035. Ἡ χριστιανικὴ παιδεία του, μαζὶ μὲ τὶς ἰσχυρὲς τοπικὲς πνευματικὲς παραδόσεις ποὺ ἀνθοῦσαν κάτω ἀπὸ τὴν προστατευτικὴ σκέπη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ ὁποῖο συνεχῶς, ὅπως ἔπραξε πάντοτε καὶ συνεχίζει νὰ πράττει μέχρι σήμερα, φρόντιζε ὡς στοργικὴ μητέρα τὰ τέκνα του, ἄναψε στὴν καρδιά του τὸν πόθο τῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς ἀφιερώσεως στὸν μοναχισμό. Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε ὅτι τὸ πέρασμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἀπὸ τὴν Κῶ καὶ ἡ ἵδρυση ἀπὸ αὐτὸν τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καὶ ἡ Ἁγία μορφὴ τοῦ Μελίφρονος Ἐπισκόπου Κώου, ποὺ ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς πατέρες τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐπέδρασαν στὴν ψυχοσύνθεσή του καὶ τὸν ἔκαναν νὰ ἀκολουθήσει τὰ βήματά τους.
Ἀσκήθηκε γιὰ πολλὰ χρόνια μὲ ταπείνωση ἀποκτώντας πολλὰ πνευματικὰ χαρίσματα. Ἀξιοποιώντας τὴν πατρική του περιουσία ἔκτισε σειρὰ σημαντικῶν μοναστηριῶν. Γνωρίζουμε ὅτι ἀπὸ τοὺς προγόνους του εἶχε Μονὴ στὴ Στρόβιλο. Ταυτόχρονα, ἵδρυσε δύο μικρότερες μονὲς στὴν Κῶ, τὴ Μονὴ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, στὴν κορυφὴ τοῦ Ὄρους Δίκαιος, καὶ τὴ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τοῦ Βουνοῦ, στὶς νότιες πλαγιὲς τοῦ Ὄρους. Γι᾿ αὐτὲς κατάφερε νὰ ἐξασφαλίσει ἐπιχορήγηση ἀπὸ τὸ κρατικὸ ταμεῖο, ὥστε νὰ ἀναπτυχθοῦν ἀνεξαρτήτως τῆς δικῆς του περιουσίας. Καὶ οἱ δύο αὐτὲς Μονὲς σώζονται, ἐνῶ ἐπάνω ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κῶ διατηρεῖται μέχρι σήμερα τὸ «Σκηνούριον Κάθισμα» δίπλα στὴ Μονὴ τοῦ Προφήτη Ἠλία, ἔργα καὶ αὐτὰ τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου.
Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος ἐπισκεπτόταν συχνὰ τὴν πατρογονικὴ Μονὴ στὴ Στρόβιλο. Σὲ μία τέτοια ἐπίσκεψη συνάντησε τὸν Ὅσιο Χριστόδουλο ποὺ εἶχε φύγει ἀπὸ τὸ Ὄρος Λάτρος, λόγῳ τῆς ἀπειλῆς τῶν Σελζούκων, καὶ τὸν ἔκανε Ἡγούμενό της. Λίγους μῆνες μετὰ τὸν προσκάλεσε στὴν Κῶ γιὰ νὰ διαλέξει ὅποιο ἀπὸ τὰ οἰκογενειακὰ κτήματά του θεωροῦσε κατάλληλο καὶ νὰ κτίσει ἐκεῖ νέα Μονή. Μάλιστα, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπὸ τὶς ὑπάρχουσες πηγὲς τὰ κτήματα τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου ἦταν ὁλόκληρα τμήματα τῆς Κῶ, ὅπως γιὰ παράδειγμα αὐτὸ ποὺ σήμερα γνωρίζουμε ὡς Παλαιὸ Πυλὶ (τότε τὸ ἔλεγαν «Πήλιον»).
Τελικά, ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος, ἀφοῦ ἐξέτασε τὰ οἰκογενειακὰ κτήματα τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου, ἐντόπισε ἕναν μεγάλο καὶ προστατευμένο λόφο, μὲ πολλὰ φυσικὰ πλεονεκτήματα (τὸ σημερινὸ Παλαιὸ Πυλί), καὶ ἵδρυσε σὲ αὐτὸν τὴν Ἱερὰ Μονὴ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐπιλεγομένης τῶν Καστριανῶν ἢ τοῦ Πηλέ. Ἡ Μονὴ ἑορτάζει κατὰ τὴν Ὑπαπαντὴ τοῦ Κυρίου, στὶς 2 Φεβρουαρίου. Ἔλαβε τὸ ὄνομα «Καστριανῶν» ἀπὸ τὸ ἐπιβλητικὸ φρούριο τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου, ποὺ σήμερα εἶναι ἐρειπωμένο, ἐνῶ πιὸ χαμηλὰ ὑπῆρχε ἕνας μικρὸς οἰκισμός.
Ἡ Μονὴ ἐπανδρώθηκε μὲ πολλοὺς μοναχοὺς ἀπὸ τὴ συνοδεία ποὺ εἶχε ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος στὴ Μονὴ τοῦ Στύλου, ἐνῶ οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς καὶ ὁλόκληρου τοῦ νησιοῦ προσέφεραν ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ κτήματα ποὺ προστέθηκαν στὴν πατρικὴ περιουσία τοῦ Ὁσίου Σκηνουρίου, τὴν ὁποία εἶχε ἤδη παραχωρήσει στὸν Λατρηνὸ Ὅσιο.
* * *
Ὅταν διαβάζουμε τὴν Ὑποτύπωσιν τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου (δηλαδὴ τὴν πνευματικὴ διαθήκη του ποὺ γράφτηκε στὶς 8 Μαΐου τοῦ 1091) μᾶς ἐντυπωσιάζουν τὰ θερμὰ λόγια μὲ τὰ ὁποῖα μιλᾶ γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο καὶ δείχνουν πόσο πολὺ τὸν ἐκτιμοῦσε: «Ἐκεῖσε δ᾿ οὖν ἐντυχῶν ἡμῖν ἀνὴρ εὐλαβής, θεοφιλὴς τὸν τρόπον, ἐπιεικὴς τὴν γνώμην, σεμνὸς τὸ εἶδος, τὸ ἦθος κόσμιος, μοναχὸς τὸ σχῆμα, τὴν κλῆσιν Ἀρσένιος, τὴν ἐπωνυμίαν Σκηνούριος» (ἐλεύθερα θὰ μπορούσαμε νὰ τὰ ἀποδώσουμε ὡς ἑξῆς: «Ἐκεῖ, λοιπόν, μᾶς συνάντησε ἕνας εὐλαβής ἄνδρας ποὺ ἀγαποῦσε τὸν Θεό, ἦταν γεμᾶτος μὲ καλοσύνη, σεμνότητα καὶ ἦθος, ὁ ὁποῖος ἦταν μοναχός, ὀνομαζόταν Ἀρσένιος, μὲ ἐπώνυμο Σκηνούριος»).
Τὰ ἔργα ξεκίνησαν, ἀλλὰ λίγο μετὰ ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος ἐγκατέλειψε τὴ Μονὴ καὶ ἔφυγε νύχτα γιὰ τὴν Ἰερουσαλὴμ χωρὶς νὰ ξαναγυρίσει ποτὲ πίσω. Ἡ ἄκρως ἐπαινετικὴ γνώμη τοῦ Ὁσίου Χριστοδούλου γιὰ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο μᾶς πείθει ὅτι ὁ τελευταῖος, γνωρίζοντας πὼς εἶχε ἀφήσει τὴ Μονὴ Καστριανῶν σὲ σταθερὰ καὶ ἄξια χέρια, μὲ γερὲς πνευματικὲς βάσεις καὶ πολλὲς ἱκανότητες στὴ διοίκηση, ἀνεχώρησε γιὰ νὰ ἀσκηθεῖ μὲ ταπείνωση στὴν Ἁγία Γῆ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε προσφιλῆ τόπο ἀσκήσεως ἀπὸ τὰ πρῶτα χριστιανικὰ χρόνια.
Μετὰ τὴν ἀναχώρηση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου ἀπὸ τὴν Κῶ ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ἔμεινε μόνος στὸ πηδάλιο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Καστριανῶν. Φροντίδα καὶ μέριμνά του ἦταν νὰ τὴν ἐνισχύσει μὲ κτήματα καὶ σταθερὰ ἔσοδα ἀπὸ τὸ κρατικὸ ταμεῖο. Γι᾿ αὐτὸ ἐπεδίωξε καὶ πέτυχε τὴν ἔκδοση σχετικοῦ «χρυσοβούλλου λόγου» ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Α΄ Κομνηνὸ (1081-1118) τὸν Μάρτιο τοῦ 1085. Δὲν ἀρκέστηκε, ὅμως, σὲ αὐτό. Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1087 ἐπισκέφθηκε τὸν Αὐτοκράτορα στὴν Κωνσταντινούπολη καί, μὲ τὸ μεγάλο πνευματικὸ κῦρος ποὺ διέθετε, τὸν παρακάλεσε νὰ δωρίσει στὴ Μονὴ τὸ νησὶ Λειψὼ καὶ ἀπὸ τὴ Λέρο τὰ «προάστια» «Παρθένιον» καὶ «Τεμένια» καὶ τὸ μισὸ κάστρο τοῦ «Παντελίου» μὲ ὅλες τὶς προσόδους του, κάτι ποὺ ἔγινε.
Σύντομα, ὅμως, ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος διεπίστωσε ὅτι οἱ μοναχοὶ ἐνοχλοῦνταν ἀπὸ τὴ συναναστροφὴ μὲ τοὺς κατοίκους τῆς περιοχῆς καὶ ἀποφάσισε νὰ μετακινηθεῖ καὶ πάλι. Ἐπιλογή του αὐτὴ τὴ φορὰ ἦταν ἡ νῆσος Πάτμος, τόπος ἄγονος καὶ χέρσος, ἐρημικός, ἐρειπωμένος ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις τῶν πειρατῶν‚ ἀπροσπέλαστος γιὰ τὰ ἐμπορικὰ πλοῖα καὶ μὲ σχετικὴ ἀσφάλεια ἀπὸ τὶς ἐπιδρομές τῶν Σελτζούκων. Πέραν τούτων‚ ἡ Πάτμος ἦταν ἰδιαίτερα σημαντικὴ γιὰ κάθε χριστιανό, καθὼς ἐκεῖ ἔζησε ἐξόριστος καὶ συνέγραψε τὴν Ἀποκάλυψη ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος.
Ἔτσι, τὴν ἄνοιξη τοῦ 1088, μὲ συμπαραστάτη του τὸν Θεό, πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ προσέφερε τὴν ἀκίνητη περιουσία τῆς Μονῆς τῶν Καστριανῶν στὴν Κῶ καὶ στὴ Στρόβιλο (ἀπὸ τὰ κτήματα τῆς ἐκεῖ Μονῆς, τὴν ὁποία ὁ κτήτορας Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος εἶχε παραχωρήσει στὸν Ὅσιο) στὸν Αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Α΄ Κομνηνὸ ζητώντας νὰ τὴν ἀνταλλάξει μὲ τὴ νῆσο Πάτμο. Ὁ Αὐτοκράτορας δέχτηκε γιατὶ ἡ Πάτμος, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν Κῶ ποὺ ἦταν πολὺ εὔφορη, ἦταν ἐντελῶς ἔρημη, καὶ ἔσπευσε στὴν ἔκδοση σχετικοῦ «χρυσοβούλλου λόγου», τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1088, μὲ τὸν ὁποῖο τοῦ παραχωροῦσε τὸ νησί, ἀνταλλάσσοντάς το μὲ τὶς κτήσεις τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν καὶ ὁρίζοντας νὰ περιέλθουν στὸ δημόσιο τὰ ἀκίνητα στὴν Κῶ καὶ στὴ Στρόβιλο, τὰ ὁποῖα ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος εἶχε ἀποσπάσει ἀπὸ τὴν οἰκογενειακή του περιουσία καὶ εἶχε παραχωρήσει στὸν Ὅσιο Χριστόδουλο γιὰ τὴν οἰκοδόμηση αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἀλλὰ καὶ ὅσα εἶχαν δωρηθεῖ ἀπὸ τοὺς πιστοὺς καὶ τοὺς Αὐτοκράτορες.
Μόλις ἔγινε ἡ ἀνταλλαγὴ (κάποια στιγμὴ τὸ καλοκαίρι τοῦ 1088) ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος καὶ ἡ συνοδεία του ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Κῶ, ἐγκαταστάθηκαν στὴν Πάτμο καὶ ξεκίνησαν τὴν ἀνέγερση νέας Ἱερᾶς Μονῆς. Τὸν Μάιο τοῦ 1092 κατέφυγαν γιὰ ἀσφάλεια στὴν Εὔβοια. Ἐκεῖ, ὁ Ὅσιος συνέταξε τὴ Διαθήκη του στὶς 10 Μαρτίου τοῦ ἔτους 1093 (ἕξι ἡμερες πρὸ τῆς κοιμήσεώς του 16 Μαρτίου 1093). Σὲ αὐτὴ ὑπέδειξε ὡς διάδοχό του τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο Σκηνούριο‚ τὸν ὁποῖο ὅριζε γενικὸ κληρονόμο του καὶ στὸν ὁποῖο μεταβίβαζε τὴ Μονὴ τῆς Πάτμου, ἀναγνωρίζοντας τὴ μεγάλη προσφορὰ τοῦ Κώου μοναχοῦ καὶ κτήτορα ἀμέσως τῆς Μονῆς τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν καί, ἐμμέσως τῆς Μονῆς τῆς Πάτμου. Στὴ Διαθήκη ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ἀποκαλεῖ τὸν Ὅσιο Ἀρσένιο «ἀδελφό», κάτι ποὺ δείχνει ὅτι, μέχρι τέλους, αἰσθανόταν γιὰ τὸν Κῶο συνασκητὴ καὶ εὐεργέτη του βαθιὰ εὐγνωμοσύνη καὶ καρδιακὴ ἀγάπη. Ὅρισε δὲ ὅτι, ἐὰν δὲν ἐπέστρεφε ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος‚ ὅπως καὶ τελικὰ ἔγινε, Ἡγούμενος τῆς Πάτμου θὰ ἀναδεικνυόταν ὁ χαρτουλάριος καὶ πατριαρχικὸς νοτάριος Θεοδόσιος.
* * *
Αὐτὴν τὴν τεράστια κληρονομιά, τῶν Ἁγίων καὶ τῶν Αὐτοκρατόρων, κουβαλᾶμε στοὺς ὤμους μας ὅλοι ἐμεῖς ποὺ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ ζοῦμε στὴν Κῶ σήμερα. Γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴ μεγάλη θέση καὶ τὴ σημασία τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου Σκηνουρίου καὶ τῶν Μονῶν ποὺ μὲ δικά του ἔξοδα καὶ προσωπικὸ κόπο ἵδρυσε ἀρκεῖ νὰ θυμόμαστε ὅτι γι᾿ αὐτὲς ἐκδόθηκε ὁλόκληρη σειρὰ ἀπὸ αὐτοκρατορικὰ ἔγγραφα ποὺ ρύθμιζαν διάφορα θέματα καὶ ἀντιμετώπιζαν ποικίλα προβλήματά τους. Αὐτό, ὅπως εὔκολα καταλαβαίνουμε, δὲν ἦταν κάτι συνηθισμένο ἀλλὰ σπάνιο. Δείχνει ξεκάθαρα τὴ σημασία ποὺ ἀπέδιδε ἡ διοίκηση τῆς Αὐκρατορίας σὲ αὐτὲς τὶς μορφὲς καὶ στὶς Ἱερὲς Μονές τους γιὰ νὰ ἐνισχύσουν, σὲ ἰδιαίτερα δύσκολες ἐποχές, τὴν ἄμυνα καὶ νὰ ὑποστηρίξουν τὸ ἠθικὸ τῶν κατοίκων σὲ περιοχὲς ποὺ ἀντιμετώπιζαν καθημερινὰ τὴν ἐπιθετικότητα τῶν Σελτζούκων.
Εὐθύνη καὶ καθῆκον μας εἶναι ὄχι μόνο νὰ διατηρήσουμε, ἀλλὰ ὅπου μποροῦμε νὰ ἐμπλουτίσουμε, νὰ συμπληρώσουμε, νὰ βελτιώσουμε αὐτὰ ποὺ παραλάβαμε ἀπὸ τὰ χέρια τῶν προγόνων μας. Σὲ αὐτὴ τὴν εὐγενικὴ καὶ σημαντικὴ γιὰ τὸ γένος μας προσπάθεια πρωτοστατεῖ ἡ ἀκούραστη καὶ δυναμικὴ ὁμάδα τῶν «Μαύρων Λύκων», ἡ ὁποία προστρέχει σὲ κάθε παράκλησή μας κτίζοντας, καθαρίζοντας, ὀργανώνοντας, μεταφέροντας ὑλικὰ καὶ ἀνθρώπους, συμπαραστεκόμενη μὲ κάθε τρόπο στὸ ἔργο τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Κώου καὶ Νισύρου σὲ ἄμεση καὶ ἀγαστὴ συνεργασία μὲ τὴν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Δωδεκανήσου καὶ τὴν Προϊσταμένη της κυρία Μαρία Μιχαηλίδου, ἀγωνίζεται νὰ συντηρήσει, νὰ ἀνακαινίσει καὶ νὰ ἐξωραΐσει τὰ προσκυνήματα τοῦ Παλαιοῦ Πυλιοῦ, μὲ κορυφαῖο ἀνάμεσά τους τὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν, τὸ Καθολικὸ (δηλαδὴ τὸν κεντρικὸ ναὸ) τῆς Μονῆς ποὺ ἔκτισε τὸ 1080 ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος μὲ τὴν ἐπιχορήγηση τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου. Ὁ ναὸς αὐτός, μάλιστα, συντηρήθηκε τὸ 2005 μὲ ὑπεύθυνη τοῦ ἔργου τὴν ἀρχαιολόγο κυρία Σοφία Ντιντιούμη.
Τὴν παραμονὴ τῆς ἑορτῆς καὶ ἐφέτος, εἶχα τὴ χαρὰ νὰ τελέσω τὸν Πανηγυρικὸ Ἑσπερινὸ καί, ὅπως ἐξάλλου πράττω τὰ τελευταῖα χρόνια, νὰ διανυκτερεύσω στὸ ἀγροτόσπιτο ποὺ ἔμενε ὁ μοναχὸς ποὺ εἶχε τὴν εὐθύνη τῶν κήπων της ὅταν λειτουργοῦσε ἡ Μονή. Τὸ ἀγροτόσπιτο αὐτὸ συντηρήθηκε προσφάτως ἐκ βάθρων μαζὶ μὲ τὸ μικρὸ ἀρχονταρίκι ποὺ χρησιμοποιεῖται στὸ πανηγύρι. Τὴν ἑπομένη, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου, λειτούργησα, ὅπως κάθε χρόνο, στὸν Ναὸ τῆς Ὑπεράγνου Θεοτόκου (ὅπως ὀνομάζεται στὰ αὐτοκρατορικὰ χρυσόβουλλα καὶ στὰ ἄλλα ἔγγραφα).
Ὄφείλω νὰ ὁμολογήσω ὅτι καὶ τούτη τὴ χρονιὰ τὰ συναισθήματά μου ἦταν ποικίλα καὶ δυνατὰ: ἔνιωσα συγκίνηση ποὺ ἀξιώθηκα νὰ ζήσω καὶ πάλι γιὰ λίγο στὸν τόπο ποὺ οἱ πατέρες μας ἁγίασαν μὲ τὶς προσευχὲς καὶ τὴν ἄσκησή τους· ὑπερηφάνεια γιὰ τὸ ἔργο τῶν παιδιῶν μου ποὺ ἀγωνίζονται γιὰ τὸν τόπο μας· χαρὰ γιὰ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς προσκυνητές, ἀλλὰ πάνω ἀπ᾿ ὅλα εὐγνωμοσύνη στὸν Θεὸ ποὺ στηρίζει κάθε μας βῆμα, εὐλογεῖ κάθε μας προσπάθεια καὶ πολλαπλασιάζει τὴν ἀγάπη γύρω μας!
* * *
Ἀναμφίβολα τὸ φορτίο τῆς προγονικῆς κληρονομιᾶς εἶναι βαρὺ γιὰ τοὺς ἀδύναμους ὤμους μας. Ὅμως, μὲ τὴ στενὴ σχέση καὶ τὴν οὐσιαστικὴ σύνδεσή μας μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὴ Μητέρα μας Ἐκκλησία, ἡ ὁποία πάντοτε συμπαραστεκόταν στὶς δυσκολίες καὶ στὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζαμε καταφέραμε, παρὰ τὴν σκλαβιά, ἡ ὁποία στὸν τόπο μας κράτησε σχεδὸν ἑξακόσια πενήντα χρόνια, νὰ μὴν χάσουμε τὴν πίστη μας καὶ τὴ γλῶσσα μας καὶ μὲ τὴν Ἐνσωμάτωση νὰ εἴμαστε ἀπολύτως ἕτοιμοι νὰ ἐνταχθοῦμε ὁμαλὰ στὸν κορμὸ τῆς Ἑλλάδας, τῆς Μητέρας Πατρίδας.
Ὅλους αὐτοὺς τοὺς αἰῶνες μορφὲς ὅπως ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος Σκηνούριος, ὁ Κῶος μοναχὸς ποὺ προσέφερε τὰ πάντα γιὰ τοὺς ἀδελφούς του, μὲ τὴ στήριξη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κράτησαν ἀναμμένη τὴ δάδα τῆς πίστεως μὲ θυσίες, ἀγῶνες καὶ πολὺ κόπο. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀκόμη καὶ στὰ πιὸ μαῦρα καὶ ζοφερὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς δὲν σταμάτησε νὰ ἐνισχύει τοὺς κατοίκους τῶν νησιῶν μας, νὰ ἐκλέγει, νὰ χειροτονεῖ καὶ νὰ στέλνει Ἐπισκόπους, νὰ προωθεῖ τὴ γνώση, νὰ στηρίζει μέσα ἀπὸ τὶς Ἑλληνορθόδοξες Κοινότητες τὴν ἐκπαίδευση καὶ νὰ δημιουργεῖ, ἥσυχα καὶ ἀθόρυβα, τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι ὅταν θὰ φτάσει ἡ ἡμέρα τῆς ἐλευθερίας.
Αὐτὴ ἡ στενότατη σχέση ποὺ μᾶς ἔδινε ζωὴ συνεχίζεται ἀπαράλλακτη καὶ τὸ ἴδιο δυνατὴ καὶ σήμερα ποὺ στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο βρίσκεται μία ἀκόμη σεπτὴ μορφὴ ποὺ συνεχίζει τὴν παράδοση τῶν μεγάλων Πατριαρχῶν ποὺ δαπάνησαν τὴ ζωή τους γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ ποίμνιό τους, ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ παράδειγμά του, μὲ τὶς ζωογόνες πρωτοβουλίες του, μὲ τὴν παγκόσμια ἀναγνώριση ποὺ ἔχει κερδίσει, μὲ τὸν σεβασμὸ στὸν συνάνθρωπο ποῦ μᾶς διδάσκει συνεχῶς, μὲ τὴν ἀστείρευτη ὑπομονὴ στὶς δυσκολίες καὶ τὴν ἑδραία καὶ ἀμετακίνητη πίστη στὸν Θεό, μᾶς δείχνει ὅτι καὶ ἐμεῖς, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ, τὴ μεσιτεία τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, πρὸς τιμὴ τῆς ὁποίας κτίσθηκε ἡ Παναγία τῶν Καστριανῶν, καὶ τὶς προσευχές τῶν Ἁγίων μας, μποροῦμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε κάθε δυσκολία, νὰ διαφυλάξουμε ζωντανὴ τὴν παράδοσή μας καὶ νὰ ἀνταποκριθοῦμε, ὅσο πιὸ ἄξια μποροῦμε, στοὺς κόπους καὶ τοὺς ἀγῶνες τῶν πατέρων μας καὶ τῶν μεγάλων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας.
Καὶ εἶναι πολὺ ὡραῖο νὰ γνωρίζουμε βαθιὰ μέσα στὴν καρδιά μας ὅτι οἱ ἐποχὲς ἀλλάζουν, ὁ πολιτισμὸς ἐξελίσσεται, ἡ τεχνολογία διευκολύνει τὴ ζωή μας, οἱ κοινωνικὲς συνθῆκες μεταβάλλονται, ἀλλὰ ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἐμπιστοσύνη ποὺ ἔδειχναν οἱ πρόγονοί μας στὸν Θεὸ καὶ ἡ διάθεση νὰ διατηρήσουμε καὶ νὰ πολλαπλασιάσουμε ὅσα παραλάβαμε ἀπὸ ἁγιασμένες μορφὲς ὅπως ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος ὁ Σκηνούριος, δὲν ἄλλαξαν καὶ δὲν πρόκειται νὰ ἀλλάξουν ποτέ.
Σᾶς εὐχαριστῶ!
